Lugu lansa ona rega susuk iha Oe-Molo

Hafoin lansamentu ba programa pulverizasaun no fahe moskiteiru, Lugu demostra kedas oinsa rega susuk iha aldeia Oe-Molo, Suku Lifau, sub-rejiaun Pante Macassar, Oe-Kusi Ambeno iha loron 02 Juñu 2020. Foto Media RAEOA-ZEESM.

OE-MOLO (TOP) – Hafoin lansa programa pulverizasaun no fahe moskiteiru, Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativu Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) no Zona Espesial ba Ekonómia Sosial Merkadu (ZEESM), José Luis Guterres “Lugu” imediatamente rega ona susuk sira iha Oe-Molo hodi prevene moras malaria ba komunidade sira.

Lugu hateten, sosializasaun husi ofisiál saúde kona-ba prevensaun sedu ba moras malaria importante tebes hodi komunidade sira komprende no oinsá bele prevene tanba RAEOA poténsia ba risku ba tranzmisaun malaria, no ohin loron área balun iha fronteira rejista endémika malaria ne’e.

Lugu lansa programa pulverizasaun no fahe moskiteiru ba komunidade sira iha aldeia Oe-Molo, Suku Lifau, sub-rejiaun Pante Macassar, Oe-Kusi Ambeno iha loron 02 Juñu 2020. Foto Media RAEOA-ZEESM.

"Ha'u husu konxiénsia povu Atoni oan atu tuir protokolu Ministériu Saúde nian kona-ba prevensaun moras infesaun malaria, ne'e importante liu atu redús númeru kazu ne'ebé akontese iha RAEOA" hateten Lugu iha Aldeia Oe-Molo, Suku Lifau, sub-rejiaun Pante Macassar, 02 Juñu 2020.

Eis embaixador Timor-Leste ba Estadus Unidus Amerika ne’e esplika, Ministériu Saúde, no komunidade tenke servisu hamutuk atu kombate moras malaria tanba Timor-Leste, liu-liu RAEOA sé prevalénsia kazu malaria aas sei afeta ba investor sira mai investe iha ita-nia rai, nomós turista sira ta'uk atu pasa ferias, ne'e sei afeta ba ita-nia kresimentu ekonomia.

Eis Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) mós fó hanoin ba komunidade sira atu koopera ho Ekipa Brigada Soque ne'ebé esforsu maka'as atu sosializa no hala'o prevensaun ba Covid-19 iha Oe-Kusi Ambeno.

"Ita agradese ba komisaun COVID-19 tanba sira servisu maka'as no to'o ohin loron ita seidauk rejistu ba kazu pozitivu, nune'e temporariamente RAEOA sei livre husi COVID-19", dehan Lugu ba komunidade iha lansamentu ne'e.

Nia hameno hela ba komunidade Suku Lifau katak Autoridade RAEOA-nia gabinete nakloke nafatin ba komunidade atu hato'o sira-nia preokupasaun no kritika sira hodi Autoridade bele servi ho di'ak ba povu-nia moris.

Iha fatin hanesan, Xefe Departamentu Programa Nasionál ba Kontrola Malaria, Ministériu Saúde, Maria do Rosario de Fátima Mota katak, Timor-Leste rejista kazu malaria aas iha rejiaun Sudeste Aziátiku ho totál kazu 223,002 entre tinan 2002 no 2006.

"Númeru kazu malaria ita hahú iha faze eliminasaun ho anuál insidénsia parazita (sigla Inglés, API), menus husi ema ida kada 1,000 abitante iha tinan 2013. Felizmente, ita redús drástiku iha 2017 ho númeru kazu malaria hamutuk 90. Maibé, infelizmente, kazu malaria 88 mai husi komunidade RAEOA bazeia ba dadus husi Saúde Rejionál RAEOA", Mota esplika.

Tuir Mota katak, saúde rejionál RAEOA identifika kazu malaria pozitivu ba pasiente nain-rua iha inísiu tinan ne'e, pasiente nain-rua ne'e mai husi Suku Lifau no seluk husi Aldeia Citrana, Suku Beneufe, Sub-rejiaun Nítibe. Tanba ne'e, sira hili Suku Lifau atu hala'o lansamentu ba programa pulverizasaun insetisida (pulverizasaun reziduál interna) no fahe moskiteiru ba komunidade hotu iha RAEOA.

"Fahe moskiteiru bazeia ba númeru uma-kain no moskiteiru ne'e halo ona insetisida. Sé bainhira susuk metin hela iha rede moskiteiru, nia bele mate. Moskiteiru ne'e bele uza ho durasaun tinan-tolu bainhira ita kuidadu didi'ak", dehan Xefe Departamentu Programa Nasionál ba Kontrola Malaria, Maria Mota.

Maria Mota esplika, malária mak moras tranzmisaun ida ne'ebé kauza husi susuk anópeles no susuk ne'e hahú tata ema entre oras tuku neen lokraik no tuku neen dadeer. Nune'e nia apela ba komunidade iha RAEOA atu autoriza ekipa bele hala'o pulverizasaun insetisida iha idak-idak nia uma.

"Posibilidade malária iha RAEOA bele importa husi ita-nia país viziñu. Tanba ne'e, ita mós kontinua sosializa prevensaun malaria ba komunidade iha fronteira, teste ran públiku atu identifika tranzmisaun lokál no karik hala'o tratamentu sé komunidade ruma hetan pozitivu", nia subliña.

Lugu fahe fasilidade rega susuk ba xefe suku Lifau, Krisantos Kolo iha sede aldeia Oe-Molo, iha loron 02 Juñu 2020. Foto Media RAEOA-ZEESM.

Entretantu, Xefe Suku Lifau, Krisantos Kolo agradese ba Prezidente Autoridade RAEOA no ekipa saúde rejionál, xefe departamentu programa nasionál ba kontrola malaria, nomós parseiru sira hanesan HealthNet ne'ebé apoiu ona atu fahe moskiteiru no hala'o pulverizasaun iha suku refere hodi prevene tranzmisaun moras malaria.

Lansamentu ba programa pulverizasaun insetisida (pulverizasaun reziduál interna) no fahe moskiteiru ba komunidade hotu organiza husi Saúde Rejionál RAEOA no hetan apoiu husi Organizasaun Naun-governmental HealtNet, no Xefe Departamentu Programa Nasionál ba Kontrola Malaria, no partisipa másimu husi komunidade Suku Lifau.

Planu Estratéjiku Nasionál Ministériu Saúde ba tinan 2017-2021 liuhusi Programa Nasionál ba Kontrola Malaria kompremitidu atu elimina Malaria iha Timor-Leste to'o rohan 2021.

Abilio Elo Nini
Author: Abilio Elo NiniWebsite: www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Reporter
Reporter base in Ambeno, Oecusse.

Online Counter