DILI (TOP) — Prezidente Bee Timor-Leste, Empreza Públiku (BTL,E.P), Carlos Peloi dos Reis hateten, saláriu US $600 kada fulan ne’e la’os nia rasik mak desidi, maibé governu mak desidi.
“Buat ida ne’e, demokrásia ema hotu iha direitu atu hato’o nia komentariu ba instituisaun estadu nian maibé ha’u laiha komentariu espesifiku ba saláriu ne’ebé instituisaun públiku nian liu-liu instituisaun públiku no empreza públiku sira nian,” Prezidente Bee Timor-Leste (BTL), Carlos Peloi dos Reis informa ba jornalista sira iha nia knaar fatin, Kaikoli-Dili foin lalais.
Maske públiku hatene no asesu ona lista tabela salariál ba empreza públiku no institutu públiku ne’ebé sai naklekar ona iha plata forma media sosial hanesan iha Facebook, maibé Carlos Peloi lakohi rekoñese nia saláriu kada fulan mak US $6000 ka la’e.
“Ba saláriu ne’e atu loos ka laloos ha’u nia posisaun maka ne’e tanba ha’u labele temi ema ida-idak ninia saláriu ne’e loos ka laloos ne’e ba iha públiku tanba saláriu ne’e ema nia direitu pesoal ninian maibé imi hakarak hatene legal ka la’e? imi ba hare iha jornal da repúblika,” nia hateten.
“Agora imi hakarak konfirma loos ka la’e? Hare iha ita nia tabele salarial públika iha jornal repúblika tanba ne’e ema hotu bele asesu ba ida ne’e,” nia dehan.
Nia argumenta, nia lidera no jere de’it desijaun politika ne’ebé nia halo. Kona-ba montante salariál ne’ebé boot no la balansu ho serbisu, Carlos Peloi husu ba sidadaun hotu iha rai-laran bele hato’o reklamasaun ba governu hodi bele muda tiha montante salariál ne’e.
“Liga ba asuntu ne’e, ita nia governu sira mak halo. Sei karik ita nia komunidade sira iha preokupasaun, bele hato’o ba iha governu para bele halo mudansa ba lei sira ne’ebé mak iha ho desijaun sira ne’ebé halo ona.”
Nune’e mós hanesan karik iha Organizasaun Noun Govermental (ONG) no sosiadade sivil iha preokupasaun bele hato’o ba iha governu para halo desjiaun ka halo mudansa ba lei komforme politika sira deside tekniku prontu atu implementa kualker desijaun politika nian. Sei karik iha militante ruma, ema sira iha direitu atu ko’alia ba asuntu ne’e, iha partidu sira iha reprezentante povu iha parlamentu nasionál atu bele levanta preokupasaun ne’e ba iha governu para halo mudansa ba lei ne’e.
“Tanba ita iha instituisaun tekniku simplesmente halo tuir ita nia politiku sira nia desjiaun. Ha’u hanoin kada sidadaun sira iha preokupasaun kona-ba asuntu ne’e maibé ha’u hanoin governu mós tetu para sira bele halo dejisaun husi Konsellu Ministru,” nia esplika.
Iha parte seluk, Provedora ba Direitu Humanus no Justisa (PDHJ), Jesuina Maria Fernanda Gomes sujere ba governu liu husi Primeiru Minsitru Taur Matan Ruak tenke reve dekretu lei ne’ebé diretor ezekutivu sira nia osan renumerasaun ho montante boot.
“Ha’u hanoin ida ne’e sai mós preokupasaun ba governu nian agora sira hare hela, iha boa bontade para oinsa atu regula no estabelese regulamentu ida ne’ebé labele halo fali gap entre Insitituisaun Públiku no Emreza Públiku sira ne’ebé ke natureza ne’e la diferente ida ne’e maka ita presiza garantia ida ne’e para ema hotu hotu hetan nia direitu ho justu proporsional,” hateten Provedora Jesuina Maria Fernanda Gomes.
“Agora sei hare katak saláriu ne’e la justu dever ne’ebé nia halo governu bele hare para reve fali lei ne’e tanba dekretu lei governu nia kompetensia,” nia esplika.
Provedora ne’e dehan, nia sei ko’alia ho Ministru Prezidensia Konsellu Ministru, Fidelis Leite Magalhães iha tempu badak sira bele aprova ona dekretu lei ida atu regula renumerasaun ba instituisaun públiku no empreza públiku sira iha Timor Leste.
“Em prinsipiu hanesan ne’e, ema iha dever no mós iha direitu, ema iha dever atu halo nia servisu no ema mos iha direitu para hetan remunerasaun. Agora remunerasaun ne’e maka tenke koresponde ba nia dever ne’ebé nia halo iha ona diskusaun PDHJ, KAK, Komisaun Funsaun Públika ho Ministeriu Administrasaun Estatal ba pontu hirak ne’e,” nia hateten.
Nia dehan, hare atu diretor ezekutiva sira nia direitu ne’e koresponde ba sira nia dever saida maka nia halo servisu merese nia atu hetan duni maibé tenke bazeia ba rezultadu servisu ne’ebé maka sira halo no mós reseita sira ne’ebé nia kontribui ba estadu ninian.
“Agora gabinete Ministru Prezidensia Konsellu Ministru Fidelis Leite Magalhães sira prepara hela dekretu lei atu regula hanesan Gap ida ne’ebé makaas liu entre instituisaun públiku (I.P) no Empreza públiku (E.P) no seluk tan.”
Nia hatutan, iha fator barak ne’ebé konsellu Ministru konsidera bainhira atu aprova dekretu lei ida ne’ebé regula ba iha remunerasaun ba Insitituisaun Públiku no Emreza Públiku iha administrasaun públiku.
“Saláriu ne’e direitu ida, ne’e maka ha’u dehan iha direitu no iha mós dever kona-ba saláriu ne’e depende ba servisu ne’ebé maka nia halo ka presta hetan saláriu maibé depende ba servisu no mós liga ba saláriu ne’e regulariza iha lei maibé nesesariu para reve fali lei ne’e,” nia hateten.
Entretantu, Ministru Obrás Públika (MOP), Abel Pires da Silva hateten, molok diskusaun iha publiku mós konsellu Ministru halo ona diskusaun atu halo regulariza saláriu sira ne’ebé horseik nia akompañia Ministru Prezidensia Konsellu Ministru, Fidelis Leite Magalhães hatoo ona ba públiku katak prosesu lao hela.
Tuir nia seidauk mosu diskusaun públiku mós Konsellu Ministru halo ona diskusaun kona-ba asuntu ne’e.
“Kona-ba sira nia saláriu, ita agora iha ona prosesu para halo regularizasaun konserteza iha konsikuensia, sei iha mundansa maibé mudansa ne’e ne’e laos ha’u nia kompetensia tanba ne’e kompetensia Ministru Prezidensia Konsellu Ministru nian,” nia esplika.
