AMBENO (TOP) - Durante ne’e povo maioria iha Oe-Kusi Ambeno sempre ko’alia no ezije hela de’it katak, tenke Oe-Kusi oan ida mak lidera Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA), no ikus mai Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão hatan duni ezijensia ne’e hodi nomeia Regio da Cruz Salu ho nia membru sira ba mandatu fulan tolu, maibé desijaun PM Xanana nian ne’e nafatin la tuir saida mak povo Ambeno nia hakarak loloos, tanba Regio da Cruz Salu ne’e durante serbisu hamutuk ho eis Prezidente Autoridade RAEOA, Mari Bin Amude Alkatiri rai-hela no hamosu hela legado negativu barak iha povo Ambeno nia le’et, tanba projetu agrikultura barak mak falla total to’o ohin loron.
Notisia relevante: Regio da Cruz Salu nia naran no ain-fatin iha Upmetan "la-morin"
Loos duni, desijaun PM Xanana ba Regio da Cruz Salu hodi lidera serbisu administrasaun RAEOA ba fulan tolu ne’e sala duni, tanba la tuir saida mak povo Ambeno nia hakarak loloos. Povo Ambeno maioria prefere Oe-Kusi oan ida ne’ebé durante seidauk iha fo’er ida, seidauk iha fitar no legado negativo ida mak bele lidera RAEOA atu nune’e bele lori satisfasaun ba ema barak no partikularmente ba CNRT ne’ebé hetan voto valido hamutuk 19000 resin iha eleisaun parlamentar 2023 nian.

Povo Ambeno maioria depozita sira nia fuan no klamar tomak ba partido CNRT atu depois figura Oe-Kusi oan ida husi CNRT mak tenke lidera RAEOA, maibé ikus mai akontese oin seluk fali. Regio da Cruz Salu nu’udar Oe-Kusi oan ida duni, maibé ninia track record durante ne’e la susesu, no hare fali husi aspetu politika mós nia halai ba-mai de’it. Tempu ida nia hamrik iha FRETILIN no tempu seluk nia ba hamrik fali iha PD, no iha posibilidade boot nia sei haksoit fali tan ba CNRT iha tempu oin mai.

Notisia relevante: Estado gasta osan $87,969.68 ba Embung Oelfeub-Kiubaki ikus mai intupidu tiha tinan 8 ona
Husi lala’ok hirak ne’e hotu mak oras ne’e, Koordenadór Partido Demokrátiku (PD) RAEOA atual Diretór Diresaun Rejionál Administrasaun, José Tanesib Anunu foti desijaun hodi ezonera tiha ona Jestor Sub-rejiaun Oe-Silo, Benedito Ulan, no Jestor Sub-rejiaun Pantai Macassar,Lorêncio da Cunha mesak husi CNRT de’it hodi troka fali ho militante sira husi PD nian.
Jestór sub-rejiaun Pante Makasar, Lorêncio da Cunha ho Jestór sub-rejiaun Oésilo, Benedito Ulan, lamenta ho desizaun husi Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi Ambeno (RAEOA), ne’ebé hasai karta ofisiál ida hodi ezonera sira husi kargu jestór sub-rejionál la liu husi justifikasaun ida klaru no forte.
Jestór sub-rejiaun Pante Makasar, Lorêncio da Cunha, informa, katak, ezonerasaun la ho karta ezonerasaun maibé hasai de’it sirkulár kona-ba destakamentu funsionáriu no troka mós ho jestór sira.
Tanba ne’e, nia lamenta, tanba antes ne’e simu tomada pose husi asumi kargu nu’udar jestór sub-rejiaun Pante Makasar, tuir loloos atu hasai ema tenki ho karta ofisiál ida nu’udar baze legál.
“Karta ne’e transferénsia destakamentu de’it, hasai husi Diretór Administrasaun, to’o agora ami seidauk hetan karta ezonerasaun depois despaisu kona-ba hapara ami nu’udar jestór sub-rejiaun mós laiha, maibé Diretór haruka de’it, dehan tama ona ba Outubru, jestór foun sira tama ona serbisu, sira tuan muda emerjénsia hotu ba diresaun atu apoia serbisu. Ha’u rekoñese polítika mak hanesan ne’e, maibé triste troka ami na’in-rua de’it, Pássabe ho Nítibe sira mantein,” Jestór sub-rejiaun Pante Makasar, Lorêncio da Cunha hateten ba jornalista sira iha Oe-Kusi Ambeno, Sesta, 10 Outubru 2025.

