DILI (TOP) – Governu sentral ne’ebé lidera husi Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak no “tonka” husi partidu FRETILIN hamutuk ho Prezidente Autoridade ba Rejiaun Adminisrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) Arsenio Paixão Bano konsege lori ‘susesu boot’ ida hodi ‘budu’ de’it povu nia produtu lubuk ida iha kontentor laran.
Povu nia produtu lubuk ne’ebé la konsege lori ba Expo Dubai no rai de’it iha kontentór iha Edifisiu Expo Dubai TL nian iha Dili inklui mós grupu soru tais husi Oe-Kusi Ambeno nian. Tais Ambeno hamutuk tahan 317 mak la konsege ba expo Dubai, maibé rai de’it iha kontentor laran iha Dili.
Tuir informasaun katak, antes ne’e Câmara Comercio Industria Timor-Leste hamutuk ho Ministru Koordenador ba Assuntu Ekonomiku Joaquim Amaral ba halo koordenasaun ho governu rejional RAEOA atu oinsa bele involve mós produtu lokal sira husi rai-ketan Ambeno hanesan tais hodi ba hatudu iha Expo Dubai nian. Nune’e, grupu soru tais sira iha Ambeno mós konsege halibur malu hodi fó sira nia tais hamutuk 317 ho nia rezultadu ikus mak kuaje tinan ida ona autoridade sira rai de’it tais sira ne’e iha kontentor laran iha edifisiu Expo Dubai TL nian iha Dili. Tais sira ne’e la lori ba Dubai ida ho rajaun la klaru.
“Inan sira ne’e hanoin hela dehan sira nia tais sira ne’e ba ona iha Dubai no sira sei simu osan. Maibé realidade iha semana kotuk, ferik sira husi RAEOA mai Dili atu simu osan, maibé la simu osan, simu fali sira nia tais, ida ne’e kestionálvel tebes,” deputada Lucia Taeki levanta kestaun ne’e durante sesaun plenaria Parlamentu Nasionál, Tersa 12 Jullu 2022.
Grupu feto soru tais husi Oe-Kusi Ambeno desidi ba fa'an sira nia tais iha Parlamentu Nasionál hafoin komisaun organizadora Expo Dubai TL budu de'it sira nia tais durante tinan ida iha Dili. Foto TOP/Marcelino Bata.
Deputada CNRT husi rai-ketan Ambeno ne’e katak, tuir loloos governu no komisaun organizadora Expo Dubai tenke devolve povu nia produtu sira ne’e iha tinan kotuk atu nune’e sira bele ba fa’an fali, la’os budu fali iha kontentor laran no produtu nain mai buka tuir fali mak foin hasai fali.
“A’at liu mak la’os fó sira osan, maibé fó fali de’it produtu ne’ebé antes ne’e sira hatama ho intensaun atu hetan osan,” nia hateten.
Nia konsidera situasaun ne’e haterus liutan povu sira inklui inan-feton sira husi Ambeno, tanba tuir nia katak, grupu feto sira ne’e antes ne’e ba halo kreditu osan mak uja hodi soru tais sira ne’e mak hatama ba Komisaun Expo Dubai nian ho objetivu atu lori ba fa’an iha Dubai, maibé ikus mai tais sira ne’e budu de’it iha kontentor laran iha Dili desde tinan kotuk to’o ohin loron.
“Triste liu mak bainhira sira mai Dili ho objetivu atu simu osan, maibé simu fali de’it sira nia tais sira ne’e,” esplika deputada Lucia durante sesaun plenaria.
Hafoin foti tais sira ne’e iha Komisaun Expo Dubai nian, ikus mai grupu feto sira ne’e desidi lori ba fa’an de’it iha áreador Parlamentu Nasionál, tau iha bankada CNRT nia odamatan oin.
Ho situasaun ne’e, deputada Lucia aproveira sesaun plenaria PN husu ba membru Parlamentu sira atu ajuda netik grupu feto sira ne’e hodi sosa tiha sira nia tais ne’e hodi bele fila ba Ambeno ho osan, la’os fila ba lori fali sira nia tais.
Iha fatin hanesan, deputadu FRETILIN Antonino Bianco defende governu katak, tanba problema moras Covid-19 iha Dubai la’os maka’as loos ne’e mak prezudika komisaun organizadora Expo Dubai nian labele transporte produtu Timor nian ba Dubai. No akuza mós deputada CNRT Lucia Taeki ne’ebé aprezenta kestau ne’e nu’udar estratejia ida atu buka votus, maske realidade grupu feto sira ne’e sira nia tais durante ne’e budu de’it iha kontentor laran.
Entretantu, Koordenadora Grupu Feto Dezenvolve Soru Tais, Maria Tapo hateten, tais tahan 317 ne’e mai husi grupu feto hamutuk 10 iha Oe-Kusi Ambeno mak fó ba Komisaun Organizadora Expo Dubai TL nian hodi lori ba Dubai, maibé ikus tau de’it iha kontentor laran iha Dili.
