DILI (TOP) – Eis Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão hafoin remata apoiu bee-moos ba komunidade afetadu inundasaun iha aldeia Moris Foun (Tasi-Tolu), Komoro, nia taka reja iha kapela ki’ik ida iha área ne’e.
Hafoin halo’ot tiha matebian Armindo Borges iha semiteriu Manleu, Dili iha loron Kinta, 15 Abril 2021, loron tuir mai Xanana ba vizita kedas vitima inundasaun sira iha área Tasi-Tolu. Husi Abril to’o fulan Maio ona mós Xanana sei halo esforsu hodi dada-hamenus bee iha Lagoa Tasi-Tolu hodi bele permite vitima sira ba hela fali iha sira nia fatin, no mós esforsu oioin atu apoiu bee-moos ba vitima sira iha área ne’e.
Lider karismátiku, Kay Rala Xanana Gusmão sa'e bero ba vizita vitima inundasaun sira iha Masin-Lidun, Tasi-Tolu, Dili iha loron 29 Abril 2021. Foto Julio Centro.
Iha loron Domingu, 2 Maio 2021, Xanana kontinua lori bee-moos ba vitima sira iha Masin-Lidun, Tasi-Tolu, no hafoin remata fó apoiu ne’e Xanana mós lahaluhan tama ba kapela ki’ik ida nee’ebé lokaliza iha aldeia Moris Foun (Tasi-Tolu), suku Komoro, postu Dom Aleixo hodi hasa’e nia orasaun ba Aman-Maromak iha leten a’as ba.
Eis komandante ein xefe das FALINTIL, Kay Rala Xanana Gusmão toba hela iha komunidade sira nia uma iha Masin-Lidun, Tasi-Tolu, Dili, Domingu 02 Maiu 2021./Net.
The Oe-Kusi Post (TOP) observa, prezensa eis komandante ein xefe das FALINTIL iha fatin ne’ebé de’it sempre hetan hobur husi komunidade sira hahu husi idade menor to’o ferik-katuas sira. Situasaun ne’e kuaje atu hanesan nehek hobur masin-midar ne’ebé kauza komunidade sira balun haluhan tiha la uja maskara.
Ho kestaun ne’e, iha loron hanesan mós, Sekretariu Jeral partidu FRETILIN, Mari Alkatiri hato’o nia apelu ba povu kona-ba tenke salva povu.
Alkatiri nia apelo ne’e nakonu ho piadas ba lider karismátiku, Kay Rala Xanana Gusmão nia movimentu ba vitima inundasaun sira iha Dili laran durante ne’e.
“Ita presiza atu salva povu husi mate tanba COVID-19. Tanba ne'e protokolu COVID-19 dehan ita hotu tenki tur hakmatek no labele hamrik iha publiku no la'o besik ba malu, kaer liman maluk sira nian, bensa liman ka re'i malu ka hakuak malu. Vasina iha ita hotu tenki ba vacina atu hametin proteksaun ba ita ida-idak nia an,” apelo Alkatiri nian ne’ebé TOP asesu husi nia konta Facebook, Domingu 2 Maiu 2021.
Sekretariu Jeral partidu FRETILIN, Mari Alkatiri./Net.
“Atu sai ezemplu diak ba ema moris sira ita respeita nafatin ema seluk, liliu sira nebe'e seidauk simu vasina. Atu respeita ema seluk ita tenki uza nafatin maskara no hadok an husi ema seluk metru ida ho balu ka metru rua. Biar nia ita nia maluk diak liu, ita nia doben furak karik!! Labele, bainhira ita hetan vasina, hatudu fali ba povu dalan sala, la uza maskara, hakuak malu, la respeita distansiamentu sosial. Iha situasaun hanesa ne'e, ho hakarak ka lae, voluntáriu ka neglijenti, ita komete krimi bot ida, krimi dudu povu ba mate,” Alkatiri afirma.
Alkatiri esplika, tuir lojika, povu mohu karik, poder sei ukun rai mamuk.
"Maka ida ne'e duni maka ita hakarak, keta ita sofre sindroma ruma karik?!! Saida maka ita hakarak loss!!??. Atu (hak)- na'ok saida? Atu provoka se'e? Ho objetivu saida? Atu hadau saida? Saida de’it maka ita nia "tujuan", ita komete krimi bot bainhira dudu povu ba mate. Ne'e maka realidade. Ho laran tristi maka hau koalia”.
Alkatiri mós husu ba nia povu doben sira katak, proteje imi nia an ba no halo tuir protokolu Covid-19.
“Bele karik, HAMATEK IHA UMA! Presiza atu sai, Uza maskara no resta distansianentu sosial! Vasina to'o ona Timor-Leste atu kontribui salva ita husi COVID-19. Hotu-hotu ba simu vasina”.
“Governu sei la fo dalan ba se'e deit atu dudu povu ba moris iha nakukun, moris ki’ak no mukit nafatin. Liliu Governu sei la fó dalan ba se de’it atu dudu povu ba mate tanba poder ka razaun seluk. Ita presiza hadia buat barak no halo justisa,” katak Alkatiri.
