AMBENO (TOP) – Mate nu’udar realidade ida ne'ebé ema tenki liu. Mate iha kbiit ne'ebé maka'as. Laiha ema ida iha kbiit naton atu bele hasoru kbiit mate nian. Kuaze relijiaun tomak dehan kona-ba mate nia kbiit tuir versaun idaidak nian. Igreja Katolika mós hatete sai momoos iha nia dutrina katak de faktu mate iha duni kbiit.
Mate nu’udar partida ka nu’udar tranzisaun ida ba moris foun. Ita rona di’ak tebes, maibé ita lakohi tranzisaun ne’e. Dalaruma ita sei hetan tulun bainhira ita konsiente katak hakat ikus nian hakat uluk ona husi hakat tranzisaun antes sira. Kada hakat tranzisaun ne’e nu’udar mate ne’ebé lori ita ba tama iha moris foun. Se ita hanoin ho didiak, ita preparadu atu foti ain hodi hakat ba hakat tranzisaun ikus nian.
Nune'e, ho neon metin, laran metin hodi fiar katak mate sira sei moris hias, moris foun sei mosu mai.
Domin lulik ne’ebé Domingos Timo (arguidu) ho Carlota da Cunha (matebian) hala’o durante tinan 20 nia laran, tenke para ho ran fakar, ran sulin. Sira nia relasaun familia, relasaun fen-la’en tenke hapara ho sasan kroat. Carlota (35) ne’ebé mate iha sira nia fatin toba (kuartu-laran), husik hela oan nain 3, feto ida , mane rua.
Komunidade tomak iha aldeia Bone-Mese (Boenmese), suku Naimeko sente hakfodak no pániku tebes bainhira rona lia-tatoli katak Domingos Timo (43) oho mate ona nia fen rasik iha sira nia kuartu laran iha loron Sabádu 06 Juñu 2020. Familia husi parte rua sente triste tebes ho kazu homesidu ne’e, maibé sira kbi’it la’ek atu satan mistériu mate mean ne’e, tanba akontese liu tiha ona.
Xefe Suku Naimeko, Marcos Liu Abi sai nu’udar sasin dahuluk ba kazu mate mean ne’e.
“Ne’e akontese iha ha’u nia suku. Sira nia problema ne’e tuan ona, so’e malu bebeik, tanba deskonfia malu, ha’u tesi sira nia problema dala 3 ona,” hateten xefe suku Abi ba The Oe-Kusi Post (TOP) iha banku sukursal BNCTL Oe-Kusi Ambeno,” Segunda 08 Juñu 2020.
Arguidu Timo nia-inan mate tanba moras, no ba halo’ot foin mak liu oras balun de’it, arguidu fila oho kedas nia fen tanba de’it deskonfia malu.
Abi konta akontesementu ne’e akontese katak, iha loron Sábadu oras dadersan nian, familia hotu inklui komunidade sira iha aldeia Bone-Mese halibur-hamutuk ba halo’ot (hakoi) arguidu Domingos Timo nia inan iha semiteriu. Fila husi semitériu, sira nain-rua sei hamutuk hela iha mate uma to’o oras han meudia.
“To’o fali tuku 3 lorokraik, sira nain-rua bolu malu dehan atu ba sira nia uma, ne’ebé ami mós lahatene tanba durante ami hamutuk iha fatin ne’e laiha problema ida,” Abi konta.
Nia hatutan, iha tempu ne’eba arguidu Timo mak ba uluk uma, no to’o fali oras tuku 4 lorokraik, arguidu haruka nia oan-mane mai bolu nia inan (matebian) iha mate uma katak, atu ba hatan tanba arguidu mós sente moras hela. Liu tiha minutu balun, Abi mós sai husi mate uma atu ba fatin seluk, to’o dalan klaran nia hare hela arguidu nia oan mane ida toba latan hela iha estrada klaran, tanba trauma hela ho kazu omesidu ne’ebé rezulta nia inan-doben mate latan hela iha kuartu laran.
“Ha’u rasik liu husi sira nia uma oin, ha’u hetan nia oan-mane toba latan-an iha estrada klaran, nia tanis hanesan lanu tua. Ha’u husu nia maibé, la ko’alia ida, hatudu de’it ba sira nia uma, afinal labarik trauma hela, entaun ha’u hakat ba sira uma hare nia inan ran nafkafar iha uma laran, nia katuas oan tuur nonok de’it iha uma sorin, nia kala ran lanu hela nia tuur la sadar-an”.
Ho akontesimentu ne’e, Abi mós imediatamente kontaktu polisia hodi ba halo indentifikasaun no ka’er kedas suspeitu hodi kumpri sela detensaun durante oras 72. No foti mós mate isin lori ba iha sala mortuário Ospital Referal Oe-Kusi Ambeno.
The Oe-Kusi Post (TOP) tenta ona husu komentáriu ruma ba segundu komandante PNTL Oe-Kusi Ambeno, inspetór polisia Paulino do Carmo Pereira maibé, lakohi ho rajaun seidauk hetan autorizasaun husi nia superior.
Tribunal Distrital Oe-Kusi Ambeno mós iha loron Tersa 09 Juñu 2020 oras tuku 4 lorokraik hala’o ona primeira interogatóriu ba arguidu Timo, no desidi ona prijaun preventiva ba arguidu.
Julgamentu ba kazu homesidu ne’e prezidi husi Juiz Administrador, Hugo da Crus Pui, no Ministériu Públiku reprezenta husi prokurador, Matias Soares, no arguidu defende husi defensor Marcelino Marques Coro.
To’o ohin Kuarta dadersan, mate isin Carlota sei hatoba hela iha sala mortuáriu ospital referal Oe-Kusi Ambeno.
