Autoridade RAEOA bosok José da Cunha tinan 5 ona

MASI (TOP) – Hafoin Projetu pilotu Zona Espesial ba Ekonomia Sosial Merkadu (ZEESM) tama ba implementasaun iha tinan 2015 to’o ohin loron konsege hadau tiha komunidade sira nia rai lubuk ida inklui rai ida iha bairu Masi iha aldeia Sanane, suku Costa, sub-rejiaun Pante Makassar.

Hafoin hadau tiha, projetu pilotu ZEESM ne’ebé lidera husi Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) Mari Alkatiri ho nia Sekretariu Rejional sira hahu halo estrada foun ida husi bairu Palaban ba bairu Masin iha tinan 2017, maibé seidauk hotu to’o ohin loron, tanba parte autoridade habosok hela de’it rai-nain sira seidauk simu kompensasaun to’o ohin loron.

The Oekusi Post (TOP) observa estrada ne’e komunidade sira taka tiha no halo lutu tanba autoridade seidauk selu indeminizasaun ba sira nia rai, uma, no plantasaun ne’ebé autoridade rasik maka promete iha tinan hirak liuba, maibé to’o ohin loron tama ona ba tinan 2021 mós seidauk iha rezultadu, seidauk iha realidade ida.

Komunidade afeitadu José da Cunha klarifika, nia la taka dalan ne’e, maibé governu nia promesa laiha rohan ne’e maka obriga nia tenke halo lutu hodi taka tiha estrada ne’e.

“Ha’u la taka, bainhira Estadu hanoin atu selu kompensaun ba ha’u nia rai, ha’u fo! Timoroan hotu hakilar atu ukun-an duni atu ita hetan naroman, hetan estrada d’iak, maibé Estadu lalika hanehan ami. Se rai ne’e Estadu nian ka rai abandonadu karik bele foti ba, uja ba, maibé koitadu ne’eba ne’e ha’u nia rai privadu tanba ne’e maka ha’u tau lutu,” hateten José da Cunha ba TOP iha bairu Masi, Segunda 11 Janeiru 2021.

José hatutan, nu’udar sidadaun ida, nia kumpri ona nia dever hodi konkorda fó nia rai ba Estadu halo estrada foun ne’e, maibé Estadu ka autoridade RAEOA mós labele bosok bebeik hodi hamosu fali bosok rohan la’ek, bosok ida rohan laiha hanesan depois maka selu, depois maka selu to’o ohin loron seidauk selu hela de’it.





“Ha’u fó ona, Estadu mós tenke fó ha’u. Ki’ik ka boot, barak ka itoan tenki fó. Atu fó gratuita ha’u la fo, to’o bainhira de’it ha’u la fó. Ha’u la taka dalan, se ha’u taka karik ha’u la haruka sira hamoos,” José afirma.

Nia konta, iha tinan hirak liuba autoridade RAEOA promete atu fó fali rai ida nia nia, maibé nia lakohi simu, tanba autoridade mós foti fali ema ida nia rai fó ba nia.

“Sira fó de’it ema ida nia kintal ba ha’u, ha’u la simu, ha’u lakohi sira soran ami ho povo ai-leba, sira boot iha leten basa liman ha’u iha karaik maka han malu fali. Rai maka ne’eba hela, ha’u la taka ida, maibé sira hanoin saida atu fó ha’u?,” José da Cunha husu fali.

Nia sei lembra iha mandatu Sekretariu Rejional ba Teras no Propriedade Pedro Xavier (FRETILIN) promete ba nia katak sei halo uma foun ida ba nia hodi tama hela de’it ona, maibé hafoin nia mandatu remata iha tinan 2017, no to’o ohin loron José hela ho promesa mamuk de’it.

“Nia ne’e bosok ten,” hateten José.

