Bano foin hakfodak fó posse ba Konsellu Konsultivu iha Ambeno

AMBENO (TOP) Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA), Arsenio Paixão Bano foin maka hakfodak no mehi hodi implementa lei númeru 3/2014 iha artigu 22 kona-ba kriasaun membru konsultivu ne’e.

Lei ne’e esplika funsaun no papel membru konsultivu ne’e atu kontribui sira nia hanoin ba parte autoridade molok foti desijaun ruma kona-ba implementasaun Orsamentu Jeral Estadu (OJE) nian iha rai-ketan ne’e.

Arsenio Paixão Bano ho eis Prezidente Autoridade dahuluk, Mari Alkatiri serbisu hamutuk desde tinan 2015 to’o 2017. Durante tempu hirak ne’e, sira nain-rua desidi foti dalan nonok de’it hodi lakohi kumpri no ejekuta artigu 22 husi lei númeru 3/2014 ne’e. Sira nain-rua nonok de’it, ejekuta osan lubuk ida ne’ebé aprova iha Parlamentu Nasionál ba mega projetu sira iha Oe-Kusi Ambeno.

Rezultadu ho osan lubuk ida maka sira nain-rua lori tinan lima hodi konsege halo de’it estrada husi Sakato ba to’o Tono ne’ebé partense bai ha suku ha’at (4) de’it, ponte ida, no aeroportu internasional ne’ebé ninia moru ne’e didin fali ho kalen taka uma nian. Entretantu, kondisaun real ba suku 14 iha rai-ketan ne’e laiha mudansa to’o ohin loron. Sira nain-rua lori tinan 5 hodi dezenvolve suku 4 de’it mós lakonsege hotu, tanba estrada balun iha Oe-Kusi Ambeno villa laran de’it mós seidauk hadia to’o ohin loron hanesan iha parte Masin, no ida seluk iha parte estrada ki’ik sira iha área Palaban. Iha suku Costa de’it mós hanesan iha parte Bobocase to’o Suku Nipane, liliu estrada ba parte Kuatete to’o oras ne’e mós seidauk hadia to’o ohin loron.

Situasaun ne’e akontese, tanba sira nain-rua durante sira nia mandatu tinan 5 nia laran nunka implementa artigu 22 husi lei númeru 3/2014.

Maske osan barak maka aloka ba Oe-Kusi Ambeno durante tinan 5 nia laran, maibé faktu hadutu katak, moris sosial povu rai-ketan ne’e laiha mudansa. Povu maioria sira nia moris hanesan bai-bain to’o atu sai a’at liutan hafoin Alkatiri lidera ka sai jestor ba projetu pilotu Zona Espesial ba Ekonomia Sosial no Merkadu (ZEESM), tanba emprezariu lokal sira ne’ebé hetan benefisiu itoan husi mega projetu sira ne’e mós maioria husi partidu FRETILIN nian de’it. Sira husi partidu seluk kontinua hakdasak to’o ohin loron.

Maske Bano hahu estabelese ona membru konsultivu sira ne’e, maibé parte balun konsidera desijaun implementa artigu 22 ne’e falun ho politika hodi hadau povu Ambeno sira nia fuan-laran iha eleisaun prezidensial 2022 no ba eleisaun parlamentar iha tinan 2023. No ida seluk mós, projetu ki’ik sira hanesan akizisaun sasan ba edifisiu públiku sira hanesan hadia fatin kuarentena sira, fornese hahan ba sidadaun sira iha kuarentena durante period Covid-19 kuaje maioria husi kompañia kamarada sira. Projetu gabiaun sira mós maioria fó de’it ba militante FRETILIN sira.

Lala’ok serbisu hirak ne’e hotu kontraria tebes ho Bano nia moto katak nia serbisu ba ema hamutuk nain 85000 iha Oe-Kusi Ambeno.

Membru sira ne’ebé simu pose hamutuk ema nain hitu (7) hodi kontribui reforsa liña koordenasaun ba implementasaun dezenvolvimentu iha Oe-Kusi Ambeno.

