DILI (TOP) – Tama ba inisiu tinan 2021, munisipiu rua maka hetan uluk Serka Sanitária, tanba deteta tan kazu positivu foun Covid-19 iha Kovalima no Bobonaro. Hafoin kazu positivu hahu menus iha munisipiu rua ne’e, derepente mai nakfera fali iha BTN 2, Tasi-Tolu, aldeia Terra Santa, suku Komoro, postu administrativu Dom Aleixo, munisipiu Dili iha inisiu fulan Marsu.
Pasiente positivu dahuluk ba moras Covid-19 iha munisipiu Dili iha inisiu fulan Marsu 2021 maka Daniela Anin ne’ebé hela iha BTN 2, Tasi-Tolu, aldeia Terra Santa, suku Komoro, postu administrativu Dom Aleixo, munisipiu Dili. Daniela nia katuas oan maka Adolfo de Jesus Soares husi munisipiu Ermera ho profisaun nu’udar ajudante ba kareta Saneamentu ne’ebé lalin fo’er sira iha Dili laran ba fakar iha foer fatin iha Tibar.
Ekonomikamente, familia ki’ik ne’e nia rendimentu la sufisiente hodi halo viajen ba-mai Dili no Atambua, no nunka ba fatin sira ne’ebé antes ne’e iha hela Serka Sanitária hanesan Kovalima no Bobonaro. Daniela Anin nu’udar Dona de Casa, no Adolfo nu’udar ajudante ba kareta Saneamentu ho nia vensimentu U$90 kada fulan.
Notisia relevante: Daniela Anin: ha’u nunka ba Suai no Bobonaro
Iha loron 1 Marsu 2021 tempu meudia, Anin sai husi BTN 2, Tasi-Tolu akompaña husi nia katuas ona Adolfo lori ba hein bus iha terminal Bekora atu ba Baukau. No iha loron Tersa 2 Marsu, autoridade seguransa no pesoal saúde sira simu informasaun katak Anin foin maka mosu fali iha Baukau, no deskonfia foin fila husi fatin afetadu Covid-19, realidade hatudu ema ne’e nunka ba fatin afetadu sira, maibé pasiensia nia ho nia familia sira husi Baukau no BTN 2 tenke sulan iha kuarentena durante loron 14 iha Hotel Novo Horizonte, no balun iha Tibar.
Notisia relevante: Governu “manipula no politiza” Covid-19 Baukau
Iha loron 5 Marsu 2021, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste, CIGC-SS, Rui Maria de Araújo katak, iha dia 2 de Marsu 2021, deteta kazu konfirmadu foun ida iha Baucau. Kazu ida iha Baukau ne’e, halo viajen husi Dili ba Baukau iha dia 1 de Marsu, ho bis naran MABENIFA, xapa matrikula 36-806, to’o iha Baukau tuku 8 kalan.
Iha loron 2 Marsu, viziñu sira informa ekipa konjunta saúde Baukau katak ema ne’e kleur ona la hela iha Baukau, posivelmente halo viajen ba fatin kontaminadu ruma, no husu atu halo teste. Ekipa konjunta foti amostra, iha loron ne’e kedas, ho ema ne’e rasik ninia konsentimentu. Rezultadu husi amostra ne’e, hatudu pozitivu, maibé pozitivu ho CT (cycle threshold) 42,5.
“Ida ne’e signifika, nia infetadu duni ho virus SARS-CoV-2, maski nia iha ona faze rekuperasaun, no probabilidade atu nia hada’et tutan ba ema seluk, ki’ik liu, kompara ho, pur ezemplu karik nia iha CT 37 mai kra’ik”, esplika Rui Araújo.
Iha dia 4 de Marsu, ekipa saúde repete hikas análize hodi konfirma ninia CT, maibé rezultadu ida ne’e hatudu negativu. Rezultadu ida ne’e konfirma katak kazu ida ne’e iha duni prosesu rekuperasaun. Maske ho rezultadu ida hanesan ne’e, ekipa saúde deside atu foti amostra husi ema hotu ne’ebé kontaktu-besik ho nia iha Baukau, no mós ninia kontaktu-besik iha fatin ne’ebé nia hela ida Dili, iha BTN II Tasitolu, Aldeia Terra Santa, Suku Madohi, D.Aleixo, Dili. Hamutuk hotu iha ema nain 17 ( 9 iha Baukau, 8 iha Dili) ne’ebé konsideradu kontaktu-besik, ho kazu ida ne’e maka halo ona teste. Rezultadu hatudu negativu hotu kedas. Maske negativu hotu kedas, sira hotu sei nafatin iha kuarentena, hodi hein tempu ne’ebé nesesáriu atu repete teste dala ida tan.
