DILI (TOP) – Ministru Justisa, Manuel Carceres kontinua defende tenke kriminaliza defamasaun atu sidadaun sira iha rai-laran inklui sira iha Laklo, Manatuto labele naran tolok membru governu no eis funsionáriu públiku sira bainhira halo sala ruma.
Carceres mós antes ne’e esplika ba públika katak, kriminaliza defamasaun ne’e nu’udar dalan ida apropriadu hodi eduka sidadaun sira labele tolok arbiru, maibé Prezidente Konsellu Imprensa Timor-Leste, Virgílio da Silva Guterres kontra total kriminalizasaun defamasaun ne’e, tanba alterasaun kódigu penal hodi kriminaliza defamasaun ne’e viola total konstituisaun RDTL iha Artigu 40, 41 no konvensaun internasional ba direitu sivil, politika iha Artigu 19.
Eis Primeiru-Ministru, Mari Bim Amude Alkatiri, Premiadu Nobel ba Paz, José Ramos Horta inklui eis Prezidente Repúblika dahuluk, Kay Rala Xanana Gusmão mós hato’o ona sira nia pozisaun kontra, maibé Prokurador Jeral Repúblika, José Ximenes, Ministru Justisa rasik no balun tan hakark loos tenke kriminaliza defamasaun ho rajaun ida de’it atu proteze onra.
Pozisaun defende kriminalizasaun defmasaun ne’e, Carceres hatudu liu husi nia intendimentu no interpretasaun sala ba Lei Sibernétiku. Tuir nia katak Lei Sibernétiku ne’e laiha relasaun ho kriminalizasaun defamasaun, maibé dalan loloos atu elimina ema labele tolok arbiru iha plata forma media sosial mak tenke halo duni Lei Sibernétiku, no investe maka’as iha edukasaun, la’ós kriminaliza fali defamasaun ne’ebé Ministru Carceres rasik kopia momoos lei ne’e husi Guinea Bissau.
"Lei Sivernetika buat ketak, kuandu ita hakarak kria krime sibernétika ne’e ita adere ba iha komisaun Budapest no konvensaun Budapest ne’e ha’u halo tiha ona referénsia estudu barak ne’e kona-ba dadus informatika sira. Ita nia onra moris mai ne’e lori kedas, mate lori fila. Ha’u nia onra labele fó ba hau nia oan," hateten Ministru Carceres ba jornalista sira iha Palásiu Governu, Dili Kuarta 1 Jullu 2020. Juli 2020.
"Ita boot moris mai ho onra ne'e bem juridiku ne’ebé konstituisaun defende iha artigu 36. Se ha'u hatun ita boot nia onra ha’u oho ita boot ne'e mós krime”.
Nia hatutan, nu’udar governante sempre simu kritika a’at no di’ak, maibé tolok ne’e Carceres la simu ida, tanba ne’e la’os kritika, maibé hatun nia onra.
“Tolok ne'e mak estraga ema nia dignidade tolok ita boot hatene ona. Ha’u lalika hatete saida mak tolok, ida ne'e mak estraga ema nia dignidade," Carceres esplika.
Proposta lei atu kriminaliza defamasaun (artigu 187-A no 187-F) katak ema ema se de’it mak hateten aat governante, relijioza sira, funsionáriu públiku sira, no eis funsionáriu públiku sira inklui grupu sira seluk sira nia onra, fama, naran di’ak públikamenta tantu iha media sosial no media profisional sira sei hetan pena prijaun tinan 3.
Kona-ba kestaun ne’e, Asosiasaun Jornalista Timor-Leste (AJTL), no Timor-Leste Press Union (TLPU) ne’ebé sai nu’udar mahon ba jornalista tomak iha rai-laran inklui organizasaun sosiedade sivil balun hanesan La’o Hamutuk kontra maka’as kriminalizasaun defamasaun ne’e.
No durante ne’e, tantu iha debate via radio, televizaun, no debate sira iha plata forma media sosial, Prezidente Konsellu Imprensa, Virgílio Guterres mós sempre hateten Criminalização da difamação, NUNCA!, tanba tuir nia katak iha demokrásia poder ne’e mai husi povu. Povu mak iha poder.
“Autoridade sira atu hetan respeita husi povu, sira tenke respeita uluk povu nia interese ne’ebé sira reprezenta ba. Se autoridade sira mak la respeita povu nia interese, sira sei lakon povu nia respeitu”.
Nia konsidera kriminaliza sidadaun sira nia “hanoin” no “espresaun” ne’e limita sidadaun sira atu hanoin no espresa. Iha demokrásia, labele no labele iha espasu sira atu kastigu sidadaun sira nia konsiensia. Ema tirania sira mak fiar ba prijaun nu’udar aparelu atu eduka sidadaun sira.
