DILI (TOP) - Donald Trump hafoin simu tomada posse nu’udar Prezidente Estadus Unidus ba da-47 hala'o iha Segunda, 20 Janeiru 2025, no iha loron ne’e kedas foti desijaun ka hasai orden ida hodi hapara hotu kedas asisténsia estranjeiru iha mundu tomak.
Liu husi autoridade ne'ebé Konstituisaun no Estadus Unidus Amerika mak fó orden ba ha'u nu'udar Prezidente:
Seksaun 1. Hakarak. Indústria asisténsia estranjeiru no burokrasia Estadus Unidus nian la aliña ho interese Amerikanu nian no iha kazu barak valór antitetiku ho valór Amerikanu. Sira serve atu estabiliza pás mundiál liuhusi promove ideia sira iha nasaun estranjeiru sira ne'ebé iha ligasaun direta ho relasaun armonioza no estavel sira entre no entre nasaun sira.
Se. 2. Polítika. Polítika Estadus Unidus nian katak laiha tan asisténsia estranjeiru Estadus Unidus nian ne'ebé la aliña ho polítika esterna Prezidente Estadus Unidus nian.
Se. 3. (á) Pasu loron 90 iha Estadus Unidus asisténsia dezenvolvimentu estranjeiru ba avaliasaun kona-ba efisiénsia no konsisténsia programátika ho polítika esterna Estadus Unidus nian. Xefe departamentu no ajénsia hotu-hotu ne'ebé iha responsabilidade ba programa asisténsia dezenvolvimentu estranjeiru Estadus Unidus nian tenke hapara kedas obrigasaun foun no desembolsu fundu asisténsia dezenvolvimentu nian ba nasaun estranjeiru sira no implementa organizasaun naun-governamental sira, organizasaun internasionál sira, no kontratór sira ne'ebé pendente atu halo revizaun ba programa hirak-ne'e ba efisiénsia no konsisténsia programátika ho polítika esterna Estadus Unidus nian, ne'ebé sei hala'o iha loron 90 nia laran husi orden ida-ne'e. Edifísiu Jestaun no Orsamentu (OMB) sei implementa parade ida-ne'e liu husi nia autoridade kontribuisaun.
(b) Revizaun ba programa asisténsia estranjeiru Estadus Unidus nian. Programa asisténsia estranjeiru ida-idak sei haruka husi departamentu responsavel no xefe ajénsia sira tuir matadalan sira ne'ebé Sekretariu Estadu fornese, liuhusi konsultasaun ho Diretor OMB.
(c) Determinasaun. Xefe departamentu no ajénsia ne'ebé responsavel, liuhosi konsultasaun ho Diretor OMB, sei halo determinasaun iha loron 90 nia laran husi orden ida-ne'e kona-ba oinsá atu kontinua, modifika, ka hapara programa asisténsia estranjeiru ida-idak tuir rekomendasaun sira husi revizaun, ho konkorrensia husi Sekretariu Estadu.
(d) Reumpsaun kona-ba finansiamentu asisténsia dezenvolvimentu ne'ebé para. Obrigasaun foun no desembolsu sira husi fundu asisténsia ba dezenvolvimentu estranjeiru bele hahú fali ba programa ida molok períodu loron 90 remata, wainhira hala'o revizaun ida, no Sekretariu Estadu ka nia dezeñu, liuhusi konsultasaun ho Diretor OMB, deside atu kontinua programa ne'e iha forma hanesan ka modifikada. Nune'e mós, programa no obrigasaun foun sira seluk ne'ebé sei hala'o iha rai-li'ur tenke hetan aprovasaun husi Sekretariu Estadu ka nia dezeñu, liuhusi konsultasaun ho Diretor OMB.
(e) Waiver. Sekretáriu Estadu bele hasai tiha para iha Seksaun 3 (á) ba programa espesífiku sira.
Se. 4. Provizaun jerál sira. (á) La iha buat ida-ne'ebé bele konstrui atu estraga ka afeita:
- autoridade ne'ebé lei fó ba departamentu ezekutivu ka ajénsia ida, ka xefe; ka
- funsaun Diretor Gabinete Jestaun no Orsamentu relasiona ho proposta orsamentál, administrativa ka lejizlativa.
(b) Orden ida-ne'e sei implementa konsistente ho lei aplikavel no sujeita ba disponibilidade dotasaun.
(c) Orden ida-ne'e la'ós atu, no la'ós atu, kria direitu ka benefísiu ruma, substantivu ka prosedural, bele ezekuta tuir lei ka iha ekuidade husi parte ruma hasoru Estadus Unidus, nia departamentu, ajénsia ka entidade sira, nia ofisiál sira, funsionáriu sira, ka ajente sira, ka ema seluk.
Ajensia Estadus Unidus ba Dezenvolvimentu Internasional implementa orden ezekutivu Prezidente
Iha loron 26 Janeiru 2025, Tammy Bruce, Porta-voz Departamentu hasai deklarasaun ba imprensa katak, konsistente ho Prezidente Trump nia Orden Ezekutivu kona-ba Asistensia Estranjeiru Estadus Unidus nian ba Revaliasaun no Realignasaun, Sekretariu Rubio para ona asisténsia estranjeiru hotu-hotu ne'ebé finansia husi ka liuhusi Departamentu Estadu no Ajensia Estadus Unidus ba Dezenvolvimentu Internasional (USAID) hodi halo revizaun. Nia hahú revizaun ba programa asisténsia estranjeiru hotu-hotu hodi asegura katak sira efisiente no konsistente ho polítika esterna EUA nian tuir ajenda dahuluk Amerika nian.
Prezidente Trump hateten ho klaru katak Estadus Unidus la'ós atu hasai tan osan ho matan-delek no la fila fali ba povu Amerikanu. Halo revizaun no realizasaun ba asisténsia estranjeiru hodi naran kontribuinte sira ne'ebé serbisu maka'as la'ós de'it buat ne'ebé loos atu halo, maibé ne'e imperativu morál. Sekretáriu ne'e orgullu atu proteje Amerika nia investimentu ho revizaun deliberadu no judisiáriu kona-ba oinsá ita gasta osan dolar estranjeiru iha rai-li'ur.
Mandatu husi povu Amerika klaru - ita tenke foka fali ba interese nasionál Amerikanu nian. Departamentu no USAID simu sira-nia knaar nu'udar na'in ba dolar kontributivu ho sériu tebes. Implementasaun Orden Ezekutivu ida-ne'e no Sekretariu nia orientasaun sei kontinua hala'o tan misaun ida-ne'e. Hanesan Sekretariu Estadu Marco Rubio hatete: "Dolar hotu-hotu ne'ebé ita gasta, programa hotu-hotu ne'ebé ita finansia, no polítika hotu-hotu ne'ebé ita buka tenke justifika ho resposta ba pergunta simples tolu: Ida-nee halo Amerika seguru liu ka lae? Ida-ne'e halo Amerika sai forte liu ka lae? Ida-ne'e halo Amerika moris-di'ak liután ka lae?”