AMBENO (TOP) – Estudante Timoroan ida ne’ebé eskola iha universidade ida iha Indonézia tama mai Timor-Leste iha loron 11 Dezembru liuba ho kondisaun saúde negativu ka livre husi moras virus corona (Covid-19), maibé derepente sai tiha positivu fali hafoin kumpre kuarentena loron 14 nia laran iha Hotel Oe-Upu, Oe-Kusi Ambeno.
Estudante Joalandio Vasco Quefi ne’ebé oras ne’e autoridade saúde no ekipa Covid-19 RAEOA hanaran nia positivu kona-ba Covid-19 iha Oe-Kusi Ambeno ne’e konta, nia kondisaun saúde saudavel hela, no laiha moras aat ruma, sa tan Covid-19 ne’e laiha, tanba tuir nia katak, molok to’o mai Oe-Kusi Ambeno nia halo ona teste dala rua, no rezultadu hatudu negativu. Teste dahuluk hala’o iha hospital Surabaya iha loron 10 Dezembru 2020, no teste daruak iha Kupang mós rezultadu hatudu negativu, no hetan sertifikadu livre Covid-19 husi autoridade saúde Indonézia nian, maibé derepente positivu tiha fali iha Oe-Kusi Ambeno.
“Ha’u mai husi Indonézia mesak. Ha’u nia matan hare la di’ak maka ha’u husu ajuda husi kolega ida iha liur atu hare ha’u, maibé derepente de’it atu sai, polisia ho médiku sira ka’er kedas ami nain-rua dehan ami positivu ona kona Covid-19,” hatetenJoalandio via kontaktu telemovél ba The Oe-Kusi Post (TOP) iha Oe-Kusi Ambeno, Segunda 28 Dezembru 2020.
Kuaje ema barak deskonfia no akuza Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) fó sai informasaun falsu kona-ba kondisaun saúde estudante Jualandio ho sidadaun nain rua seluk ne’ebé hotu-hotu positivu Covid-19.
Sidadaun nain 3 ne’ebé dehan oras ne’e positivu Covid-19 iha Oe-Kusi Ambeno, antes ne’e kumpre tiha ona kuarentena loron 14 iha hotel Oe-Upun, maibé derepente parte polisia ho médiku sira ba ka’er fali ema hirak ne’e hodi sulan fali sira iha sala izolamentu, tanba “rezultadu teste” iha Oe-Kusi Ambeno hatudu sira ne’e positivu Covid-19 ona, no tenke izola sira iha fatin izolamentu hodi hetan tratamentu saúde intensivu, maibé informasaun ne’ebé TOP asesu husi sala izolamentu katak ema nain 3 ne’e to’o agora laiha moras ruma.
Parte familia sira mós la fiar liu rezultadu teste laboratóriu iha Oe-Kusi Ambeno, tanba tuir sira katak sira nia oan ne’e sofre de’it moras iha matan, la’os sofre Covid-19.
“Ha’u nia oan teste kedas iha Surabaya depois mai to’o Kupang mós nia teste hasai ran, rezultadu negativu maka ema sira husik nia mai, la’os hanesan sira autoridade bosokten sira ne’e. Ha’u hein remata tiha maka ha’u husu tanba ne’e dignidade familia, hakarak han osan ne’e, han de’it labele bosok dehan ha’u nia oan hetan Corona,” Bernadeta Nese nu’udar inan husi Joalandio Vasco Quefi hateten ba The Oe-Kusi Post (TOP) iha bairu Palaban, suku Costa, Oe-Kusi Ambeno, Segunda 28 Dezembru 2020.
“Ha’u nia laran moras kuandu liu tiha ona loron 14, hakfodak dehan nia hetan fali virus corona, Maromak ne’e boot, sira bele uza ha’u nia oan nia naran hodi habosok iha Oe-Kusi Ambeno no hamoe ami,” Bernadeta afirma.
Nia konta, bainhira nia oan Jualandio to’o Kefamenanu telefone ba sira hodi ba hasoru nia iha fronteira Oe-Silo.
“Ami ba hasoru nia iha fronteira, mai to’o ne’e familia barak ba hasoru, se ha’u nia oan kona virus corona, oras ne’e Oe-Kusi Ambeno nakonu ona ho virus ne’e, ema mós bele mate barak ona, ita labiban atu hakoi mós. Realidade hatudu to’o ohin loron ami sira ba hasoru nia ne’e laiha iha ida maka mate ona ka kona virus ne’e”.
Hatan kona-ba akuzasaun ne’e, Prezidente Autoridade ba RAEOA Arsenio Paixão Bano rejeita akuzasaun ne’e, no dehan nia nunka politiza assuntu Covid-19 iha Oe-Kusi Ambeno.
“Familia ne’ebé maka la fiar ne’e nia urusan, urusan autoridade nian ne’e urusan teknis laboratoriu husi nasionál no Oe-Kusi Ambeno maka menentukan ema ne’e positivu ka negativu,” Bano hateten.
“Se familia maka la fiar, maibé nia obrigatoriu tenki submete ba hasil laboratoriu maka ne’e de’it, ita la halo politika ba moras ne’e, Oe-Kusi Ambeno laiha politika kona-ba moras tanba iha ne’e laiha parlamentu, iha ne’e so Oe-Kusi Ambeno la’o hakmatek,” Bano afirma.
Situasaun ne’e hamosu reasaun kontra husi padre igreja katolika sira iha Oe-Kusi Ambeno, tanba sira mós la fiar ema nain tolu kedas positivu derepente de’it iha rai ketan ne’e, maibé Arsenio Bano fila hatan padre sira hodi husu ba povu sira atu kontinua koidadu aan.
“Ha’u atu dehan tan, laboratoriu la halo politika teste ba laboratoriu ne’e kuandu positivu, positivu ka negativu, ne’e lahare ba se de’it padre ka familia, laboratoriu kuandu dehan positivu hotu-hotu tenki submete ba ida ne’e, iha Oe-Kusi Ambeno autoridade maka fó asegura katak sasan sira ne’e tenki la’o. Ami lakohi foti risku Oe-Kusi Ambeno labele foti risku tanba ema nia opiniaun, nia atu padre ka familia ka nia opiniaun la penting, penting maka hasil teste, penting mak 85 ribu populasaun Oe-kusi ne’e aman husi Covid la’os ema ida rua,” Bano halo auto-defeza ba homilia padre sira nian iha misa natal iha parokia Numbei foin lalais.
Ekipa Covid-19 RAEOA dekreta sidadaun nain 3 pozitivu iha loron 24 Dezembru 2020, no autoridade RAEOA mós foti kedas desijaun Lock Down hanesan bandu movimentu transporte maritima husi Dili ba Oe-Kusi Ambeno, no husi Oe-Kusi ba Dili, maibé ikus mai desijaun ne’e sai namdoras tiha fali hodi permite movimentu transporte maritime hanesan ro SUCCESS tenke viajen ba Oe-Kusi Ambeno.
Sidadaun nain 3 ne’e mós to’o agora sei iha hela izolamentu iha hospital fuan ne’ebé nia dezeñu hanesan tiding de’it kontentor sira. Sira seidauk sai husi fatin izolamentu ne’e, maibé TOP observa movimentu informasaun ne’ebé espalla iha plata forma media sosial hanesan iha Facebook katak ema nain 3 ne’e sai tiha ona maske faktu hatudu to’o oras ne’e sira sei iha hela sala izolamentu.
