DILI (TOP) — Portavóz Policia Ciêntífica de Investigação Criminal (PCIC), Investigadór Xefe, Octávio da Costa Araújo, hateten, deteta no identifika ona autor funsionáriu falsu na’in tolu lori Sekretáriu Estadu Formasaun no Profesionál (SEFOPE) nian naran habosok ka hais osan hamutuk US$ 31000 ba sidadaun nain 34 atu ba serbisu iha Australia.
“Ita konsege halo identifikasaun ba autór prinisipál, ne’ebé mak hanaran nia aan ne’e hanesan funsionáriu SEFOPE, hodi lohi ka bosok ita nia sidadaun sira ne’ebé mak t0tál 34 pesoas ne’e, hodi trata sira nia dokumentus, hodi ba serbisu iha Australia,” Portavóz Policia Ciêntífica e de Investigação Criminal (PCIC), Investigadór Xefe, Octávio da Costa Araújo hateten ba jornalista sira iha edifisiu Kaikoli-Dili, Tersa 05 Jullu 2022.
Investigadór Xefe konta, iha loron Segunda 04 jullu 2022, PCIC simu informasaun husi Serbisu Nasionál Intelijensia (SNI) identifika autór ida ne’ebé maka deskonfia halo rekrutamentu ba sidadaun sira hodi ba serbisu iha Australia.
“Hafoin simu informasaun ne’e, ita konsege rona vítima ka lezadu hamutuk 34 pesoas. Entaun, iha ne’ebá, ita mós identifika kedas autór ida ne’ebé mak hanesan matadalan hodi halo rekrutamentu ba pesoal 34 pesoas ne’e,” nia hateten.
Nia hateten, jerálmente sidadaun 34 tuir teste ona atu ba serbisu duni Australia. Kuandu autór ne’ebé mak PCIC suspeita ne’e, konvensa sira katak, imi naran sai ona, imi tuir teste liu ona, entaun fasilmente imi bele ba serbisu iha Australia.
“Entaun, ita nia sidadaun sira ne’e hahú hatama osan ba iha suspeitu prinsipál ne’e, ho montante, menus liu $700, másimu $1500. Entaun, totál prezuiju ne’ebé maka ita nia lezadu sira hetan, provizória, ita identifika $31 mill,” nia hateten.
Investigadór Xefe PCIC ne’e dehan, suspeitu sira ho naran inisiál FFPL, JS ho RP, autor nain tolu ne’e maka sai matadalan hodi habosok ema nain 34 atu ba serbisu iha Australia ne’e.
“Ohin, ita konsege halo identifikasaun ba suspeitu FFPL, JS ho RP. Entaun, autór na’in-tolu ka suspeitu na’in-tolu ne’e, hanesan matadalan, ida buka check ema ne’ebé mak naran sai ona atu ba Australia, ida seluk ba konvensa, no autór prinisipál mak hanaran aan dehan nia hanesan funsionáriu SEFOPE.”
Nia hatutan, alende modus operade ne’ebé mak sira uza mak hanesan, autór prinsipál ba aluga ka uza kareta ema nian, depois nia ho vistuáriu ne’ebé mak di’ak, entaun, nia ba konvensa ita nia sidadaun sira ne’e. Entaun, autór ida prinsipál, FFPL ne’e, nia mak hanaran nia aan dehan nia mak funsionáriu SEFOPE. Entaun, kuandu hasoru malu ho lezadu sira, pur meius engañu, nia konvesa lezadu sira, no sira fiar.
“To’o ikus ohin ita kosnege identifika mós katak, kareta transporte ne’ebé mak autór prinsipál durante uza ne’e, nia ba aluga iha rentál, depois nia ba empiña tutan fila-fali iha fatin sira peñor nian.”
Policia Ciêntífica e de Investigação Criminal (PCIC), Investigadór Xefe ne’e hatutan, tanba deit kazu ne’e flagrante delitu halo prosesu normal deit entaun hahu elabora.
“Tanba kazu ne’e la tama ba iha flagrante delitu, entaun ita halo prosesu normál de’it. Entaun ita hahú elabora ona auto-notísia do krime, ita remete kedas ba prokuradór,” nia dehan.
Nia dehan, autor nain-tolu identifika la’os funsionáriu públiku. Nein funsionáriu SEFOPE, sira nain-tolu hanesan sidadaun baibain, mas hanaran sira nia aan hanesan funsionáriu SEFOPE.
“Hanesan modus de’it, hodi bele halo ita nis sidadaun sira konfia, liu-liu ita nia sidadaun sira ne’ebé mak tuie teste ona atu ba serbisu iha Australia, sira teste fíziku, teste ba ezame sira sira seluk, pasa hotu ona, no sira hein de’it. Entaun, autór sira aproveita tempu ida ne’e, hodi tama konvensa sira,” nia hateten.
