DILI (TOP) — Xefe ofisiál ba asuntu klimatika husi United States Agency for International Development (USAID), Gillian Caldwell hateten, USAID sei koopera ho governu Timor-Leste atu bele halo sensibilizasaun ba komunidade sira kona-ba reflorestasaun, tanba maioria serbisu toos na’in sira kontribui maka’as ba deoxida karbonu no kuda ai-horis hodi kontribui ba mudansa klimatika iha Timor-Leste.
“Kauza boot ida prinsipal atu kontribui ba mundansa klimatika ida ne’e mak área reflorestasaun. Tanba ne’e mak ami serbisu maka’as atu fó apoiu ba agua-floresta. Ami kuda ai-horis ne’ebé diferente halo oinsa mak foti fali ai-horis sira ne’e. Ami kuda kafé depois kuda tan ai-horis sira seluk hamutuk ho kafé ne’e para ita labele hamate ai-horis maibé, ita mós tenke planta hotu ai-horis,” Xefe ofisiál ba asuntu klimatika USAID, Gillian Caldwell hato’o kestaun ne’e liu husi konferensia ba imprensa iha salaun Maubara Room, Timor Plaza, Dili, Sesta 03 Fevereiru 2023.
“Ami halo serbisu barak ba mundansa klimatika nian. Ha’u ko’alia ami ba vizita fatin ida atu halo serbisu duni kona-ba asuntu ida ne’e, iha treinamentu iha semana rua nia laran ne’ebé mak lori toos-nain sira halo oinsa mak hili ai-han sira ne’ebé mak iha diversidade, no mós oinsa mak bele fila rai, halo toos atu bele prezerva kona-ba mundansa klimatika,” esplika Gillian.
Gillian observa, bazeia ba nia vizita durante semana ida iha Timor-Leste konsege deskobre nasaun ne’e sofre maka’as iha rai-maran ne’ebé provoka rai-loron mak naruk liu, no bainhira tempu udan fali mós mosu inundasaun barak iha fatin barak.
Hafoin vizita ne’e, Gillian hato’o hikas komprimisiu governu Estadus Unidus Amerika (EUA) atu responde ba krize global ne’ebé akontese tanba mundansa klimatika no serbisu hamutuk ho nasaun sira hanesan Timor Leste atu hasoru ameasa boot.
Gillian Caldwell konta, nia vizita durante semana ida ne’e, hala’o enkontru ho ofisial senior governu Timor- Leste hanesan Ministra Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK), Adalgiza Magno, enviadu espesial ba klima Adão Soares Barbosa, sira ko’alia kona-ba papel importante ne’ebé governu Timor Leste dezempeña hodi responde ba mudansa klimatika.
USAID sei fó apoiu ba sira nia esforsu. Nia mos halo diskusaun produtva ida ho sekretariu estadu Ambiente Timor Leste Demétrio de Carvalho no prezidente autoridade dezignada ba kombate mudansa klimatika no pontu fokal nasional no fundu verde ba klima.
Xefe ofisiál ba asuntu klimatika United State Agency international Development (USAID), Gillian Caldwell argumenta, vizita komunidade sira ne’ebé hetan apoiu husi USAID iha Hera ne’ebé sira nia rain no bee sai saudavel liu tanba implementa tara bandu ne’ebé USAID ajuda sira atu dezenvolve.
Nia konta, nia mos hasoru malu ho nain ba negosiu sira kiik sira iha ilha Atauru ne’ebé ninia biodiversidade ekolojiku hetan benefisiu husi USAID nia apoiu hodi proteze ilha ne’e nia rekursu natural, sosiedade sivil sira no seluk tanba kona-ba efeitu husi mundansa klimatika ba sira nia moris ne’e saida tenke halo hodi responde.
