Rezidensia sira iha Fulolo halo uja OJE, la’os uja osan privadu

AMBENO (TOP) – Iha loron Kuarta, 22 Maiu 2024, mosu situasaun pro-kontra ida entre parte governu ho opozisaun kona-ba estatutu uma ka rezidensial ofisial hitu (7) ne’ebé halo iha rai Fulolo, bairro Samoro, iha Oe-Kusi Ambeno.

Tuir rezultadu auditoria husi Tribunal Kamara Kontas ho númeru prosesu 2/2016A/UDIT-S/CC kona-bá kontrusaun rezidensia sira iha Fulolo ne’e fó de’it (ajudikasaun direita) ba kompañia Sheng Construction ho valor kontratu $1,687,037 iha loron 30 Setembru 2015. Fonte montante osan $1,687,037 ne’e mai husi Orsamentu Jeral Estadu (OJE) ne’ebé aloka ba Rejiaun Administrasaun Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) iha tinan 2015. Ne’e katak, uma hirak ne’e halo uja Orsamentu Jeral Estadu, la’os halo uja ema pessoal ida nia osan privadu.

Ida ne’e mak rezidensia ofisial sira iha Fulolo ne’ebé Eis PA RAEOA, Mari Bim Amude Alkatiri okupa durante tinan barak nia laran. Foto Doc TOP.

Molok halo konstrusaun ba uma hirak ne’e, eis Prezidente Autoridade ba RAEOA atual Sekretariu Jeral Partidu FRETILIN, Mari Bim Amude Alkatiri halo uluk eviksaun forsada ba populasaun sira ne’ebé hela kleur ona iha Fulolo ne’e, no faktu hatudu katak desde tinan 2015 to’o ohin loron sira seidauk hetan kompensasaun ruma husi Alkatiri to’o mandatu Arsenio Paixão Bano mós seidauk halo to’o ohin loron.

Hafoin konstrusaun uma hirak ne’e remata, Alkatiri ho nia eis membru Autoridade RAEOA balun hela kedas iha uma hirak ne’e ho meius aluga ka selu kada fulan ba kofre Estadu, maibé prosesu ka lala’ok atu arenda uma ofisial sira ne’e mós laloos ida, tanba tuir Kodigu Sivil Timor-Leste, Lei númeru 10/2011 iha artigu ida informa katak atu halo kontratu kompra Bens e moveis katak, tenke liu husi akta notaria.

Eis PA RAEOA Alkatiri ho nia eis membru Autoridade balun konsege hela duni iha uma hirak ne’e durante tinan balun nia laran, maibé hafoin partidu FRETILIN manan iha eleisaun parlamentar 2017, no mandatu Mari Bim Amude Alkatiri mós remata iha tempu ne’eba, nia aproveita halo kedas deliberasaun ida atu uma sira iha Fulolo ne’e tenke fó ba eis membru Autoridade sira mak sosa hodi bele hela, maske osan ne’ebé hasai hodi halo uma sira ne’e mai husi Orsamentu Jeral Estadu (OJE).

Deliberasaun ne’ebé Alkatiri halo iha iha loron 6 Outubru 2017 kona-ba Compra e Venda, maibé la konsege realiza iha tempu ne’eba, tanba Alkatiri konsentra liu-ba assume kargu nu’udar Primeiru-Ministru ba governu minoritaria iha tinan 2017 ne’ebé ikus mai monu iha dalan klaran, tanba ninia programa governu, blokeadu husi bankada maioria iha Parlamentar hodi avansa ba eleisaun antisipada no manan husi bloku Aliansa Maioria ba Progresu (AMP).

Bloku AMP versaun 2018 kompostu husi partidu tolu, CNRT, PLP no KHUNTO. Maibé, bloku ne’e mós fahe malu tiha iha tinan 2020 hodi FRETILIN tama viabiliza no troka hikas José Luis Guterres ‘Lugu’ husi Prezidente Autoridade RAEOA, no nomeia fali Arsenio Paixão Bano ne’ebé nia mandatu foin remata iha inisiu 2024.

