Horta: Governu hasai Arte Moris hanesan rejime komunista

DILI (TOP) — Premiado Novel da Paz José Ramos Horta hateten, governu VIII ne’ebé lidera husi Primeiru Ministru (PM) Taur Matan Ruak derepente hasai joven kreativu sira husi Arte Moris hanesan loos uluk Timor-Leste seidauk hetan ukun rasik-aan tanba ukun ho rejíme komunista.

Eis Prezidente ne’e dehan, governu la presiza halo nune’e tanba governu halo  hanesan ne’e governu la hatene saida maka politika, nia neim temi governu nia sentindu kala laiha. No nein hatudu matenek.

“Tanba o halo buat ida ne’e, Timor Leste nia naran no governu nia naran sai aat loos, hanesan loos uluk rejime komunista sira sunu livru, sunu no destroy arte ha’u triste tanba ha’u respeita ita nia primeiru Ministru Taur Matan Ruak nia ema ida diak más agora sé maka halo desizaun Primeiru Ministru hatene ou sira halo komformi sira nia hakarak de’it,” hateten José Ramos Horta hafoin halo diskursu ba Dili Dialogue Forum (DDF) ne’ebé organiza husi Konsellu Imprensa Timor-Leste iha Salaun Delta Nova, Dili, 02 Novembru 2021.

Horta hatutan, loloos devia iha keixa ida ba Prokurador Jerál Repúblika (PJR) no Tribunál hodi kontra governu nia asaun ne’e. Hahu ona sé maka responsavél ba ida ne’e, depois kompensasaun ba morais no materiais ba grupu arte moris.

“Tanba ne’e, hanesan mós krimi ida kontra arte ema sira ne’e ki’ak joven sira mós tinan 20 besik ona fatin ida ke governe devia tau osan hadia fatin ne’e ba sira. Maibé governu la halo buat ida, para ajuda sira derepente tebe sai, soe sai ema nia produsaun artista sira ne’e hau frustradu”.

Situasaun ne’e, Premiado Novel da Paz José Ramos Horta hateten fó fatin temporariu ba maluk Arte Moris sira tanba governu derepente ba hasai sira nia sasan rai iha dalan ninin.

“Ha’u atu fó uma ida, iha Meti-Aut. Tanba uma faról kloot demais iha Meti-Aut ha’u bele hamamuk fatin ida muda para sira tau temporariu de’it más sira mós hetan ona oferte husi Arcebispo muda sira nia sasan ba salaun Parokial no Xanana Reading Room mós parese ke oferese ona,” nia dehan.

Horta esplika, maibé sasan sira ne’e fahe balun iha salaun parokial, balun iha Xanana Reading Room no balun  iha Meti-Aut. Más ne’e temporariu para buka ho kontra versiál ne’e.

“Boot sira ne’e, halo foer Primeiru Ministru nia naran rasik, pelu-menus hanoin bele governu bok aan lalais hetan fatin foun ida ka oferese ba arte moris. Ha’u oferese ha’u nia uma para maluk artista sira hosi Arte moris,  bele rai tiha nia sasan. Depois  diskusaun Dili Dialogu Forum ne’e, hau tesik ba fatin ne’e hodi haree”.

Eis Prezidente Repúblika ne’e hatutan, nia triste teb-tebes uma bar-barak abandonadu iha Dili laran, pertense ba estadu ou uma barak privadu ké uma prontu atu aluga.

“Tanba sá maka governu ne’e ke gasta osan lubuk ida 130 itál ba Dubai total viajén ba sira halo ho montante $ 130 itál maibé la konta ho orsamentu Dubai nian konta de’it viajén foin lalais sira viajén iha fulan Outubru ne’e,” nia kritika governu.

Horta dehan, minimum orsamentu $500 mill dollars, orsamentu lubuk ida ba iha ne’ebá labele hetan osan para aluga uma ida Timor oan ida dala-barak kontente loos atu aluga tanba konseitu ekonomika.

“Primeiru Ministru hatudu ninia kriatividade ho kakutak. Sé tenke intrega duni fatin ne’e ba veteranu sira. Rajaun tenke entrega ne’e hau la hatene tanba sá? Tenke intrega rai ne’e. No laiha fatin seluk,” nia dehan.

Horta afirma, pelu-menus ajuda sira tinan ida nia laran hodi buka fatin temporariu, muda ba fatin ida dignu. Maibé  laiha nia rona, alternativu matenek bo’ot sira iha teras Propriadade fó fatin ida ba sira laiha estrada  ida atu tama.

Eis Prezidente ne’e hatutan, tanba ne’e, halo kontinuasaun dialogu para hetan solusaun sedu. Govenu haruka PNTL ba iha ne’ebá ba hasai arte sira ne’e, governu nein hatudu nia fó naran arte ba governu.

Entretantu Prezidente Arte Moris Iliwatu Dana Bere hateten, Avo Ramos Horta nafatin sira nia pelinduggi tanba nia uma hanesan mós sira nia uma saida deit maka sira sei lori ba ne’ebá sira sei lori ba.

“Ami sei haree ida ne’ebé maka importante liu maka ami sei lori ba fatin sira ne’e tanba ohin Timor Plaza mos telefoni mai para oferese fatin ida,” nia konta.

Prezidente Arte Moris Iliwatu Dana Bere  ne’e dehan, hosi apoiu sira ne’e Arte Moris sei uza hotu tanba iha ne’e, Arte Moris okupa uma boot 3, ho kiik oan 3 obra nakonu hotu kedas ne’ebé fatin ne’ebé maka sira oferese mai Arte Moris ne’e dalaruma naton no dalaurma sei liu.

“Kona-ba sasan sira ne’e, nia valor lakon ona ho atendimentu hanesan ne’e, maibé ida ne’e ami la hatene maibé governu maka foti asaun ida ne’e. Ami sei husu tuir ami nia direitu tuir dalan legal no kolega advogadu sira mós sei haree kestaun ida ne’e, governu liuhosi Ministériu terras propriedade ami sei husu ba ministériu Justisa”.

Nia konta, karta notifikasaun dahuluk Arte Moris halo ona rekursu adminsitrativu daruak Arte Moris ba halo konfirmasaun ho direitor jeral dehan sei iha tan karta seluk tanba ne’e horseik sira mai hasai ami ne’e sira la hatudu karta sira kaer ezekuta de’it.

“Kona-ba dalan legal ami intrega ba advogadu rede ba rai hodi atende ba asuntu ne’e tanba ami laiha konesimentu kona-ba lei sira ne’e. dadauk ne’e advogadu sira rekolla hela dadus atu responde ba asuntu ne’e”.

Marcelino Bata
Author: Marcelino BataWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Jornalista
Jornalista TOP. Bandu atu simu envelope ka sasan ruma husi fonte informasaun sira.

Online Counter