DILI (TOP) — Hafoin Miguel Barros ‘Mulo’ mate liu kalan 4, deskonfia familia viziñu balun iha área Taibesi halo grupu organizadu hodi tama duni sai kedas feto faluk Filomena Cunha tenke hamamuk nia uma rasik ho nia rai.
Filomena da Cunha nu’udar fen-kaben husi matebian Miguel Barros ‘Mulo’ ne’ebé fila ona ba mundu seluk iha loron hirak liuba.
Filomena ho matebian Miguel hola malu durante tinan barak nia laran ona, maibé to’o ikus viziñu sira ameasa hodi duni sai nia husi nia uma rasik.
“Sira ameasa katak se karik imi sai mai agora, ami sei ta’a mate imi, sira hahu foti tiha gerobak sira ne’e so’e arbiru de’it, so’e iha uma sorin,” faluk Filomena hateten ba jornalista sira iha eskuadra polisia Vera-Kruz, Dili, Kinta 02 Setembru 2021.
Filomena konta, hafoin ida ne’e, sira maka ba hato’o keixa iha Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL). Grupu organizadu ne’e mós ameasa hotu faluk Filomena nia oan feto ida.
“Sira ba ho grupu tomak ida, bainhira sira ba komesa hamutuk ho seguransa sira ho kareta tolu foti tiha sasan sira so’e sa’e ba kareta laran. Ema sira ne’e ami besik malu hela, iha moru laran ami nia uma hateke malu de’it ne’e,” nia fundamenta.
“Durante sira duni ami hela de’it no sira dun matak ami katak ami buan, maibé ami la hatene buan ida. Sira dehan imi tenke sai husi ne’e tanba la’os Minguel Baros nia fen-kaben maka ita boot. Más bainhhira ha’u nia katuas ba iha Oe-Kusi Ambeno ha’u nia la’en Minguel Barros “Mulo” ho nia oan mane maka ba lori ha’u mai iha Dili”.
“Hafoin ha’u nia katuas oan mate, seidauk to’o kalan 4 sira ba baku ha’u iha ha’u nia uma. Sira ko’alia katak, ita la sai husi uma ne’e. Ita boot nia tee-oan sira sei kotu. Más depois ha’u mai hato’o keixa iha eskuadra polisa Vera-Kruz depois PNTL ameasa katak, sei la hetan tan imi istoria malu tan ho feto faluk ne’e,” Filomena konta.
Iha fatin hanesan, Francisco Gabriel Soares nu’udar oan-hakiak husi matebian Minguel Barros “Mulo” preokupa viziñu sira organiza no obriga duni sai familia sira iha tempu kalan boot hodi hamamuk tiha uma no privatiza rai ne’e maske laiha karta ofisial ruma hosi Tribunal.
Francisco hatutan, saudozu Minguel Barros nu’udar veteranu 15 a 19 ne’ebé maka hala’o ninia misaun veteranu ne’e hanesan soldadu gerilleiru iha tinan 1975 to’o 1989. Remata tiha funu maka mai halo uma iha merkadu Taibesi nia kotuk iha aldeia Temporal, suku Lahane Oriental, Postu Administrativu Vera Kruz, Munisipiu Dili.
“Iha tuku hitu kalan grupu organizadu sira mai ho forsa hasai ferik nia sasan iha uma laran hanesan ropa no sasan sira seluk, sira hasai hotu tiha tula ba kareta, iha kalan ne’e sira rasik maka bolu kareta, sira rasik maka ka’er sasan ne’e tula lori mai iha polisia,” hateten Francisco.
Nia hatutan, bainhira mosu problema ne’e, Francisco hamutuk ho feto faluk Filomena ho nia familia sira maka foti sira nia sasan sira hodi lori ba iha eskuadra polisia Vera Cruz, Dili, maibé to’o ne’eba polisia sira enkoraja sira hodi labele hasai sasan sira ne’e, no tenke tau nafatin iha sira nia uma.
“Prontu ami seidauk mai iha eskuadra polisia Vera-Kruz, sira hato’o ona keixa, depois ami mós fó dadus ba sira kompleta hotu, ohin hasoru malu iha eskuadra polisia Vera-Kruz ne’e para rezolve problema ne’e, maibé ami tenke husu hasai ami sai ne’e tenke iha karta ruma husi Tribunal laiha ema ida hasai iha tuku 7 kalan. Sira dehan iha surat hosi Tribunál mas surat ne’e ami nunka haree,” nia hateten.
Francisco konta, problema ne’e hahu akontese iha loron Segunda 31 Agustu liuba iha oras tuku 7 kalan, grupu organizadu ne’e ba hasai familia faluk Filomena ho forsadamente. Grupu ne’e tuir nia katak ema barak maka iha laran no sira mai ho kondisaun lanu hotu maka ba hasai faluk Filomena husi nia uma.
“Uma ne’e ha’u nia aman maka halo, desde uluk kuandu nia iha ai-laran 1989 komu Estadu rekoñese katak, Estadu desmobiliza nia, entaun Estadu rekoñese nia fó osan hodi halo uma ne’e más agora sira mai hateten iha Polisia dehan uma ne’e nia bosok,” nia esplika.
Entretantu, tuir informasaun balun ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu iha aldeia Temporal ne’e katak, familia viziñu sira ne’e sosa tua hodi fó hemu ema barak iha merkadu laran to’o lanu todan maka bolu malu ba feto faluk Filomena nia uma hodi hasai sira ho obrigatoriu iha tempu kalan.
Tuir sasin balun husi viziñu sira katak, problema ne’e nia fukun maka hadau malu rai entre viziñu sira ho saudozu Miguel Barros nia fen Filomena da Cunha.
Parte rua ida-idak hato’o ona keixa ba iha eskuadra Polisia Vera Kruz, Dili hodi buka solusaun ida justu ba problema ne’e rasik.