DILI (TOP) – Relasiona ho akuzsaun bankada FRETILIN nian ne’ebé dehan ukun tinan 10 gasta billaun $14 ho rezultadu laiha, maibé Prezidente Bankada Partidu Demokrátiku (PD), António da Conceição dezmente no rejeita akuzasaun ho rajaun projetu pilotu ho naran Zona Espesial ba Ekonomia Sosial no Merkadu ne’e nu’udar produtu governasaun CNRT nian.
"RAEOA la’os mosu de’it. Ne’e frutu governasaun CNRT nian ho obra sira ne’ebé Mari Alkatiri administra (jere). Mari Alkatiri jere obra sira ne’ebé V Governu Konstitusional inisia maka hanesan ponte Noe-Fefan, irigasaun Tono, estrada sira ne’ebé hahu husi fronteira maka obra ne’ebé Kintu governu hahu no transfere ba RAEOA,” hateten Kalohan iha Parlamentu Nasionál, Sesta 2 Outubru 2020.
“Tanba ne’e CNRT ho ami sira ne’ebé haleu Maun Xanana biar ami ladun hatene, maibé ami mós la do’ok iha tempu sira difisil ho maun sira,” Kalohan afirma.
Nia dehan, bainhira bankada PD foti fali situasaun sira hanesan temi iha leten, bankada PD la hanoin atu hasai foto hodi posting iha Facebook hodi hetan komentáriu hanesan sidadaun sira dalaruma halo.
“Bankada PD la halo ho intensaun atu duun partidu seluk maka sala, no ami nia partidu maka loos ka ami nia partidu maka sala, no partidu seluk maka loos. Bankada PD foti pozisaun hirak ne’e nu’udar retratu atu ita hare hikas ita ida-idak nian hodi komprende kuandu ita hotu ko’alia tenke defende interese nasionál,” Kalohan esplika.
Nia hatutan, karik halo povu hetan moris di’ak iha vida sosial-ekonomia la’os assuntu interese nasionál, edukasaun di’ak ho kualidade di’ak ba jerasaun foun sira la’os interese nasionál, bankada PD la’os mestre no sei la sai mestre hodi hanorin politika ba partidu seluk ka ba deputadu ruma.
“Bankada PD mós hatene katak partidu ne’ebé ho kadeira barak iha lian maka’as, no bele halo duni barullu boot, no boot hodi defende duni povu nia interesse. Biar bankada PD ki’ik ho kadeira 5 karik ami nia lian la to’o hodi halo barullu”.
Vise Prezidente Bankada FRETILIN, Francisco Miranda Branco ho lian maka’as dehan rezultadu ukun tinan 10 ne’ebé konsege gasta ona osan hamutuk billaun $14 laiha rezultadu.
“Ita la’o dalan naruk ona, la’o besik dékada ida ho balun ho osan ita-nian rasik no apoiu husi parseiru sira hodi hala’o dezenvolvimentu nasionál. Liutiha dalan naruk nu’udar Estadu, ita fakar osan maibé la kuda, fakar osan benefísia ba grupu balun de’it,” hateten Vise Prezidente Bankada FRETILIN, deputadu Francisco Miranda Branco iha Parlamentu Nasionál, Sesta 2 Outubru 2020.
“Konsekuénsia husi polítika ida-ne’e maka ohin loron depois fakar $14 bilhões dolares ona, maibé ita-nia povu sei halerik bee-moos. La’ós de’it iha área rurál sira maibé mós iha kapitál Díli, bee-moos seidauk tama ema ida-idak nia uma-kain iha tinan 2015 tuir meta PEDN 2011- 2030,” afirma deputadu Branco.
Branco konsidera, sidade Díli iha tempu uluk kategoriza hanesan sidade ne’ebé moos ho ordenamentu di’ak.
“Ohin loron tanba ita la ordena no hatuur ita-nia sidade tuir planu urbanizasaun ida, envézde urbaniza sidade kapitál hodi sai odamatan ba mundu, ita halo fali ruralizmu urbanu ba ita-nia sidade kapitál,” Branco esplika.
Kona-ba kestaun ne’e, Kalohan mós husu honestidade partidu seluk, no líder sira seluk nian mós atu rekoñese katak situasaun ne’ebé hahu hasoru hahu kedas husi 2002 sa’e mai lahanesan ona ho ambiente ne’ebé oras ne’e iha.
Kalohan esplika, situasaun difisil ne’ebé oras ne’e akontese la’os foin maka akontese, maibé akontese ona desde tinan 2017 bainhira partidu balun hamrik ho pozisaun ne’ebé la fiar aan hodi habadak tiha ka trava tiha governu dahitu nia ukun.
“Ne’e mak realidade ne’ebé ita iha hodi hamosu impasse naruk to’o agora,” esplika Kalohan.
Nia hatutan, deklarasaun hotu ne’ebé kondena governasaun CNRT ho nia aliadu sira iha pasadu ne’ebé dehan gasta osan billaun $14, no laiha rezultadu ne’e deklarasaun ida ne’ebé deskoñese ka la rekoñese lideransa Kay Rala Xanana Gusmão nian.
Nia esplika, kompara sidadaun sira nia moris iha área rural sira ne’ebé maioria hetan ona naroman, ne’e obra ida ne’ebé barak ka balun dehan Elefante Branco. Ohin loron Organizasaun ba Kooperasaun Dezenvolvimentu Ekonomika nia relatóriu hasai Timor-Leste husi Estadu frazil ne’e iha kustu politiku no hetan investimentu husi governu sira ne’ebé uluk halo atu mitiga konflitu sira.
Pakote referendum ne’ebé governu dahat halo hodi loke obra haleu Timor, instrumentu mitigasaun politika atu normaliza ambiente politika ih arai-laran hodi lori deslokadu afetadu sira, tanba krize politika-militar ne’ebé akontese iha tinan 2006-2007.
“Se ohin loron ita hamrik nu’udar nasaun ida ho soberanu total, ne’e mós iha ukun ida CNRT nian. Tanba ne’e hanesan aliadu CNRT nian ami rekoñese buat balun karik la di’ak, maibé mós ami la simu bainhira governu sira kotuk gasta osan arbiru, no gasta billaun $14 laiha folin,” hateten Kalohan.
Entretantu, rezultadu husi ukun tinan 10 mak oras ne’e eletrisidade lakan oras 24 nia laran ne’ebé FRETILIN vota kontra, harii instituisaun lubuk ida, estrada protokolu sira mós besik di’ak hotu ona, no seluk tan.
