Molok ba buska, kompañia 3D Life Science Timor, Lda hetan ona osan hamutuk $274,715.51

DILI (TOP) – Molok investigador sira husi Komisaun Anti-Korupsaun (KAK) ne’ebé akompaña husi ekipa Polisia Nasionál Serbisu Investigasaun Kriminal (PNSIK) ba ezekuta manda buska no aprensaun, kompañia 3D Life Science Timor, Lda durante tinan tolu nia laran konsege hetan osan hamutuk $274,715.51 husi projetu sira ne’ebé kompañia ne’e hetan husi governu.

Tuir informasaun balun ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu husi portal aprovizionamentu, iha tinan 2017 empreza ne’e hetan projetu rua husi Ministériu Saúde ho valor $80,200.00.

Iha loron 14 Dezembru 2017, kompañia 3D Life Science Timor, Lda hetan kedas projetu rua ho nia valor osan diferente. Naran husi projetu rua ne’e hanesan de’it maka kona-ba Provide Repair And Maintenance of Shimadzu X-Ray Machines For Regional & Referral Hospitals Under Ministry Of Health, Timor-Leste.

Maske naran projetu hanesan de’it, maibé tuir portal aprovizionamentu ne’e hatudu nia valor osan ba projetu sira ne’e maka lahanesan. Projetu dahuluk ho nia montante $28,200.00, no projetu ida fali maka ho valor $52,000.00. Númeru referensia ba projetu rua ne’e hanesan de’it maka RDTL-MS-DNA-DC-17-144, maibé sira nia tipu dokumentu akizisaun ne’e mesak fonte únika de’it ka Single Source. Total osan husi projetu single source rua ne’e maka $80,200.00.

Tuir fali iha loron 21 Novembru 2019, kompañia ne’e hetan tan projetu ida ho númeru referensia RDTL-MS-DNA-RBK-19-198A kona-ba Manutensaun Regular ba Makina Autoclave SAKURA iha HoREX Baucau tinan 1 dala 2 (Re-Kuotasaun) valor osan husi projetu ne’e maka $4,800.00.

Tama ba tinan ida ne’e, kompañia ne’e hetan tan projetu tolu. Iha loron 9 Juñu 2021, hetan tan projetu ida kona-ba Supply of Malaria Item for SAMES The Ministry of Health Timor Leste ho nia valor maka $10,600.00.

Iha loron 7 Juñu 2021 hetan fali projetu ho naran Supply of Mindray Reagents ho nia valor osan maka $168,578.01. Iha fali loron 12 Janeiru 2021 hetan tan projetu Supply of Abate ho nia valor maka $10,537.50.

Total husi projetu hirak ne’e maka $274,715.51.

Kompañia 3D Life Science Timor, Lda anteriormente koñesidu ho naran Rane Auto Motors, Lda ne’ebé lokaliza iha Rua Manu-Kokorek, Fatuhada, Dili, Timor-Leste.

Tuir Arkivu Portal Aprovizionamentu Governu Timor-Leste ne’ebé TOP asesu, kompañia Rane Auto Motors, Lda durante tinan 6 nia laran hahu husi 2014 to’o 2019 konsege hetan projetu lubuk ida ho nia total orsamentu maka $1,281,609.52.

Liga ba kompañia ne’e, iha loron Tersa 17 Agustu 2021, ekipa investigador KAK ezekuta mandadu Tribunal Distrital Dili (TDD) nian hodi halo buska, apreensaun, kapturasaun no detensaun ba emprezariu nain 4 tanba komete krimi "evasão fiscal-la selu taxa" durante tinan sia (9).

Informasaun ne’ebé TOP asesu husi pájina ofisial Facebook KAK nian katak, asaun represivu ne’e KAK ezekuta bazeia ba mandadu ne’ebé asina husi juiz Ersilia de Jesus.

Arguidu nain 4 ne'e mane estranjeiru nain 2 husi Sri Lanka no Timor-oan feto nain2. Ekipa investigador halo kapturasaun iha fatin 4 ketak-ketak hanesan iha Mandarin, Fatuhada, Bairo-Pite no kampus ICS Komoro, Dili.

Detidu nain 4 ne’e maioria manan projeitu fornese ekipamentu saúde no ai-moruk iha Ministeriu Saúde (MS) no Regiao Administrativa Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA).

KAK dehan, sira nia kompañia hamutuk rua ne’ebé lokaliza iha Fatuhada no durante hala’o atividade komersiu la selu taxa ba Estadu durante tinan sia (9) nia laran hahu husi 2012 to’o 2020.

Kazu ne’e rasik investigador KAK maka halo survellance iha tempu naruk, akompaña ho kuidadozu no ikus mai halo investigasaun liu husi sasin sira, halibur dokumentu sira klandestinamente.

Iha prosesu investigasaun naruk nian laran ne’e revela indisiu krime forte hodi nune'e investigador KAK sira halo promosaun ba prokurador titular iha Ministériu Públiku no promove ba iha juiz Tribunal Distrital Dili hodi hatun mandadu no KAK ezekuta iha loron ne’e.

Rezultadu serbisu sekreta KAK nian iha terenu revela, suspeitu ho sira nia kompañia kontinua manan projetu iha Ministériu Saúde no iha Ambeno maske kompañia nia devidas, lisensa komersiu invalid (mate) ona.

KAK kompromete, investigador KAK sei halo investigasaun klean liu-tan hodi rekoela informasaun, evidensia sira iha Ministériu Saúde, Instituisaun Autonoma SAMES, Ministériu Finansas no RAEOA atu revela verdade iha prosesu aprovizionamentu.

Iha indisu ofisial Estadu balun halo prátika foer no la tuir prinsipiu governasaun di’ak iha Diresaun Nasionál Aprovizionamentu (DNA) Ministériu Saú, Ministériu Finansas, SAMES no RAEOA nian hodi kompañia kontinua manan projetu fornese ai-moruk no ekipamentu médiku maske devidas, sertidaun komersiu no dokumentu tuir rekezitu lei aprovizionamentu mate ona.

Ho prátika irregularidade hirak ne’e tuir KAK katak, fó prejuizu maka’as ba Estadu ho folin boot durante tinan 9 nian laran.

Iha operasaun buska, apreensaun no detensaun loron ohin nian, investigador CAC konsege halibur dokumentus lubun boot; passport, konta bankaria, dokumentus kompanha rua nian, laptop, telefone, no dokumentus sobre projeitus balun iha Ministeriu Saude ne’ebé kompanha rua ne’e manan nudar evidensia no objetivu krimi.

KAK oras ne’e detein hela ema hirak ne’e durante oras 72 nia laran molok aprezenta ba iha Tribunal hodi tuir primeiru integrogatoriu.

Tuir KAK katak, suspeitu estranjeiru mane nain rua ne’e ida doutor ne’ebé uluk serbisu iha hospital no ida seluk emprezariu ho dupla nasionalidade Sri Lanka no Timor-Leste ho nia espoza Timor-oan ne'ebé sai mós suspeitu. Suspeitu feto seluk emprezaria joven no estudante universitaria ne’ebé eskola iha ICS Komoro, Dili.

“Depende ba dokumentu sira ne’ebé ohin ami buska no prende ne’e relasaun maka’as liu ba iha Ministériu Saúde no iha RAEOA Ambeno. Liu-liu (fornesimentu) ekipamentu saúde no ai-moruk,” esplika Diretor Nasionál Investigasaun Kriminal KAK, Emilio Quintas.

Raimundos Oki
Author: Raimundos OkiWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Xefe Redasaun & Editor

Online Counter