“Sira hatete mai ami katak imi nia tais ne’e lori ba tiha ona Expo Dubai, maibé durante ne’e ami hein de’it sira seidauk selu ami. Tanba ne’e mak ami mai Dili buka tuir fali tais sira ne’e tau de’it iha kontentor laran, no sira la’os fó ami osan, maibé fó fali de’it ami nia tais sira ne’e,” esplika Maria Tapo ba The Oe-Kusi Post (TOP) iha Parlamentu Nasionál, Dili Tersa 12 Jullu 2022.
Grupu feto soru tais husi Oe-Kusi Ambeno desidi ba fa'an sira nia tais iha Parlamentu Nasionál hafoin komisaun organizadora Expo Dubai TL budu de'it sira nia tais durante tinan ida iha Dili./Net.
Nia hatutan, iha tinan kotuk grupu feto hirak ne’e lori entre sira nia tais sir aba iha Sekretaria Estadu Igualdade no Inkluzaun no mós ba Komisaun Organizadora Expo Dubai TL nian, maibé besik tinan ida ona sira nunka hetan osan ruma husi sira nia produtu ne’e.
“Depois komisaun Expo Dubai ne’e sira informa mai ami katak kontentor uluk ba tiha ona, tanba ne’e sei hein fali kontainer segundu nian mak atu lori ami nia tais sira ba Expo Dubai mak foin kontaktu ami hodi bele halo akordu, maibé ikus mai besik tinan ida ona simu fali kontaktu katak mai atu foti fali tais sira ne’e, la’os halo akordu hodi simu osan.”
Nia konta, iha tinan kotuk Sekretaria Estadu Igualdade no Inkluzaun no iha komisaun organizadora ba halo kooperasaun ho sira, atu halo produsaun tais, maibé ikus mai sira ba Dubai la promove tais sira ne’e, ba promove fali dansa falun a’an ho biti.
“Ami grupu 10 ne’e mai husi feto faluk no kbi’it la’ek, ami produz tais ne’e mós la’os uza osan rasik, maibé empresta ka kreditu fali osan husi grupu Kaebauk, no Banku, ikus mai tais ne’e la lori ba Expo Dubai, halo ami osan la iha atu selu grupu sira, to’o grupu ba sita rai, sita animal, no to’o maluk ida trauma tanba ema ezije osan,” nia konta.
Nia dehan, grupu 10 ne’e balun kreditu osan besik U$ 1500 mak produz ka soru tais ho kuantidade 300 resin. Osan funan iha banku oras ne’e kontinua sa’e bebeik, maibé governu liu husi komisaun organizadora Expo Dubai la’os fó osan, maibé fó fali de’it sira nia tais.
“Ami fiar katak tanba iha momentu ne’ebá sira dehan tais sira ne’e atu ba iha Expo Dubai nian durante fulan 6 maibé ami hein durante fulan 6 mós laiha kontaktu ida to’o ohin loron ohin loron sira haruka ami atu foti fali sira nia tais ne’e sira laiha responsavel.”
“Ami sente laran triste tebes no ami lakon konfiansa ba governu, tanba bosok ami ho malorek tebes, haterus ami, tanba la fó ami osan hodi selu deve iha banku, maibé fó fali ami nia tais sira de’it.”
Hatan ba kestaun ne’e Minisru Asuntu Parlamentar no Komunikasaun Sosial (MAPKOMS), Francisco Martins da Costa Pereira Jerónimo hateten, kona-ba tais sira ne’e momentu ne’eba nia parte hato’o kedas karta ba Ministeriu relevante, maibé seidauk iha resposta klaru to’o ohin loron.
“Ministeriu relevante sira resposta ona mai parlamentu Nasionál katak, sira dehan sei rezolve, karik seidauk rezolve, sei informa hikas fali parte relevante atu haree ba kestaun ne’e,” nia hateten.
Grupu feto soru tais husi Oe-Kusi Ambeno desidi ba fa'an sira nia tais iha Parlamentu Nasionál hafoin komisaun organizadora Expo Dubai TL budu de'it sira nia tais durante tinan ida iha Dili./Net.
Ho situasaun ne'e ikus mai deputada sira husi bankada CNRT sosa hotu tais sira ne'e ho objetivu atu bele fasilita grupu feto hirak ne'e bele fila ona ba Ambeno hodi bele rezolve tiha sira nia tusan ne'ebé sira deve hela ba iha prosesu produsaun tais sira ne'e.
Author: Marcelino BataWebsite:https://www.oekusipost.comEmail:Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Jornalista
Jornalista TOP.
Bandu atu simu envelope ka sasan ruma husi fonte informasaun sira.