“Kazu konfirmadu foun ida ne’e, no mós ninia membru familia sira hateten katak sira ida mós la halo viajen sai husi Timor-Leste, no la halo mós viajen ba fatin ne’ebé foin dadaun iha hela Serka Sanitária, hanesan Munisipiu Bobonaro ho Covalima”, nia afirma.
Hafoin sira tama kumpre kuarentena, autoridade seguransa no pessoal saúde sira mós hahu buka tuir no komesa ka’er ema barak ona iha Dili laran, no hun husi kazu BTN 2 ne’e maka ikus mai hamosu cluster hamutuk 49 kedas iha Dili laran hanesan namkari iha instituisaun 4, eventude ida, fatin kuarentena rua, suku 16 ne’ebé partense ba postu administrativu Dom Aleixo, da’et ba Vera Cruz, Nain Feto no Cristo Rei.
Ho cluster barak no kazu ne’e da’et ona iha Dili laran maka Sentru Jestaun ba Krize rekomenda ba governu liu husi reuniaun Konsellu Ministru sira desidi husu ba Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo anunsia Serka Sanitária durante semana ida (8-15 Marsu), no ikus mai hanarauk tan to’o loron 2 Abril, no iha posibilidade boot sei hanaran tan ho rajaun númeru kazu positivu moras Covid-19 ne’e aumenta hela de’it.
Iha loron 7 Marsu 2021 Sala Situasaun-Sentru Integradu Jestaun Krizi (SS-CIGC) anunsia tan kazu konfirmadu pozitivu foun husi rastreiu no mós contact tracing ne’ebé ekipa konjunta halo iha Bairru BTN 2, Tasi-tolu, Dili, hetan tan na’in-rua maka pozitivu. Husi total amostra 289 ne’ebé ekipa rekolla iha bairru ne’e na’in rua mak pozitivu. Na’in-rua ne’ebé pozitivu ne’e hela besik malu ka viziñu ho kazu ida ne’ebé deteta iha munisípiu Baucau. Kazu ativu iha loron ne’e hamutuk nain 28, depois ba fali loron 8 Marsu 2021, detekta tan kazu foun 6 husi kontaktu besik, no kazu ne’e da’et neneik tun ona ba área Bebonuk. Kazu ativu iha loron ne’e sa’e ba ema nain 35 ona.
Ikus mai, evolusaun surtu Covid-19 iha munisipiu Dili detekta tan kazu foun hamutuk 11 iha loron 28 Marsu 2021. Nune’e, kazu detetadu ka pozitivu iha munisipiu Dili husi 7 Marsu 2021, to’o 28 Marsu 2021, hamutuk hotu 329.
Dotor Rui esplika, ohin kompleta semana tolu, hahú deteta kazu pozitivu iha BTN II, Aldeia Terra Santa, Suku Madohi, no mós kazu iha Aldeia 20 Setembru, Suku Bebonuk.
To’o ohin, iha cluster 54 iha Munisipiu Dili, maibé ho baze da evolusaun propagasaun virus iha cluster sira ne’e, durante semana rua ikus, sura husi dia 14 de Marsu de 2021, ekipa konjunta saúde deside atu deklara katak iha cluster 11 (20%), maka la ativu ona iha transmisaun virus, tamba iha semana 2 nia laran ona la iha kazu foun, no sira ne’ebé kontaktu-besik ho kazu pozitivu iha cluster hirak ne’e, sira nia rezultadu teste PCR negativu dala rua. Ho nune’e, iha Munisipiu Dili, sei iha cluster 43 maka sei nafatin hatudu atividade hada’ettutan virus SARS-CoV-2 husi ema ida ba ema seluk.