Bano iha koñesimentu klean kona-ba prosesu deliberasaun Compra e Venda rezidensial Fulolo nian, tanba nia mós involve direita iha prosesu ne’e to’o remata.

Aproveita ninia mandatu atu hotu ona iha tinan 2023 nia laran, Bano hahu bo’ok fali ona deliberasaun ne’e hodi lori ba Diresaun Notariadu RAEOA nian tenke asina atu bele realiza Compra e Venda rezidensia Fulolo ne’e ba Alkatiri, maibé tuir informasaun ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu, eis Diretor Notariadu RAEOA, José Neno ne’e lakohi asina, tanba nia konsiente katak, rezidensia ne’e halo uja osan Estadu nian ne’ebé bandu atu fa’an fali ba ema pessoal ida.

Maske nune’e, Arsenio Bano iha tempu ne’eba kontinua halo presaun maka’as ba parte Diresaun Notariadu RAEOA nian hodi asina lalais Compra e Venda ne’e, maibé la konsege hetan rezultadu final to’o nia rezigna aan tiha husi PA RAEOA.

Iha loron Kuarta, 22 Maiu 2024, Prezidente Autoridade RAEOA, Rogério Tiago de Fátima Lobato ba halo ona intervensaun hodi sobu tiha rezidensia ida ne’ebé eis PA RAEOA, Mari Bim Amude Alkatiri okupa durante tinan barak ona./Net.

Bainhira Bano halo presaun ba Direisaun Notariadu RAEOA, komunidade afetadu sira ho povu Ambeno hahu halo asaun kontra hodi ezije ba Bano no Diresaun Notariadu atu labele asina Compra e Venda ne’e, tanba rezidensia Fulolo ne’e halo ho osan Estadu, no tuir loloos uma hirak ne’e partense ona ba uma Estadu nian, la’os atu fa’an fali ba pessoal ida.

Konstituisaun RDTL artigu 54 alinha C no D hateten katak, atu hasai povu nia propriedade privada hodi uja ba públiku tenki selu indimnizasaun loloos ba sidadaun tuir lei haruka, no iha alinea D hateten mós katak, ema sidadaun nasionál mak iha direitu ba propriedade privada sidadaun nian.

Liga ba lei ZEESM –TL iha artigu 27 ko’alia atu foti ka hasai povu nia propriedade tengki selu indiminizasaun lalais. Relaisona ho situasaun real ne’ebé mak agora dadauk husi diresaun Terras no Propriedade DNP ida ne’e kontra palavra de ordem katak rai livre terra livre.

Implementasaun ZEESM hahu husi 2014-2018 iha rai-ketan Oe-Kusi Ambeno sai afetadu ba komunidade Oe-Kusi tomak liu-liu iha Samaoro no Hotel Fitun 5.

Komunidade hamutuk uma kain 76 hakarak husu ba Autoridade hodi Annula tiha Deliberasaun Númeru 15/2017, 6 Outubru kona-ba Investimento Imobiliario Comercial no Complexo Rezidencial de Fulolo.

No husu mós ba Terras e Propriedade hodi bele annula tiha karta akordu kontratu promessa de compra e Venda, tanba tuir informasaun katak, Autoridade halo ona karta Kontratu –Promessa de Compra e Venda ne’ebé realiza iha loron 23 Outubru 2017, abaixu assinadu husi Arsenio Paixão Bano nu’udar Prezidente Autoridade em Exersisiu nu’udar mós parte fa’an ho comprador mak Mari Bim Amude Alkatiri.

Komunidade afetadu sira mós husu ba Prezidente Autoridade atual hodi labele fa’an Propriedade estadu nu’udar investimentu komersial ba pessoal, eis autoridade ka eis titular ruma, tanba konstrusaun hirak ne’e gasta osan povu nian, no aktu ida ne’e hanesan traisaun ida ba RDTL.

