DILI (TOP) – Prezidente partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão hateten, pronto tama prijaun bainhira Sekretariu Jeral partidu FRETILIN, Mari Alkatiri maka manan kona-ba kazu alegasaun simu subornu husi empreza ConocoPhilips ne’ebé oras ne’e la’o dadauk hela iha prosesu justisa.
“Ha’u pronto, tanba sa? Ha’u ba kadeia dala rua tiha ona. Ne’ebé ba dala tolu nian ne’e. Dala rua, ha’u ba, ha’u ba dala rua tiha ona. Dalai da UDT maka ba ka’er ha’u ba kadeia loron 7, ba hamoos UDT nia foer, tanba defende bandeira FRETILIN iha sede FRETILIN. Tanba ne’e sira ka’er ha’u lori ba kadeia. Ida fali seluk, ha’u tama kadeia naruk itoan iha 1992 ha’u tama kadeia durante tinan 7, tanba defende Bandeira RDTL. Ne’ebé buat kadeia ne’e ba ha’u la hakfodak ida”, hateten Prezident CPN partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão liu husi konferensia ba imprensa iha Bebora Dili, Segunda 29 Marsu 2021.
Xanana ba tiha ona Ministériu Públiku, tanba simu notifikasaun iha loron 8 Marsu 2021 atu ba hanesan testamuña ba kazu keixa husi Mari Alkatiri hasoru membru CPN partidu CNRT nian, maibé to’o ne’eba Prokurador Matias Soares hatudu fali prosesu seluk, iha ne’ebé Mari hatama keixa hasoru deputadu 21 ba kazu bankada CNRT nian iha Parlamentu Nasionál.
Xanana konta, kazu ne’e mosu, tanba iha loron 22 Juñu 2020, nia konvoka reuniaun CPN nian ne’ebé hasai Komunikadu ba Imprensa hodi dehan katak la simu akuzasaun kalunioza ne’ebé Alkatiri iha nia Facebook iha loron 21-22 Juñu 2020 halo ba Xanana katak nia ba fahe ai-han ba ferik-katuas sira iha nia atividades kona-ba Covid-19 atu so’e rai-rahun ba povu nia matan.
“Tanba buat sira ne’e hotu atu subar de’it korupsaun ne’ebé ha’u halo. Ha’u tenke fó lembra katak, iha fatin hotu-hotu iha ne’ebé fahe hahan, ha’u sempre fó hatene ba ema hotu katak, la’os ha’u maka sosa sasan sira ne’e, no ha’u hatudu ba ema hotu. Timor-oan sira, balun emprezariu ki’ik, balun diretor, balun xefe suku, no joven lubuk ida ne’ebé hatudu laran di’ak, no domin hodi hala’o sira-nia solidaridade ba katuas no ferik sira ne’ebé presija duni liu husi ha’u nia atividade ida ne’e”.
“Tanba ha’u la iha Facebook, no la akompañia, ha’u nia kompañeiru sira sente revoltadu ho kalunia ne’e maka fó hatene ha’u, no ha’u konvoka kedas reuniaun CPN. Iha reuniaun CPN iha loron 22 Juñu 2020, depois rona tiha espresaun solidaridade ba ha’u, no sira hotu nia rai ba kontra Mari maka mosu opsaun rua; hatama keixa kontra Mari kona-ba kalunia, maibé hare ba ita nia sistema judisiariu ne’ebé sei namlele hela maka ha’u fó preferensia ba opsaun seluk. Rua, tanba Mari dehan ha’u halo korupsaun maka ha’u fó orientasaun ba membru CPN, no ba bankada parlamentar CNRT atu bolu atensaun ba Mari hodi señor ne’e labele haluhan ba nia hahalok rasik iha ne’ebé iha akuzasaun katak nia simu suborn husi ConocoPhilips”.
Xanana esplika, orgaun partidu nian, nia maka Prezidente, no sira hotu simu nia proposta no desidi ba segundu opsaun hodi hasai komunikadu imprensa no haruka orientasaun ba bankada CNRT atu foti mós kestaun ida ne’e, tanba partidu la simu katak Sekretariu Jeral FRETILIN, Mari bele iha liberdade atu Kritika no halo akuzasaun kalunioza ba nia nu’udar Prezidente CNRT.
“Dala barak ona, Sekretariu Jeral FRETILIN, Mari nu’udar fundador no libertador nasaun Maubere hatudu ninia arogansia hodi temi ha’u nia naran arbiru de’it iha ninia Facebook. No foin dadauk, iha semana kotuk, iha loron 23 Marsu 2021, señor ida ne’e sadik tan fali ha’u. Kala Mari laiha buat seluk atu halo. Dala ida tan, iha fali Sesta 26 Marsu 2021, señor ne’e temin tan ha’u”.
“Ami nunka liga buat sira ne’e, ba hahalok sira ne’e, maibé hasai kalunia katak ha’u halo korupsaun, no buka ba subar ho atividade sira ne’ebé ha’u halo ho maluk Timor-oan lubuk ida iha ha’u nia misaun Covid-19, iha ne’ebé ha’u la’o haleu fronteira tomak husi ne’e to’o Oe-Kusi. Hodi bolu atensaun ba komunidade kona-ba pandemia ne’ebé mosu iha mundu, tanba ne’e kompañia hotu-hotu afirma mai ha’u katak sira labele simu”.
Xanan dehan, partidu CNRT, partidu ki’ik ida, ne’ebé buka aprende organiza aan hodi hatuur ninia estrutura ho orgaun sira ne’ebé hala’o ida-idak nia funsaun durante period entre kongresu rua. Orgaun mazimu maka Comisão Politica Nacional (CPN) iha ne’ebé nia maka Prezidente.
“No, nu’udar Prezidente CPN, ha’u maka tenke simu responsabilidade tomak husi desijaun saida de’it maka hasai husi orgaun partidu nian ne’e. Tanba ne’e, nu’udar Prezidente CPN ne’ebé maka iha kompetensia tomak atu konvoka reuniaun ba orgaun ida ne’e, ha’u labele ses aan husi responsabilidade ha’u nian iha assuntu ida ne’e”.
Xanana lakohi sai Covarde
“Ha’u labele sai covarde atu fó fali todan ba ha’u nia kompañeiru, membru CPN, no menus liu ba deputadu sira husi bankada CNRT nian, tanba ha’u maka konvoka reuniaun CPN nian iha 22 Juñu 2020, atu foti desijaun ne’ebé fó sai tiha ona ba públiku”.
Xanana hatutan, nia rasik maka husu ba deputadu CNRT sira iha Parlamentu Nasionál hodi levanta assuntu subornu husi ConocoPhilips ba Mari Alkatiri. No, nia iha evidensia forte no kompletu kona-ba subornu ne’ebé Mari Alkatiri simu husi kompañia ConocoPhilips.