“Nein ida ba, atividade sira nian ne’e, sira foin hahú iha fulan-marsu, to’o prezente data, sira konsege simu ka gaña ona konfiansa hosi ita nia sidadaun sira, ho totál 34 pesoas.”
Nia hatutan, ba aktu ida ne’e, PCIC konsidera autór prinsipál komete krime burla. Prezuizu provizória prezumu tama iha krimi abuzu poder.
“ita prezumu ba krime burla, no abuzu de konfiansa. Abuzu de konfiansa, ba ida ba aluga kareta, pur konfiansa, kareta na’in fó ba nia, depois kareta ne’e, nia lori ba empeña tán fila-fali. Mais kareta ne’e mak durante ne’e, nia uza hanesan modus hosi ba bosok ita nia sidadaun sira, no prinisipál ba kazu ida ne’e burla agravada,” nia dehan.
“Iha prosesu ida ne’e, ita halo ona identifikasaun, ita foti de’it informasaun,, imediatamente ita konstitui ba sira hanesan arguidu, no ita aplika TIR.”
iha parte seluk hanesan Vitima Lucas Joel Viegás hateten, tanba deit hakarak atu ba buka osan iha Australia ema nain tolu bele habosok sira nain 34 hanesan ne’e.
“Osan montante ne’ebé maka ami hatama pertama nia husu U$750 nia dehan ida ne’e kompletu tiha ona,” nia esplika.
Nia hateten, iha momentu ne’ebá sira hatama iha loron 25 dehan atu aranka iha tanggal 28 maiu 2022 ne’e, depois molok atu too iha tanggal ne’ebá sira husu fali nia hatan dehan tanba deit iha STAND FORD sira teste medikal nain 25.
“Faillansu ne’ebé imi hotu-hotu batal tunda fali. Entaun ami mós pasiensia hein ba hein nia dehan aumenta tan ho montante $ 185 hodi teste tan medikal, entaun ami pronto hatama ho menutu deit nia kontaktu ba Oni nia hatete dehan hatama osan lalais sei imi la ho lalais ami sei la ba Autralia.”
Nia hatutan, sidadaun nain 34 prontu buka deve ema nia osan hodi hatama depois tan ho montante osan $185 liu tiha. Nia fó duransaun ne’ebé maka badak tebes maibé too tempu ne’ebé maka nia termina ne’e ami husu fali oinsa entaun nia hatan seidauk prosesu sei kleur imi nia naran sei prosesu hein direitor husi SEFOPE nian diretor jeral sei enkontru hela entaun ami hein lakleur liu loron ida atu ba rua nia haruka aumenta tan $ 270 ne’e ba osan TIKETI ba Autralia.
“Iha momentu ne’ebá nia promete tan katak sei imi hatama osan tiketi lalais segunda ka tersa imi aranka ba Australia. Ami hatama tiha osan $270 too iha oni nia liman nia mós iha ne’ebá tanba iha momentu ne’ebá ami hatama osan iha oni nia uma depois hatama tiha osan montante $270 ne’e sira husu tan aumenta tan $ 30 dolar hodi ba teste medikal iha DMC iha justisa nia kotuk ne’e,” nia konta hikas naton fó osan ne’e."
“Ami sente ladun diak tanba ami nia pasaporte rona informasaun katak kolega balun husi Maliana dehan imi trata dukumentu ruma karik ami hatan katak sim, entaun imi nia pasaporte ne’e butamak ida naran Siku ne’e nia kareta ami hadau tiha ona ne’ebé imi nia pasaporte iha kareta kotuk hotu ami hadau tiha ona kareta ne’e.”
Nia hatutan, nia rona tutan informasaun husi kolega katak kareta mean babain nia utilize ne’e kolega hadau tiha tiha ona. Entaun nia husu sira nia dukumentu sira nia. Nia hatan hatan katak imi nia dukumentu sira ne’e hau haluha tiha iha kareta laran.
“Ami vitima nain 34 iha momentu ne’ebá ema hadau tiha kareta iha sabadu iha loron tersa ami langsung ba maliana hodi foti ami nia pasaporte ami foti iha ne’ebá tesik mai ami lafiar ona too iha nia hatan katak imi ba check imi nia naran iha SEFOPE durante semana ida ne’ebá nia argumenta tan katak presiza númeru referensia ho ida ne’e ami ladun fiar langsung ba hatoo keisa iha PNSIK.”
“Ami pronto hodi ba konfirma fila-fali ho sira nia familia, familia hatan katak entaun agora ita rezolve ho familia ne’e osan imi nian sei la lakon. Ami halo perjanjian ho sira nia familia fó durasaun durante semana rua ami tuir too iha data akordu ne’e hotu ami ba husu fali familia aumenta tan aumenta tan semana ida hotu iha domingu horbainruak ba husu tan familia sira, familia sira hatan agora asiku seidauk hodi mai.”
“Horseik ami sente ladiak ami hato’o keisa iha PSIK, Ami nia ejizensia maka la’o tuir lei husik lei maka regula sira,” nia hakotu.