Sira mós ezije ba Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão hodi fó atensaun seriu ba problema ida ne’e tanba saida mak Autoridade RAEOA hadau povu nia rai privada maibé, seidauk halo kompensasaun ka indiminizasaun ba komunidade ka nain ba rai no uja osan Estadu hodi konstrui rezidensia maibé, to’o ikus Autoridade faan ba pessoal ka ema ne’ebé mak iha osan.

Autoridade Produz ona dokumentu ida kona-ba Contrato Promessa de Compra e Venda mensiona katak, Mari Bim Amude Alkatiri selu ona ka sosa ona Rezidensia Autoridade FULOLO ho montante USD 556.889,04 ba conta bancaria Titular: RAEOA e ZEESM, Banco BNU Timor, Número de Conta 106285210005, IBAN TL380020 106285821000550.

Hatan ba kestaun ne’e Prezidente Autoridade RAEOA, Arsenio Paixão Bano katak, se nia iha osan karik nia bele sosa rezidensia Fulolo ne’e ona, maibé osan tenke tama ba kofre RAEOA. Tanba Bano laiha osan mak nia halo ona akordu Compra e Venda ho Alkatiri mak atu sosa rezidensia Fulolo ne’ebé halo ho osan estadu, la’os halo ho osan ne’ebé hasai husi Bano ka Alkatiri nia bolsu rasik.

Notisia relevante: Bano hakarak fa’an tiha rezidensia Fulolo ba Alkatiri, povu-Ambeno protesta

“Prosesu ne’e hanesan publikasaun mapa, se mak iha reklamasaun tuir nia regra ba halo reklamasaun lori dokumentu kompletu sira bele halo reklamasaun, ha’u hela iha rezidensia Fulolo ne’eba hau aluga no selu, tanba ha’u halo kontratu, rezidensia Fulolo ne’e investimentu ida. Se de’it mak ba iha ne’eba tenki selu, hanesan Prezidente rasik iha ne’eba aluga selu kada fulan, se ha’u iha kbi’it atu sosa, entaun ha’u bele sosa ona, maibé osan tenki tama fali ba kofre RAEOA nian,” hateten eis Prezidente Autoridade RAEOA, Arsenio Paixão Bano ba jornalista sira iha tinan 2023.

Uma luxu hitu (7) ne’ebé konstroi husi eis Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) no Zona Espesial ba Ekonómia Sosial Merkadu (ZEESM), Mari Bin Amude Alkatiri iha foho tutun Fulolo área Samoro ohin loron ameasadu atu “nakfilak” ba rezidensia privadu Alkatiri nian. Maibé, iha loron Kuarta, 22 Maiu 2024, Prezidente Autoridade RAEOA, Rogério Tiago de Fátima Lobato ba halo ona intervensaun hodi sobu tiha rezidensia ida ne’ebé eis PA RAEOA, Mari Bim Amude Alkatiri okupa durante tinan barak ona.

Intervensaun PA RAEOA Rogério ne’e konsege hetan Portuguêsa ida mak durante ne’e hamoos uma ne’ebé Alkatiri okupa, no koloka mós membru PNTL ida husi Corpo Segurança de Pessoal (CSP) ho meius illegal mak durante ne’e fó seguransa ba uma ne’e, tanba prezensa membru CSP ho naran António Osa durante ne’e lahetan orientasaun ka ordem ruma tantu husi Komando Jeral PNL, Komando CSP, no mós Komandante PNTL iha RAEOA.

PA RAEOA Rogério nia intervensaun ne’e konsege paraliza tiha Alkatiri ninia rezolusaun iha tinan 2017, maibé Alkatiri mós halo kedas reasaun hodi hatama ona keixa ba Ministériu Públiku iha edifisiu Prokuradoria Jeral Repúblika (PJR) iha Colmera-Dili iha loron 23 Maiu 2024.

The Oekusi Post
Author: The Oekusi PostWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
www.OeKusiPost.com nu’udar plataforma media online iha Oe-Kusi Ambeno, Timor-Leste ne’ebé aprezenta notísia iha área oioin iha teritóriu nasionál. Rua. Numbei, Oe-Kusi Ambeno Mobile: +670 7723 4114 Email: info (at) OeKusiPost.com

Online Counter