DILI (TOP) – Organizasaun Mundial ba Saúde (OMS) fó sai moras virus corona ninia da’et ne’e la’os husi anin no susuk, maibé da’et husi ema ne’ebé afetadu ba ema seluk.
Maibé Daniela Anin durante ne’e nunka sai ba fatin afetadu Covid-19 hanesan Kovalima, Bobonaro no nunka sai ba Atambua. Derepente autoridade seguransa no saúde sira dekreta nia sofre positivu Covid-19 iha loron 2 Marsu 2021.
Daniela Anin sai husi BTN 2, aldeia Terra Santa, Suku Madohi, postu Dom Aleixo, munisipiu Dili ba munisipiu Dili iha loron Segunda meudia 1 Marsu 2021, no governu nia liman-ain sira dekreta nia sai positivu ba Covid-19 iha loron 2 Marsu 2021.
“Sira mai Swab ha’u, depois Tersa ne’e sira fila ona, ami seidauk rezultadu ida. Ha’u dehan ha’u hakarak rona rezultadu ne’e lalais, tanba ha’u mós hakarak fila on aba Dili. Kinta maka sira mai ho kareta no sasan sira ne’e kompletu ona. Sira mai hasai ha’u nia ran. Depois Kinta ne’e kedas sira lori ami mai liu iha Dili,” Daniela Anin konta nia kronolojia viajen husi Dili ba Baukau ba The Oekusi Post (TOP) iha BTN 2, Tasi-Tolu, Komoro, Dili, Kinta 25 Marsu 2021.
Nia hatutan, rajaun autoridade seguransa no pessoal sira ba ka’er nia, tanba sira hetan informasaun husi nia viziñu sira katak nia foin mai husi Kovalima, Bobonaro no Atambua.
“Maibé, ha’u nunka ba fatin sira ne’e,” Daniela afirma.
Maske nunka ba fatin hirak ne’e, maibé nia tenke kumpri loron 14 iha kuarentena Dili, no foin maka sai iha loron 19 Marsu liuba.
Nia hatutan, autoridade governu nian dekreta nia hetan positivu ba moras Covid-19, maibé la’os lori nia ba iha fatin izolamentu iha Vera Cruz.
“Sira lori ha’u mai iha Hotel Novo Horizonte to’o ha’u sai. Nunka ba Vera Cruz,” Daniela esplika.
“Ha’u tama iha ne’eba Kinta kalan jam 12, Sesta dadersan dotora ba leno ha’u nia rentoos dehan ita boot normal. Entaun, ha’u dehan hi bin Corona ne’e kona ne’e kalan ida de’it ka? Ha’u ko’alia hanesan ne’e bin hamnasa de’it”.
Entretantu, Kordenadór Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste (CIGC-SS), Rui Maria de Araújo katak Sala Situasaun-Sentru Integradu Jestaun Krize (SS-CIGC) liuhusi oportunidade ida-ne’e ofisialmente klarifika ba públiku tomak relasiona vídeo badak ida ne’ebé sirkula iha mídia sosiál.
Tuirmai Deklarasaun Ofisiál SS-SIJK Dr. Rui Maria de Araújo.
Iha video ida sirkula iha kanál Youtube, Facebook nomós WhtasApp horikalan no ohin, aprezenta señora Daniela Anin ninia deklarasaun, deklarasaun husi ninia parseiru, nomós deklarasaun husi viziñu balun. Sira hotu ninia deklarasaun koalia kona-ba buat ne’ebé akontese duni husi dia 2 de Marsu to’o dia 19 e Marsu 2021.
Sira ida-idak relata sira nia esperiénsia rasik, iha Baucau, iha fatin kuarentena Novo Horizonte, Metiaut, Dili, iha BTN 2 Aldeia Terra Santa, Suku Madohi, no mós iha kuarentena Tibar, tuir sira ida-idak ninia persesaun no interpretasaun. Iha ambitu liberdade espresaun ema ida-idak nian, ita respeita. Maibé, hakarak hato’o ba publiku faktu hirak hanesan tuir mai ne’e:
- Sra Daniela Anin, hela iha BTN 2, aldeia Terra Santa, halo viajen ba Baucau iha dia 1 de Marsu.
- Dia 2 de Marsu, viziñu sira informa autoridade katak sira deskonfia Sra Daniela halo viajen husi Indonézia. Loron ne’e kedas, ekipa saude nian foti ninia amostra, haruka mai test iha Dili.
- Iha dia 3 de Marsu, hetan rezultadu husi teste PCR, maibé LNS hakarak halo konfirmasaun, no husu ekipa saúde Baucau atu repete fali nia test.