“Ne’e maka ha’u lia menon ba Prezidente Autoridade atual, no Sekretariu Rejional ba Teras no Propriedade mós ema Oe-kusi oan, lalika bosok malu, iha dehan iha, laiha dehan laiha, ha’u hein de’it sa tempu maka sira mai lori kompensasaun mai. Ha’u nia rai nia naruk metru 75, ha’u la’os kontra governu, maibé se la selu ha’u la fo ida,” nia hateten.

Iha parte seluk Diretor Obras Públik RAEOA Kandido dos Reis Amaral rekoñese rai ne’e seidauk hetan solusaun to’o ohin loron, tanba ne’e maka konstrusaun estrada ne’e mós seidauk hotu. No husi nia parte, hein de’it aproximasaun husi teras no propriedade kona-ba kompensasaun nian.

“Neste mumentu ordenamentu teritorial no kadastru halo hela aproximasaun ba rai nain sira, no diresaun infraestruta liu husi departementu estrada halo nafatin kontaktu ho teras propriedade para oinsa bele rezolve tiha problema ne’e, tanba ne’e kompañia Hutama Karya nia serbisu, sira hein de’it bainhira ita informa ba sira kuandu rai iha ona solusaun sira bele hahu ona projetu ne’e,” esplika diretor Kandido ba TOP.

Nia hatutan, estrada iha fatin ne’e kuaje ho metru 200 maka seidauk hatutan.

Nune’e mós Diretor Teras no Propriedade RAEOA Celestino Kasenube katak, pagamentu ba rai ne’e to’o ohin loron seidauk halo, maibé nia dehan kontrusaun ba estrada ne’e sei kontinua bainhira halo ona pagamentu ba afeitadu sira.

Kasenube kontrariu ho José da Cunha

Kasenube nia esplikasaun kona-ba lutu ne’ebé oras ne’e tidin hela iha estrada ne’e nia klaran kontrariu ho esplikasaun José da Cunha nian. Da Cunha dehan, tanba durante tinan lima ona autoridade RAEOA seidauk fó kompensasaun maka nia taka tiha estrada ne’e ho lutu bebak, maibé Kasenube dehan afeitadu sira taka, tanba de’it atu proteje sira nia plantasaun sira hodi labele hetan estragus husi animal sira.

“Nia prosesu kontrusaun sei hatutan, sementara afeitadu João Corbafo ho José da Cunha tau lutu ne’e so mente atu animal labele estraga ai-han no plantasaun sira, ida ne’e la’os taka estrada, maibé la’e taka tanba animal,” esplika Kasenube.

Kasenube mós seidauk fó serteja no fó garantia katak autoridade RAEOA sei halo duni pagamentu ba afeitadu sira iha tinan ida ne’e ka la’e, tanba nia mós sei hein hela politika governu nian kona-ba aprovasaun orsamentu ba alargamentu estrada sira.

“Kona-ba afeitadu José da Cunha, ida ne’e ami halo ona aproximasaun ona dehan nia hakarak osan, entaun ita hein lai politika governu kona-ba orsamentu alargamentu estrada nian aprova ka la’e ita sei hare,” Kasenube afirma.

Entretantu, Prezidente Autoridade ba RAEOA Arsenio Paixão Bano katak osan ba infraestrutura bázika iha Oe-Kusi Ambeno ba tinan ida ne’e iha milaun $127, maibé seidauk bele ezekuta, tanba sei konsentra ba serbisu prevensaun moras Covid-19 iha Oe-Kusi Ambeno.

“Ne’e ita sei atur, agora ne’e ita sibuk ho Covid-19 lai. Estrada depois maka ita sei ko’alia, tanba iha Oe-Kusi Ambeno ne’e autoridade hakarak hato’o ba ita boot sira katak Parlamentu Nasionál aprova ona osan millaun $127 atu halo dezenvolvimentu iha Oe-Kusi Ambeno,” Bano esplika.

Abilio Elo Nini
Author: Abilio Elo NiniWebsite: www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Reporter
Reporter base in Ambeno, Oecusse.

Online Counter