Populasaun 49% iha Ambeno seidauk asesu bee moos

PALABAN (TOP) – Hafoin restaura independensia Timor-Leste iha loron 20 Maiu 2002, governu no ajensia internasional lubuk ida maka ba fakar no gasta osan lubuk ida iha rai-ketan Oe-Kusi Ambeno hodi fasilita povu sira bele asesu ba bee moos, infelizmente to’o ohin loron sei iha komunidade lubuk ida maka seidauk hetan asesu ba bee moos.

Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) atual, Arsenio Paixão Bano ne’ebé ukun hamutuk ho eis Prezidente Autoridade RAEOA, Mari Alkatiri durante tinan lima nia laran ho orsamentu lubuk ida mós lakonsege rezolve problema báziku bee moos iha Oe-Kusi Ambeno. Nune’e, Prezidente Autoridade ba RAEOA, Bano fó sai katak to’o oras ne’e populasaun hamutuk 49% iha rai-ketan ne’e maka seidauk hetan asesu ba bee moos.

“Oe-Kusi ne’e agora infrenta problema boot ho be’e mos, iha sekitar ema rihun 36 bee laiha ne’e hampir 49% total populasaun Oe-Kusi la asesu ba bee moos,” hateten Bano bainhira loke seminariu ida iha salaun diresaun Alfandega Palaban, Oe-Kusi Ambeno, Kinta 8 Outubru 2020.

“Autoridade lor-loron tenke fornese be’e minimu hampir 1000 ribu liter maka maximu 2000 liter ba populasaun tomak inklui postu saúde sira ho eskola, intervensaun ne’e sedauk kobre hotu, maibé esforsu ne’ebé halo fulan ida nia laran autoridade hampir distribui besik litru millaun ida bee moos ba populasaun tomak,” nia afirma.

Dadus balun ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu katak iha tinan 2008, Fundasaun Solenusat hetan orsamentu hamutuk $87,257 husi governu Japaun hodi halo projetu instalasaun pompa solar panel sistema bee iha Sub-rejiaun (postu) Pante Makassar, Oe-Kusi Ambeno.

Liu tiha tinan rua, organizasaun ida naran FLWS Oecusse mós hetan osan hamutuk $87,257 hodi halo projetu hanesan iha sub-rejiaun Pante Makassar nafatin.

Tuir fali iha tinan 2011, organizasaun naun-govermental ho naran Youth Action (Y-Act) hetan osan hamutuk $97,643 ba projetu hanesan, maibé fatin implementasaun maka iha sub-rejiaun Oe-Silo.

Ses tiha husi ajudu osan husi governu Japaun nian, tuir fali projetu sira husi Ajensia Estadus Unidus Amerika ba Dezenvolvimentu Internasional (USAID) husi fulan Maiu 2015 to’o Maiu 2018 prevene osan hamutuk millaun $1.6 ba projetu haforsa reziliénsia komunidade iha Oe-Kusi Ambeno ho nia parseiru maka World Neighbors, Inc. (WN) no fatin implementa iha Oe-Kusi Ambeno. Objetivu husi projetu ne’e hodi hadi’a kondisaun saúde no kualidade moris sidadaun Timor-Oan liu husi aumenta disponibilidade   no uza bee ne’ebe mós no seguru, hadi’a fasilidade sanitáriu, no haforsa koñesimentu ba prátika ijiene di’ak nian.

Komunidade sira iha Palaban, Oe-Kusi Ambeno hasoru problema bee moos durante tinan barak ona. TOP/Abilio Elo Nini. 

USAID mós kontinua preve osan hamutuk milliaun $2.7 husi fulan Maiu 2015 to’o Novembru 2020 ba projetu aumenta reziliénsia komunidade iha Oe-Kusi Ambeno . Objetivu husi projetu ne’e ba prátika agrikultura ne’ebé la di’ak no menus asesu ba bee moos no saneamentu, afeta ba saúde, dieta no kualidade moris iha rejiaun Timor-Leste nian ne’ebé mak ki’ak. Parseiru ba projetu ne’e mak Zona Espesial ba Ekonomia Sosial no Merkadu (ZEESM).

Alkansu sira husi projetu USAID nian ne’e katak, bee matan fatin hamutuk 80, ne’ebé agora serve ona bee moos ba uma kain hamutuk 110, reprezenta terse ida populasaun Oe-Kusi nian, maibé realidade hatudu rai-ketan ne’e ohin loron hasoru hela problema bee moos iha fatin barak.

Masakre Balibo Five 16 Outubru 1975 - 16 Outubru 2020. 
Abilio Elo Nini
Author: Abilio Elo NiniWebsite: www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Reporter
Reporter base in Ambeno, Oecusse.

Online Counter