- Dia 4 de Marsu konfirmadu katak ninia rezultadu pozitivu, maibé iha faze rekuperasaun. Ida ne’e signifika, nia hetan infesaun pelu menus semana rua ka semana 3 ba kotuk, maizoumenus entre dia 4 to’o dia 11 de Fevereiru. Ida ne’e signifika mós katak husi maizoumenus dia 18 de Fevereiru mai oin, nia bele hada’et-tutan hela moras ne’e ba ema seluk, sem nia rasik hatene, tamba nia la hatudu sintomas, ka asintomátiku. (Husi dia 7 de Marsu hahú deteta kazu lubuk ida iha duni viziñu sira ne’ebé hela besik Sra Daniela).
- Tuir medidas prevensaun & mitigasaun ba Covid-19 ne’ebé adopta mundialmente, primeiro, Sra Daniela tenki ba kuarentena; segundu, ema hotu ne’ebé iha kontaktu-besik ho nia tenki halo teste, no tenki ba kuarentena. Tamba ne’e maka sira nian 11 husi Baucau, no sira nain 8 husi BTN2, aldeia Terra Santa, iha kedas dia 4 de Marsu, foti hotu kedas sira nia amostra, no lori sira ba kuarentena iha Novo Horizonte, no iha Tibar. Objetivu hatama sira iha kuarentena atu observa, no halo test, hodi nune’e prevene se sira lori hela duni karik virus ne’e, sira sei la dada’et-tutan ba ema barak-liu.
- Felizmente, durante loron 14 iha kuarentena, sira nafatin negativu to’o sira fila ba uma.
- Faktu seluk, no importante, ne’ebé Sra Daniela ho ninia parseiru Sr Adolfo, la temi iha sira nia deklarasaun iha video ne’ebé sirkula maka, primeiru hau rasik telefona ba Sra Daniela, iha dia 4 de Marsu, maizoumenus tuku 5 loraik, halo pergunta balun kona-ba ninia istória viajen, no esplika rezultadu laboratoriu, esplika mos medida sa ida maka sei foti, hanesan temi ona iha leten. Sra Daniela rasik, fó Sr. Adolfo nia númeru telefone, hafoin hau koalia ho Sr Adolfo. Nia rasik hateten, nia maka lori Sra Daniela ba sae bis iha Becora. Hau husu kona-ba ninia servisu, servisu ho se, ema nain hira, hafoin Sr Adolfo fo’o numero telefone motorista karreta saneamento ho naran Augusto Almeida da Costa. Hafoin koalia tiha ho Sr Adolfo, hau koalia kedas ho Sr Augusto Almeida. Hau esplika ba Sr Adolfo, nune’e mós ba Sr Augusto Almeida katak, tamba deteta virus Covid-19 iha Sra Daniela, tuir medida prevensaun no mitigasaun, husu sira nia kolaborasaun, atu halo mos test, no lori lai sira ba kuarentena.
- Dia 5 de Marsu, hau rasik telefona ba Sra Daniela iha Novo Horizonte, no Sr Adolfo iha Tibar, husu-tuir sira nia kondisaun, no esplika ba sira nesesidade atu hela lai iha kuarentena to’o iha ona serteza katak sira la reprezenta risku atu hada’et-tutan virus ba ema seluk.
- Durante kuarentena sira nian 19 la hetan tratamentu aimoruk espesifiku tamba, primeiru durante iha kuarentena, la deteta virus iha sira nia isin, Segundu tamba sira lahatudu sintomas. Dala ida tan, iha kazu sira nain 18 ne’ebé temi iha video, autoridade saúde deside atu lori sira ba kuarentena, tamba sira ne’e kontaktu-besik ho kazu pozitivu Sra Daniela.
“Lori sira ba kuarentena nu’udar medida prevensaun, atu karik maka sira pozitivu, sira labele hada’et-tutan ba ema seluk. Rekomenda ba autor husi video ne’ebé fo’o sai iha youtube, se hakarak hetan rekoñesimentu nu’udar jornalista profisonál, di’ak liu halo cross-check ba faktu sira, molok halo publikasaun tendensiozu hodi hamosu konfuzaun iha públiku,” Rui Maria de Araújo klarifika no defende aan hodi konsidera ema nain 4 ne’ebé konta sira nia kronolojia viajen no sira nia esperiensia iha video The Oekusi Post (TOP) ne’e tendensiozu demais.
Entretantu, hafoin autoridade governu nian ba ka’er Daniela Anin iha Baukau, The Oekusi Post (TOP) halo kedas intervista ida ho Daniela Anin nia familia sira ne’ebé hela besik malu iha BTN 2 iha loron 2 Marsu 2021, no sira konfesa katak Daniela Anin nunka ba fatin afetadu Covid-19.
Notisia relevante: Governu “manipula no politiza” Covid-19 Baukau