Hafoin pose, Bano hateten, mandatu membru konsellu konsultivu nain-hitu (7) sei termina bainhira Prezidente Autoridade remata nia mandatu, tanba membru konsellu konsultivu sira ne’e mai husi eis membru governu nain-ida, reprezenta forsa seguransa nasaun nain-ida,  reprezentante xefe suku sira nain-ida, reprezentante lia-nain iha rua, no reprezentante munisipiu nain-rua.

“Ohin Oe-Kusi Ambeno halo-tán istória foun tanba Prezidente Autoridade kumpri nia obrigasaun tuir lei nú. 3/2014 artigu 22 atu harii konsellu konsultivu ba rejiaun no Prezidente Autridade mak nomea no fó pose. Tanba papél konsellu konsultivu tuir artigu 23 lei nú.3/2014 kriasaun RAEOA, atu fó konsellu ba Prezidente Autoridade ba asuntu importante ne’ebé maka iha ligasaun ho lala’ok dezenvolvimentu rejiaun nian”, hateten Bano ba jornalista sira iha Oe-Kusi Ambeno, Sesta 15 Outubru 2021.

Bano esplika, iha RAEOA seidauk iha munisipiu, entaun autoridade konvida jestór nain-rua, sub-rejiaun Pasabe no Nitibe tanba sub-rejiaun rua ne’e dook husi kapitál Oe-Kusi Ambeno. Aliende ne’e  konvida mós reprezentante xefe suku hosi suku-18, entaun konvida xefe suku Costa maka reprezenta suku sira, konvida eis membru governu mak eis Vise-Ministru Estatál, José Tanesib Anunu no sei konvida mós lia-nain ida maibé daudauk ne’e sei iha faze konsultasaun.

“Ohin hanesan loron istória foun ba Oe-Kusi Ambeno iha ha’u nia mandatu, tanba ita harii ona membru konsellu konsultivu tanba tuir lei nú. 3/2014 prevista ona kona-ba lala’ok papél serbisu sira nian”, Bano esplika.

Nia dehan, membru konsellu konsultivu sei ativa halo deskusaun ho autoridade kada fulan, no tuir planu iha semana-rua mai sei deskuti kona-ba rejimentu internu ba lala’ok konsellu konsultivu nian, tanba ajenda sei deskuti projetu Toponimia naran ba estrada, ponte no fatin públiku sira iha sub-rejiaun Pante Makasar.

Entretantu, tuir eis membru governu, José Tanesib Anunu, hanesan eleito ba membru konsellu konsultivu, tanba kna’ar ne’e tuir lei nú.3/2014 kriasaun RAEOA mós previstu ona, katak presiza harii konsellu konsultivu hodi  sai hanesan mós membru governu iha RAEOA hamutuk ho ezekutivu Prezidente Autoridade.

“Ohin loron istória foun ba povo Oe-Kusi Ambeno, importante tebes kuandu ita halo ona dezenvolvimentu iha Oe-Kusi, importante tanba hahú ona transparansia Prezidente Autoridade bele nakloke-an ba povo tomak, liuhosi konsellu konsultivu nune’e hamutuk kontribui ideia molok hola desizaun ba asuntu importante sira”, nia dehan.

Entretantu, membru konsellu konsultivu sira simu pose iha faze dahuluk ne’e maka hanesan, José Tanesib Anunu hanesan eis membru governu, Mateus Mendes Asunção nu’udar komandante PNTL RAEOA reprezenta forsa seguransa nasaun, jestór sub-rejiaun Pasabe Anton Ulan reprezenta munisipiu hamutuk ho jestór sub-rejiaun Nitibe Manuel Tolan, xefe do suku Costa Aleixo Abi reprezenta xefe suku 18 iha RAEOA, falta lia-na’in rua (2) tanba sei iha faze konsultasaun.

João Caunan
Author: João CaunanWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Jornalista
Jornalista The Oekusi Post iha Ambeno, Oekusi, RAEOA. Bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

Online Counter