Xanana: governu husu tan osan ba Cesta Básica atu “sosa votus”

BEBONUK – Prezidente partidu Congresso Nacionál de Reconstrução de Timorense (CNRT), Kay Rala Xanana Gusmão konsidera governasaun Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak ne’ebé tonka husi FRETILIN foin lalais ne’e atu halo tan lei ida hodi haruka ba Prezidente Repúblika (PR) atu bele promulga tan osan lubuk ida hodi implementa ba programa Cesta Básica ba segundu etapa ne’ebé nakonu ho tendensia atu “sosa votus” iha eleisaun parlamentar ne’e.

Eis Primeiru-Ministru ne’e hatutan, iha lei ne’ebé governu antes ne’e atu halo ne’e, promete sei hasa’e osan Cesta Básica U$ 1000 ba uma kain ida-idak ho objetivu atu buka votus iha eleisaun parlamentar agora.

Xanana esplika, tuir konstituisaun RDTL katak, bainhira PR dekreta ona kalendariu ba eleisaun nian, governu ho Parlamentu Nasionál laiha ona kompetensia legal hodi halo ka produz tan lei ruma.

Maske nune’e, hafoin PR dekreta loron eleisaun parlamentar, governu atual halo esforsu hodi husu tan osan ba Cesta Básica, no PN mós halo tan alterasaun ba lei eleitoral, no KAK nian ne’ebé ikus mai PR veto tiha.

“Foin lalais governu ida ne’e halo lei ida ba Prezidente husu atu promulga osan milliaun U$ 70 hodi halo Cesta Básica, no sira promote sei hasa’e osan Cesta Básica kada uma-kain sei simu U$ 1000. Ida ne’e nia objetivu atu buka votus, sorte Prezidente Horta iha ne’eba, se Lú-Olo mak iha ne’eba ne’e nia promulga tiha ona,” hateten Xanana iha konsolidasaun partidu CNRT ne’ebé hala’o iha Arbiru Beach Hotel iha tasi-ibun Bebonuk, Dili Sesta 31 Marsu 2023.

Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão hala'o konsolidasaun no simu afiliasaun husi militante FRETILIN, PLP no PD iha Arbiru Beach Hotel iha tasi ibun Bebonuk-Dili, Sesta 31 Marsu 2023.

Comandante em Chefe das FALINTIL ne’e esplika, tuir lei bainhira governu ida atu hasai osan husi fundu mina-rai tenki hetan aseitasaun husi Parlamentu Nasionál no governu ne’e la respeita lei hodi sobu rahun tiha ona sistema finanseiru estadu nian.

“Sistema ida iha governu importante liu mak finanas, maibé governu ida ne’e estraga tiha ona sistema ne’e, tanba gasta osan arbiru de’it, no la iha kontrolu,” nia lamenta.

Ho problema ne’e, Xanana promote, bainhira CNRT ka’er ukun, CNRT sei husu loke investigasaun ba governu atuál ne’ebé komete iha krime korrupsaun.

Xanana halo komparasaun iha governu Aliansa Maioria Parlamentar ne’ebé nia lidera iha tinan 10 liu-ba konsege gasta osan hamutuk billiaun U$ 9,7, enkunaatu governu atuál lidera husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak no Mari Bim Amude Alkatiri durante tinan tinan 5 nia laran ikus ne’e konsege gasta ona osan hamutuk billiaun U$ 10, maibé rezultadu zero.

“Ha’u ka’er governu tinan 10 nia laran gasta billaun U$ 9,7, no governu atual durante tinan 5 nia laran de’it gasta ona osan hamutuk billaun U$ 10 resin, maibé rezultadu zero,” hateten Xanana.

PEDN paradu total

Iha tinan 2010, Xanana la’o haleu Timor laran tomak hodi husu povu nia hanoin kona-ba oinsa atu bele halo dezenvolvimentu ba rai ne’e. Liu tiha ida ne’e mak, foin halo Planu Estratejiku ba Dezenvolvimentu Nasionál (PEDN 2011-2030) ne’ebé programa (planu) balun implementa ona hanesan, eletrisidade, hadia estrada nasionál no munisipiu nian balun, hadia jestaun administrasaun estadu, harii infraestrutura eskola, saúde no seluktan.

“Maibé, bainhira lori PEDN ba Parlamentu Nasionál, FRETILIN vota kontra tiha”.

Xanana rekoñese, durante ninia governasaun la halo milagre barak, maibé pelu-menus halo netik baut ruma ba rai no povu ida ne’e.

“Tinan 2012 to’o 2017 konsege halo buat ituan balun, no to’o tinan 2017 mai ne’e buat balun la’o paradu tiha, tanba ne’e ba tinan 2023 CNRT tenki hetan maioria kadeira 33 iha Parlamentu Nasionál para CNRT bele forma governu ho di’ak hodi aprezenta programa ho di’ak,” nia hatete.

Jerasaun foun partidu CNRT nian iha Laulara.

Xanana hateten, programa PEDN agora paradu tiha, tanba uluk FRETILIN duni mak vota kontra PEDN iha Parlamentu Nasionál, tanba ne’e mak agora FRETILIN tama iha governu atual lakohi atu implementa PEDN ne’e.  

“Sira kaer ukun sira la iha hanoin atu kontinua PEDN, tanba ne’e mak ha’u fó naran ba governu ida ne’e yang penting nia ema sai membru governu, maibé la hatene atu halo saida,” katak Xanana.

Juventude PLP-FRETILIN na’in-50 tama CNRT

Iha oportunidade ne’e, Xanana simu mós juventude partidu FRETILIN no PLP kuaze ema na’in-50 deklara fó fiar ba CNRT, tanba CNRT iha programa di’ak atu hadia povu nia moris, no hala’o dezenvolvimentu infraestrutura, no hadia ekonomia nasaun nian.

Juventudu hirak ne’e husu Xanana bainhira ka’er ukun tenke loke kampu serbisu ba ema tomak, tanba governu ida ne’e haruka traballador ba serbisu iha Austrália, no Koreia Sùl tenki halo fali juramentu ba partidu politiku KHUNTO, no sai militante FRETILIN no PLP.

Militante sira husi partidu FRETILIN, PLP no PD desidi afilia ba partidu CNRT hodi lori vitoria ba partidu ne'e iha eleisaun parlamentar 2023.

Xanana responde ba preokupasaun ne’e katak, mehi loke kampu serbisu ne’e hahu ona iha ninia governasaun iha tinan 10 liu ba liu husi estabelese SEPFOPE hodi fó formasaun profisional ba joven sira atu bele loke kampu serbisu ba aan rasik, no bele iha abilidade hodi buka serbisu iha rai-liur.

La’os ne’e de’it, governasaun Xanana mós estabelese fundu ida ho naran Fundu ba Dezenvolvimentu Rekursu Humanu (FDCH) hodi ajuda estudante Timor-oan sira ne’ebé iha notas di’ak bele kontinua tan sira nia estudu iha nivel ensinu superior tantu iha rai-laran, no rai-liur.

The Oekusi Post
Author: The Oekusi PostWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
www.OeKusiPost.com nu’udar plataforma media online iha Oe-Kusi Ambeno, Timor-Leste ne’ebé aprezenta notísia iha área oioin iha teritóriu nasionál. Rua. Numbei, Oe-Kusi Ambeno Mobile: +670 7723 4114 Email: info (at) OeKusiPost.com

Online Counter