Antes ne’e Xanana halo asaun pasifika ida ne’ebé rezulta nia tenke toba iha estrada Vera Cruz durante kalan tolu tutuir malu kona-ba lala’ok governu nian ba serbisu Covid-19 ladun di’ak.
Xanana esplika, nia halo asaun pasifika ne’e la’os atu buka manan buat ruma, no hatun governu, maibé atu koriji de’it governu ninia serbisu kona-ba Covid-19 hodi bele hetan hikas konfiansa husi povu, tanba tuir Xanana katak povu kuaje maioria la fiar ona governu kona-ba jestaun ba moras Covid-19 ne’e.
Surtu Covid-19 hahu tama Timor-Leste iha fulan Marsu 2020, no rezulta Timor-oan kuaje nain 21 maka positivu, mate laiha, maibé hafoin tama fali iha tinan 2021, no inisiu tinan ne’e hahu afeta ona komunidade sira iha munisipiu Kovalima no Bobonaro. Menus tiha husi munisipiu rua ne’e derepente mosu mai iha BTN II, Tasi-Tolu, Komoro, Diliiha Marsu 2021. Husi BTN II ne’e maka ohin loron alastra ba fatin barak iha Dili laran, no ba munisipiu sira, maibé seidauk rezista Timor-oan ida puru mate tanba kauza husi moras Covid-19.
Matebian dahuluk, Francisca Gama tuir nia familia sira katak nia sofre moras seluk kleur tiha ona, no familia matebian Armindo Borges mós katak nia sofre moras stroke maka lori ba Hospital Nasionál Guido Valadares (HNGV), maibé lahetan salvasaun. Nune’e mós familia matebian Olga Mendonça katak, iha uma sofre moras tensaun kleur ona, maibé bainhira atu ba konsulta fali iha HNGV hetan kedas positivu covid-19. Maske familia sira ida-idak relata kronolojia matebian nain-tolu ne’e sira nia moras katak, sira hetan moras seluk kleur tiha ona, maibé governu liu husi médiku sira iha Sentru Integridade ba Jestaun Krize (SIJK) dehan katak, ema nain tolu ne’e mate, tanba kauza husi moras Covid-19. Situasaun ne’e hamosu kontroversial iha komunidade nia le’et, no rezultadu husi kontroversiu ne’e maka halo povu sira kuaje la fiar ona sira be jere hela Covid-19 ne’e.
Kaixaun ne'ebé oferese husi eis Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão atu tau mate-isin Armindo Borges nian.Foto/TOP.
Movimentu Popular ba Libertasaun Maubere (MPLM) konsidera surtu Covid-19 no inundasaun ne’ebé akontese iha loron 4 Abril liuba hametin liutan dezigualdade, dizorden no inserteza sosial, tanba kauza husi prátika injustisa husi governu ba nia povu rasik.
MPLM observa, desde Covid-19 tama mai Timor iha 2020, no inundasaun foin lalais ho tinan kotuk, lori dezastre no nahan todan liu tan ba povu Maubere. Ema besik nain 45 maka mate tanba inundasaun no nain-tolu foin mate tanba Covid-19. La sura tan ho maluk Maubere hotu ne’ebé lakon serbisu, rendimentu, no estudu tan de’it medida ba prevensaun Covid-19.
"Kondisaun dezigualde, dizordem no inserteza ne’e la’os mesak de’it, maibé nu’udar rezultadu husi prátika injustu durante governasaun periodu independensia nian, no espesial tebes mós mak krize, no impase politiku sosial ne’ebé naruk desde tinan 2017 to’o mai agora. Krize sosial ne’ebé fahe liu tan povu Maubere namkari ba bebeik no haterus liu tan povu ne’e,” portavoz MPLM, Guerson Ribeiro hateten liu husi konférensia ba imprensa iha Ai-Tarak Laran, Dili, Kinta 29 Abril 2021.
Governu, liu husi Sentru Integradu ba Jestaun Krize (SIJK) apela ona ba Timor-oan tomak no ba komunidade internasional katak, iha Timor-Leste rejista ona ema nain 3 maka mate ona tanba kauza husi Covid-19.
“Tuir ami nia haree, ema ne’ebé mate, mesak ho moras komplikadu, idade no malnutrisaun, maibé em jeral, ema-ki’ak maka sai vitima liu ba Covid-19 ne’e. Sem apoiu programa sosial imediatu sira ba ema ki’ak, ba saúde no bem-star ema nian, ita nia ferik-katuas, ema ho malnutrisaun maka bele sai vitima barak liu ba Covid-19 iha Timor”.
Author: The Oekusi PostWebsite:https://www.oekusipost.comEmail:Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
www.OeKusiPost.com nu’udar plataforma media online iha Oe-Kusi Ambeno, Timor-Leste ne’ebé aprezenta notísia iha área oioin iha teritóriu nasionál.
Rua. Numbei, Oe-Kusi Ambeno
Mobile: +670 7723 4114
Email: info (at) OeKusiPost.com
