AMBENO (TOP) – Rezultadu provizoriu ba eleisaun parlamentar iha Rejiaun Administrativu Oe-Kusi Ambeno hatudu, partidu CNRT mak sai nu’udar manan-nain ho total votu validu 19,624, no manan-nain daruak mak partidu FRETILIN ne’ebé hetan de’it 15,382.
Rezultadu provizoriu apuramentu RAEOA hatudu, manan-nain ba datolu mak Partidu Demokrátiku (PD) ho votu validu hamutuk 2643, partidu KHUNTO ho total votu validu 1954, ikus liu mak PLP ne’ebé hetan votu hamutuk 1150.
Rezultadu eleisaun prezidensial iha tinan kotuk hatudu, Prezidente Ramos-Horta ne’ebé suporta husi partidu CNRT ho nia aliadu sira hetan votu validu hamutuk 23,887, no Francisco Guterres Lú Olo husi FRETILIN ho nia aliadu sira hetan votu validu hamutuk 14,503.
Husi rezultadu provizoriu apuramentu rejional ne’e hatudu maske CNRT mak manan, maibé votu ladun aumenta barak kompara ho rezultadu eleisaun prezidensial nian, no FRETILIN ne’ebé lakon iha eleisaun parlamentar ne’e, maibé votu kontinua aumenta, tanba iha eleisaun prezidensial FRETILIN hetan votu validu hamutuk 14,503, no iha eleisaun parlamentar ne’e sa’e ba 15,382.
No CNRT ho nia aliadu sira iha eleisaun prezidensial nian hetan votu validu hamutuk 23,887, no iha eleisaun parlamentar ne’e tun ba 19,624.
Xanana promete sei hili Ambeno-oan jere RAEOA
Prezidente partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão durante hala’o mini kampaña CNRT nian iha sub-rejiaun Passabe iha loron 13 Maiu 2023 promete, bainhira CNRT mak manan iha rai-ketan Oe-Kusi Ambeno, ba dala uluk sei hahu halo investigasaun ba lala’ok ezekusaun osan ba projetu ZEESM nian iha mandatu Alkatiri nian, no sei duni sai Arsenio Paixão Bano husi estrutura administrasaun públika RAEOA nian hodi hili hikas Ambeno-oan ida ne’ebé kapasidade atu jere RAEOA ne’e.
“Rai ne’e ita hotu nian, maibé se imi manan barak iha ne’e, Oe-Kusi oan duni mak tenke ka’er Oe-Kusi,” Xanana hato’o promesa ne’e liu husi nia diskursu politiku iha mini-kampaña CNRT nian iha Sub-rejiaun Passabe, Oe-Kusi Ambeno, Sábadu 13 Maiu 2023.
“Maske sira halo a’at buat hotu, na’ok de’it povu nia osan, hakarak muda situasaun ne’e bolu malu tan para ita manan barak liu-tan hodi CNRT ka’er ukun hadia tiha lei ne’e, hadia tiha administrasaun ida ho kontrolu husi governu sentral, maibé iha ne’e Oe-Kusi oan mak sei ka’er. Se la hatene ka’er sai, tau fali ema seluk hodi dezenvolve rai ne’e,” Xanana afirma nia promesa.
Xanana mós hatutan ba militante no simpatizante CNRT nian iha Passabe katak, bainhira CNRT manan maioria absoluta iha eleisaun parlamentar ne’e iha teritoriu nasionál, no povu Abani sira hamrik husu nia atu ba fali Palásiu Governu hodi assume kargu nu’udar Primeiru-Ministru ba governasaun foun tuir mai, Xanana sei foti liman hodi kumpri desijaun povu nian ne’e.
“Ida ne’e kuandu imi hotu halibur malu iha Oe-Kusi tomak, ita manan barak iha Oe-Kusi imi bolu ha’u dehan ba Primeiru-Ministru, ha’u foti liman dehan ha’u ba, no ha’u sei kumpri ba saida mak ha’u promete ba imi,” Xanana esplika.
“Ita hasai tiha ema a’at sira ne’e hotu, ita ko’alia kona-ba oinsa dezenvolve Oe-Kusi Ambeno”.
Xanana arepende nomeia Alkatiri sai 'mandor' ba projetu ZEESM
Sekretariu Jeral Partidu FRETILIN, Mari Bim Amude Alkatiri durante ne’e hetan titulu boot ida mak BOM GESTOR ka jestor di’ak, maibé eis Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão sente arepende tebes bainhira nomeia Alkatiri nu’udar jestor ba projetu pilotu Zona Espesial ba Ekonomia Sosial no Merkadu (ZEESM) iha Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA), tanba durante jere projetu pilotu ne’e la fó benefisiu sosial ba povu sira iha Oe-Kusi Ambeno.
