Kombate informasaun falsu presija jornalista forte

DILI (TOP) – Ho teknolojia ne’ebé avansadu demais iha tempu ohin loron, la’ós lori moris hakmatek ba sosiedade tomak iha mundu rai-klaran, maibé prejudika tebes ema nia moris sosial tanba informasaun falsu barak.

Dalan ida atu hamenus notisia falsu sira ne’ebé espalla iha plata forma media sosial no iha fatin seluk tan maka liu husi disiplina halo verifikasaun ba faktu sira molok hatutan, no fahe tutan ka públika ba públiku.

Ho kestaun ne’e, Timor-Leste Press Union (TLPU) realiza workshop loron ida ho tema Fact-Checking Training for Journalists ne’ebé hetan apoiu husi Embaixada Estadus Unidus Amerika (EUA) iha Timor-Leste.

Eventu ne’e ofisialmente loke husi governu liu husi Sekretadu Estadu ba Komunikasaun Sosial, Mericio Akara no kontinua kedas ho nia aprezentasaun katak notisia falsu ne’e inimigu ba demokrásia, no importante tebes presija hato’o informasaun ne’ebé loos atu nune’e povu bele partisipa di’ak liutan iha prosesu dezenvolvimentu nasionál.

Iha fatin hanesan, Embaixadora EUA ba Timor-Leste, Kathleen Fitzpatrick katak, embaixada EUA orgullu fornese apoiu ba inisiativa ida ne’e, no programa sira seluk ne’ebé apoiu programa dezenvolvimentu Timor-Leste nia jornalista sira.

“Obrigadu barak ba Timor-Leste Press Union (TLPU), tanba organiza ona formasaun ne’e partikularmente ba Raimundos Oki, no Sekretáriu Jerál TLPU, Horacio Babo. No mós, ha’u kongratula estudante sira, no jornalista sira ne’ebé ohin loron partisipa iha formasaun ne’e,” hateten embaixadora Kathleen liu husi nia aprezentasaun iha workshop ne’e iha Fatuhada, Dili Tersa 13 Outubru 2020.

Iha biban ne’e, diplomata Amerikana ne’e mós hato’o nia respeitu profundu ba jornalista no kna’ar ne’ebé sira halo hodi informa sidadaun sira kona-ba eventu, no okaziaun sira ne’ebé afeta sira nia moris, sosiedade, no governu.

“Ha’u hakarak kongratula husi ne’e ita boot sira nia serbisu kontinua hodi hasa’e Timor-Leste nia indise mundial liberdade imprensa ne’ebé rekoñesidu iha nivel internasional”.

Embaixadora EUA Kathleen M. Fitzpatrick hamutuk ho SEKOMS Mericio Akara no jornalista sira iha workshop Fact-Checking Training for Journalists iha Fatuhada, Dili, Tersa 13 Outubru 2020. Foto Media Embaixada EUA.

Embaixadora Kathleen hatutan, iha sosiedade demokrata ida hanesan Timor-Leste, no Estadus Unidus, jornalista sira fornese koñesementu hirak ne’ebé sidadaun sira presija hodi governa sira nia aan, no vota ba sira nia interese. “Durante tempu difisil sira hanesan Covid-19, ita boot sira jornalista iha sosiedade livre nia laran hamrik iha liña frente lorloron hodi hato’o informasaun.

Iha sosiedade ne’ebé la livre, jornalista sira ariska sira nia moris lorloron hodi fó sai informasaun. Tanba ne’e embaixada Estadus Unidus serbisu besik ho ami nia homologu Timoroan sira hodi hasoru dezafiu hirak ne’ebé jornalista sira hasoru, no promove objetivu hirak ne’ebé Amerikanu ho Timoroan sira ne’ebé fahe ba malu”.

Nia dehan, serbisu dadauk hodi hametin profisionalizmu jornalista sira nian, no sira nia abilidade sira hodi desimina sira nia istoria sira, no verifika faktu sira.

“No ami serbisu lorloron iha mundu tomak hodi asegura liberdade espresaun ne’ebé nu’udar marka fundamental husi sosiedade demokrátika. Dezinformasaun bele hamosu konflitu, ariska ema nia saúde no destabiliza demokrasia”.

Reprezentante povu Amerikanu sira iha Timor-Leste ne’e katak atu kombate notisia falsu sira presija jornalista forte sira.

“Atu kontinua proteze liberdade espresaun no imprensa, no kontra informasaun falsu, ita presija jornalista forte, no populasaun sira ne’ebé edukadu ho di’ak”.

“Povu iha ita-nia demokrasia depende ba jornalizmu bazeia ba faktu no informasaun loloos hodi foti desizaun kona-ba sira-nia futuru liuhusi votasaun no mekanizmu demokrátiku-sira seluk. Ne’e dezafiu ida ne’ebé Amerikanu no Timoroan-sira fahe ba malu, no tanba ne’e maka ami apoia programas hirak ne’ebé fortalese defensór-sira ba informasaun loos no liberdade imprensa,” embaixadora afirma.

Nia hatutan, programa ne’e hahu ona iha tinan hirak liuba hodi embaixada Amerika hili Raimundos Oki hodi paritipa iha programa ida Google News Lab iha kuartel jeral Google Asia Pasifiku iha Singapura durante semana ida iha tinan 2018. Durante formasaun nia aprende teknolojia hirak ne’ebé ajuda jornalista iha mundu tomak hodi detekta informasaun falsu, no verifika informasaun loos.

Nune'e mós iha tinan 2019, hetan tan suporta husi Laureadu Nobel ba paz, José Ramos Horta hodi kontinua ba tuir formasaun iha Google Asia Pasifiku iha Singapura kona-ba Media Literacy no Advance Fact-Checking and Verification durante semana ida.

Embaixadora hatutan, Estadus Unidus sei kontinua apoiu ba formasaun ba jornalista sira.

"Ami Estadus Unidus Amerika apoiu liberdade espresaun importante tebes ami apoiu formasaun jornalista profesionalismu, ami apoia treinamentu ne'e, formasaun ne'e tanba ami apoiu profesionalismu jornalismu nian iha Timor Leste".

Nune’e mós, Prezidente TLPU, Manuel Pinto katak eventu ne’e importante tebes hodi bele ajuda jornalista sira oinsa bele detekta no kombate informasaun falsu sira.

"Seminariu ida ne'e hanesan parte husi TLPU nian marka ninia posizaun hodi hatete katak buat ida notisia bosok no notisia falsu ne'e laiha fatin iha Timor Leste," esplika Prezidente TLPU ne’e.

Entretantu, Prezidente Konsellu Imprensa Timor-Leste, Virgilio Guterres katak Konsellu Imprensa sei serbisu hamutuk ho asosiasaun jornalista sira iha Timor-Leste hanesan Asosiasaun Jornalista Timor-Leste (AJTL) no Timor-Leste Press Union (TLPU) hodi kombate notisia falsu sira iha Timor-Leste.

Fasilitador sira iha workshop ho tema Fact-Checking Training for Journalists ne’e mak Raimundos Oki ho Armindo de Jesus.

Marcelino Bata
Author: Marcelino BataWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Jornalista
Jornalista TOP. Bandu atu simu envelope ka sasan ruma husi fonte informasaun sira.

Online Counter