DILI (TOP) — Deputada husi bankada FRETILIN iha Parlamentu Nasionál, Lídia Norberta dos Santos Martins oras ne’e sente preokupadu tebes ho dadus husi Instituto Nacional de Combate Ao HIV-SIDA, Instituto Público (INCSIDA,I.P) ne’ebé detekta labarik hamutuk nain 50 resin mak oras ne’e sofre hela moras Human immunodeficiency Virus (HIV).
“Ami atu koalia kona-ba kazu HIV/AIDS ne’ebé mak agora aumenta ba bebeik tuir informasaun ne’ebé mak ami hetan mós identifika ona menus husi bebe to’o tinan 5 hamutuk 50 mak hetan moras HIV/AIDS husi inan- aman,” Deputada Lídia Norberta dos Santos Martins levanta kestaun ne’e iha sesaun plenária Parlamentu Nasionál (PN) foin lalais.
Deputada FRETILIN ne’e husu ba Ministériu Edukasaun no Minsiteriu Saúde bele servisu hamutuk hodi bele kontribui hamenus risku husi moras HIV sida ne’ebé mak boot tebes iha Timor Leste.
“Kazu ne’e preokupante tebes tanba maioria ita-nia alin sira ne’ebé mak joven barak mak hetan moras ne’e. Tanba ne’e mak husu ba Ministeriu Saúde no mós Ministeriu Edukasaun karik bele servisu hamutuk para fahe informasaun klean kona-ba asuntu moras HIV/AIDS iha Timor Leste ne’e,” nia rekomenda.
Iha parte seluk Ministra Saúde (MS), Odete Maria Freitas Belo esplika ba moras HIV sida atu deteta virus ne’e nia funsionáriu saúde sira mak halo deteta nune’e atu deteta moras ne’e la’os fasil tanba ema ida-idak lakohi hateten nia sofre hela moras HIV/AIDS ne’e.
“Ha’u sei konfirma ho ita nia pesoal Saúde sira tanba hau seidauk hetan informasaun lolos katak bebe hira moras hela HIV sida, sei karik iha mós ita seidauk hatene bebe hirak mak transmite moras HIV sida ne’e,” Ministra Saúde (MS), Odete Maria Freitas Belo hateten ba The Oe-Kusi Post (TOP) hafoin reuniaun Konsellu Ministru (KM) palasiu Governu, Kuarta 28 Setembru 2022.
Nune’e Ministeriu Saúde iha ninia lala’ok prosedimentu oinsa identifika ema sira ne’ebé mak sofre moras HIV sida iha mekanismu oinsa atu deteta moras ida ne’e, hafoin deteta moras ne’e pasiente sira tenke halo teste atu asegura katak sira moras duni ka la’e?
Ministra Saúde mai husi partidu FRETILIN ne’e akresenta, labele diskonfia de’it ema ida ne’e labele tenke liu-husi prosesu liu-liu teste katak, sofre duni moras ida ne’e ka la’e? Sei koalia ba moras HIV sida ne’e ligadu ba iha stigma li-liu ba feto kuandu hatene hela katak sira moras hela HIV sida, babain fó tiha ona aimoruk ba sira maibé dalaruma sira la mosu mai atu simu aimoruk iha sentru Saúde ne’ebé mak besik.
Antes ne’e, Prezidente Institutu Nasionál ba Kombate HIV-SIDA, Institutu Públiku (INCSIDA,I.P), Atanasio de Jesus fó sai katak, moras HIV/AIDS agora maka’as tan de’it iha Timor-Leste, no detekta munisipiu Dili mak hetan moras ne’e barak liu husi tinan 2003 to’o fulan Juñu tinan 2022 rezista ona ema hamutuk nain 1278 mak oras ne’e sofre hela moras HIV/AIDS.