Xanana konta, molok implementa projetu pilotu ZEESM iha rai-ketan Oe-Kusi Ambeno, nia rasik mak lori Alkatiri ba hala’o estudu komparativu ida iha Repúblika Popupar China (RPC) hodi hasoru direitamente ho Prezidente Xi Jin Ping iha tempu ne’eba.
“Ha’u lori nia ba Xina dala tolu kedas hodi ba aprende kona-ba ZEESM, no ami nia vizita durante semana ida Prezidente Xi Jinping mak responsabiliza hotu, tanba sira hakarak tebes atu ita bele aprende no implementa zona espesial ne’e, maibé saida mak akontese durante ne’e Mari haluhan total tiha,” Xanana konta historia ne’e ba povu Abani.
“Ita konfia nia tanba nia nu’udar dotor ida, no durante tinan 24 iha de’it rai-liur be ita hanoin katak nia sei iha kapasidade di’ak hodi jere projetu ne’e, maibé realidade hatudu durante tinan hitu (7) mai ka’er Oe-Kusi Ambeno konsege halo de’it Estrada iha suku ha’at nia laran, la’os halo iha Oe-Kusi tomak,” Xanana sente arepende.
Xanana esplika, zona ekonomia espesial iha mundu ne’e barak, maibé ida ne’ebé susesu no di’ak liu mak iha Xina, no ekonomia sosial merkadu ne’e nia signifikadu katak, atu fó benefisiu direita ba povu Oe-Kusi Ambeno.
“Maibé ida ne’e ha’u nia sala hotu, tanba ha’u mak husu nia mai iha ne’e. Durante iha ne’e povu barak mak ladun hetan benefisiu husi zona ekonomia sosial ne’e,” Xanana konta hodi kontinua husu deskulpa ba povu Ambeno ba ninia desijaun ne’ebé nomeia Alkatiri ba lider ZEESM durante tinan hitu iha rai-ketan ne’e.
Xanana mós aproveita husu deskulpa ba povu Abani, tanba hanesan lider nasionál fo fiar no hili tiha Alkatiri ba atu jere projetu pilotu ZEESM, ikus mai halo dezenvolvimentu infra-estrutura hanesan estrada no ponte iha de’it vila laran, no suku 14 sira seluk kontinua abandonadu to’o ohin loron.
“Iha ne’e tinan hitu, Alkatiri halo de’it estrada iha vila, depois mak hakilar dehan CNRT ka’er ukun tinan 10 halo korrupsaun boot, maibé nia iha ne’e tinan 7 ho osan boot halo de’it mak estrada oan ne’e iha villa laran, tanba ne’e CNRT tenke manan iha ne’e hodi ita hadia,” Xanana hateten.
Xanana hatutan, antes ne’e lia-nain sira husi nia uma lisan boot iha Manatuto mós lakohi ona atu haruka ema seluk ka Alkatiri mak tenke ba fali Oe-Kusi, maibé bainhira CNRT manan, Oe-Kusi oan duni mak tenke ka’er Oe-Kusi hodi dezenvolve povu no rai-ketan ne’e la’o ba oin.
Tinan 8 ona seidauk selu indemnizasaun iha Ambeno
Programa Oe-Kusi Nabilan, no Oe-Kusi Naleok ne’ebé antes ne’e eis Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) Mari Bim Amude Alkatiri halo liu husi programa televisivu nakonu de’it ho pressaun no sofrimentu oioin.
Hafoin Alkatiri nia mandatu remata nu’udar Prezidente Autoridade ba RAEOA iha tinan 2017, la’os lori ksolok ba povu sira iha Ambeno, maibé lori tristeza boot ida. Tanba, rai sira ne’ebé Alkatiri hamutuk ho Arsenio Paixão Bano “hadau” hodi halo infraestrutura sukata sira iha Ambeno ne’e durante tinan 8 ona seidauk hetan kompensasaun.
Komunidade hamutuk 64 ne’ebé afetadu ba implementasaun projetu pilotu Zona Espesial ba Ekonómia Sosial no Merkadu (ZEESM) ne’ebé hahu iha tinan 2015 to’o 2019 iha Oe-Kusi Ambeno to’o oras ne’e seidauk hetan indemnizasaun.
Implementasaun projetu pilotu ZEESM iha Oe-Kusi Ambeno rezulta komunidade sira husi suku Nipani, Costa, Lifau, no Suku Lalisuk tenke lakon sira nia rai, no to’o oras ne’e barak mak seidauk hetan kompensasaun.
