DILI (TOP) — Movimentu Akademiku Pro-Konstituisaun (MAPK) Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL), Celestinho da Conseição hateten, durante ne’e governu uja moras virus corona (Covid-19) hodi habosok no hatauk povu iha teritóriu nasionál hodi hetan benefisiu husi osan ne’ebé mai husi Organizasaun Mundial ba Saúde, no nasaun doador sira seluk maibé, faktu hatudu moras ne’e hamate duni ema lubun ona iha mundu.
“MAPK konsidera katak Covid-19 viola ona KRDTL artigu 57 kona-ba servisu saúde ninian. Hare’e ba situasaun ne’ebé mosu husi aksaun ne’ebé halo husi ekipa SIJK Covid-19 hahu kedas husi kapturasaun kazu alegadu Covid-19 iha kapturasaun Covid-19 Baukau ne’ebé sai husi BTN II, Rai kotu, Tasi-Tolu ne’ebé viral iha media hotu-hotu, no kazu hirak seluk hanesan foti mate isin husi sala izolamentu vera kruz, no seluk tan ne’ebé buras iha periode fulan marsu to’o oras ne’e dadaun hatudu indikasaun katak surtu Covid-19 sai hanesan instrumentu konspirasaun atu bosok no hatauk povu liu-husi projeitu saude mudial nian ne’ebé fo benefisiu milionariumudial no ba ema balun ka grupu individu iha konspirasaun direita ka indireitamente,” hateten portavoz MAPK, Celestinho da Conceição liu husi konferénsia ba imprensa iha salaun Esperansa, Ai-Mutin, Dili, Tersa 25 Maiu 2021.
Notisia relevante: Governu ”manipula no politiza” Covid-19 Baukau
Celestinho konsidera, Ministériu Saúde lakon tiha ona ninia integridade kona-ba kazu hirak ne’ebé durante ne’e mosu tanba, narasaun esplikativa no kronolojia infeksaun no kontajiu moras Covid-19 la liuhusi estudu no analiza sientifiku laboratorium ne’ebé garantia severidade dezinfikasaun ba saúde ema nian.
Notisia relevante: Daniela Anin: ha’u unka ba Suai no Bobonaro
“Oinsa halo prevensaun atu moras ne’e labele hada’et luan ba bebeik husi ema ba ema. Kazu hirak ne’ebé akontese ho tendensia haboot pandemia Covid-19 ne’ebé halo tuir de’it projeitu mudial saúde nian, hamihis konfiansa públiku ba médiku sira no pesoal saúde sira preokupa liu ho surtu Covid-19 di’ak liu fali moras sira seluk, ne’ebé maka halakon ema nia vida hanesan moras fuan, diabetes, hepatitis, kankru, dengue, tuberkulojia, hipertensaun, asidente trafiku no seluk tan,” Celestinho akuza.
Nia hatutan, falta esplikasaun klaru no ho rekursu itoan de’it ne’ebé laiha espesialidade ba siensia epidemolojika no virolojika, povu forsadu rona de’it husi péritu tendensiozu sira ne’ebé ho intensaun hodi haboot pandemia di’ak liu fali péritu umanista sira iha área hanesan ne’ebé fó konfiansa, no fó forsa ba ema hodi infrenta situasaun ida ne’e.
“Tanba ne’e Covid-19 sai de’it hanesan “mate klamar ba rai lulik RDTL””, nia afirma.
Nia dehan, karik Covid-19 tuir informasaun ne’ebé fó sai husi ekipa Sentru Integradu Jestaun Krize Covid-19 katak, iha ona transmisaun lokal no komunitaria iha teritóriu RDTL ne’e loos duni Timor-oan barak maka la salva hanesan mosu ona iha nasaun India, China, Europa Amérika, Brazil no seluk tan inklui Indonézia.
Nasaun hirak ne’e, tuir Celestinho katak, iha espesialista oi-oin, siensia médiku avansadu ona, iha laboratoriu sofistikadu, ekipamentu saúde dijitalizadu hotu ona, no industria farmazeutika sira mós mesak oi-oin de’it maibé, sira la konsege salva sira nia ema sira.
“Timor-Leste dook ona husi nasaun hirak iha leten kona-ba dezenvolvimentu siensia medisina. Maibé, ita sei iha poupansa vida nian. Ita tenke buka informasaun ba faktu ida ne’e ho razaun atu nune’e ita bele komprende ai-sasik ida ne’e ba ita aan, ita nia povu no ema seluk,” nia esplika.
Prolonga serka sanitaria hodi asegura ukun maske OJE laiha
Politika extensaun Estadu emerjensia no serka sanitária husi parte governu katak atu salva povu Timor-Leste labele kona Covid-19 maibé Celestinho konsidera desijaun ne’e nu’udar de’it dalan ida hodi hametin no asegura ukun maske Orsamentu Jeral Estadu (OJE) laiha.
“Dahuluk, MAPK haree katak surtu Covid-19 sai hanesan instrumentu politiku ba VIII governu hodi asegura sira nia ukun. Faktu hatudu katak, serka sanitaria no konfinamentu obrigatóriu nu’udar indikador ne’ebé dada kada fulan, kada semana ho objetivu asegura poder status quo maske OJE laiha to’o ohin loron,” katak Celestinho.
Nia deskonfia status quo ne’e iha konspirasaun ho nasaun seluk atu manipula surtu Covid-19 hodi asegura poder no hamate dezenvolvimentu ekonomia rai-laran nune’e impede investimentu ba RDTL no hamate ekonomia ai-leba sira.
“Tanba ne’e MAPK haree katak grupu status quo laiha interese ba povu no fó importansia liuba iha poder maske ukun ne’e mai husi povu liu-husi eleisaun jeral.
Entretantu, durante ne’e governu sempre dehan nunka politiza ka aproveita Covid-19 hodi hetan benefisiu husi projeru OMS nian, maibé governu konsidera moras Covid-19 ne’e nu’udar moras pandemia ne’ebé la’os nu’udar problema Timor-Leste nian de’it, maibé nu’udar problema mundial ida.