Lamentasaun hanesan mós hato’o husi Jestór Sub-rejiaun Oe-Silo, Benedito Ulan, katak, karta despaisu husi Prezidente Autoridade fó sai katak, laiha mudansa ba kargu jestór sira, maibé to’o Diresaun Rejionál Administrasaun, mak hasai karta hdoi halo mudansa.
Karta despaisu entre PA RAEAO ho nia Diretór Diresaun Rejionál Administrasaun, José Tanesib Anunu tatidik malu hela, maibé públiku nota katak, ne’e atu hanesan jogu “mafia administrasaun” nian hodi ezonera ema CNRT sira iha serbisu administrasaun públiku nian iha RAEOA.
“Tanba ne’e, triste tebes ho autoridade agora ne’e, ha’u hetan despaisu husi Prezidente Autoridade, ha’u kaer hela, katak ha’u mantein nafatin nu’udar jestór Oésilo, maibé mai to’o Diretór Administrasaun la tuir despaixu ne’e ona, sira troka ha’u tau fali ema seluk, karta dirije mai ha’u atu muda emerjénsia ba diresaun administrasaun, agora ha’u kaer hela despaisu Prezidente Autoridade nian, katak ha’u tenki mantein,” Jestór sub-rejiaun Oe-Silo, Benedito Ulan.

Hatan ba preokupasaun ne’e, Diretór Diresaun Rejionál Administrasaun, José Tanesib Anunu, klarifika katak, antes ne’e, Primeiru-Ministru hasai rezolusaun Governu númeru 36/2025, loron 28 fulan-Agostu, kona-ba ezonerasaun estrutura tuan, rezolusaun númeru 37/2025, loron 28 fulan-Agostu, kona-ba nomeasaun estrutura foun, rezolusaun númeru 38/2025, loron 28 fulan-Agostu, kona-ba prosede extinsaun Koordenadór-ZEEDOA, ba kargu xefia sira-ne’ebé la temi iha rezolusaun iha leten, Prezidente Autoridade sei nomeia pontu fokál ba serbisu ida-idak.
Nune’e iha loron 02 Setembru 2025 Prezidente Autoridade RAEOA hasai tan karta sirkulár ida ho númeru reff, 02/GAB/PA/RAEOA-TL/IX/2025, ho asuntu atu hakotu (cessasaun) ba kargu xefia sira, hanesan xefe departementu diretór rejionál husi estrutura sesante nian.
“Ne’e la ejiste ona inklui jestór sub-rejiaun sira, entaun husi ne’e, jestór sira hala’o serbisu hanesan fokál point de’it, labele asina dokumentu ruma, tanba seidauk aprova lei organograma ho funsionáriu sira-ne’ebé destakadu iha postu ida-idak, entaun sira (jestór) hala’o kna’ar ne’e, hanesan responsavél de’it, ami hasai sira la presiza karta ezonerasaun, tanba sirkulár ezonerasaun ne’e hasai ona husi Prezidente Autoridade iha loron 02 Setembru 2025.”
Nia esplika, nu’udar funsionáriu públiku, asumi kargu másimu tinan rua de’it, depois nomeia fali ema foun, bele mantein no bele halo mudansa.
“Ida-ne’e mós hanesan, ita halo avaliasaun ba sira-nia serbisu, sira bele mantein no bele tau ema seluk, ba kargu xefia sira, ita seidauk aprova, entaun ita destaka de’it ema sira-ne’ebé mak atu sai fokál point iha jestór sira-nia fatin, hodi hein aprovasaun organograma foun ne’e, tanba provasaun ne’e mós sei públika ofisiál iha Jornál Repúblika,” nia hateten.
Entretantu, karta despaixu ofisiál ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu, husi Diresaun Rejionál Administrasaun, ho númeru 27RAEOA/DRA/X/2025, ne’ebé asina husi Diresaun Rejionál Administrasaun, José Tanesib Anunu ho Diretór Jerál Komisaun Funsaun Públika RAEOA, Domingos Punef.
Assuntu: Destakamentu no Transferensia Funcionarios Publiku DRA
Iha despaixu ne’e, sita lei númeru 18/2023, loron 30 fulan Novembru, alterasaun datoluk ba lei númeru 2/2014, loron 18 Juñu kria RAEOA. Haree tuir lei númeru 93/2022, loron 22 fulan Dezembru, alterasaun daruak ba dekretu-lei númeru, 5/2015, loron 22 fulan Janeiru kona-bá estatutu RAEOA.
Nune’e mós tuir resolusaun Guverno númeru 37/2025, loron 28 fulan Agustu, kona-bá nomesaun ba Presidente, ZEEDOA no membru Autoridade RAEOA.
“Relasiona ho asuntu iha leten, Diretór Rejionál Administrasaun RAEOA, hakarak hato'o ba Ex. Diretór no Diretóra rejionál sira no mós Aministradór Postu Administrativu sira, kona-bá Destakamentu Funcionariu husi Diresaun Rejionál Administrasaun, tuir profesionál no tarevas serbisu ne’ebé sira iha, atu aplika iha térenu, hodi apoia serbisu iha diresaun no mós Postu Administrativu sira, inklui suku relasiona ho politika Desentralizasaun Administrativa no Podér Lokál iha RAEOA.