DILI (TOP) — Governu liu husi Sentru Integradu ba Jestaun Krize Covid-19 (SIJK) ikus mai rende hodi entrega tiha ona mate-isin Armindo Borges ba eis Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, no familia matebian hodi halo’ot tuir sira nia lisan iha loron Kinta 15 Abril liuba, maibé partidu FRETILIN iha Parlamentu Nasionál foin akuza partidu opozisaun CNRT maka organiza halo demostrasaun Free Covid-19 iha Vera Cruz, Dili foin lalais.
Notisia relevante: Governu rende ba Xanana no familia matebian
Prezidente Parlamentu Nasional (PPN) deputadu Aniceto Longuinhos Lopes Guterres hateten, saida maka akontese iha Vera Cruz iha loron Segunda 12 Abril liuba ne’e organiza husi partidu Congresso Nacional Reconstrução Timorense (CNRT) maka organiza demostrasaun hakerek ho spanduk Free COVID-19 iha sala izolamentu Vera Cruz.
“Ita bosok la hetan seidauk to’o semana ida asaun ida mosu iha sala izolamentu Vera-Crus ne’e, grupu joven ka ema balun halo manifestasaun iha ne’ebá loke spanduk dehan Free COVID-19 ida ne’e ita atu esklarese halo oinsa, más ha’u iha provas hotu katak deputadu CNRT sira iha ne’ebá hotu mak organiza manifestasaun ne’e,” deputadu Aniceto Guterres lansa akuzasaun ne’e bainhira lidera hela plenaria ba diskusaun Orsamentu Retifikativu iha sala plenaria Parlamentu Nasional, Dili, Tersa 20 Abril 2021.
Deputadu ne’e hatutan, politika bele fila lia oi-oin, ohin ko’alia ida, aban koalia seluk maibé ema nia matan ne’e labele bosok.
Hafoin akuzasaun ne’e, deputadu sira husi bankada CNRT husu ba meja PN atu fó tempu ba sira atu halo auto-defeza (defeza onra), maibé deputadu Aniceto nu’udar Prezidente Parlamentu Nasionál ne’ebé maka lidera meja ne’e la fó tempu ba deputadu CNRT sira hodi halo defeza, maibé deputadu CNRT José Virgilio katak, sira nia prezensa iha Vera Cruz ne’e atu fó solidaridade ba familia matebian Armindo Borges ne’ebé médiku sira rasik maka deklara katak nia la’os mate, tanba kauza husi moras Covid-19, maibé mate tanba kauza husi moras stroke ne’ebé governu rasik maka politiza mate-isin ne’e hodi lori ba tau fali iha fatin izolamentu iha sentru saúde Vera Cruz, Dili.
“Ami iha ne’ebá atu defende povu ki’ik ida ne’e,” deklara deputadu José Virgilio.
“Ami nunka hatete katak Covid-19 ne’e bosok, ami nunka koalia. Ita boot deputadu Aniceto maka halo provokasaun iha Parlamentu ida ne’e”.
Tanba deputadu Aniceto la fó tempu, nune’e deputada CNRT, Veneranda Lemos hakilar deputadu Aniceto katak, tur iha meja Parlamentu Nasionál ne’e atu habosok de’it povu.
“Ita boot labele mai tur iha leten para bosok povu, asaltu poder, deputadu aniceto ita boot bosok ten, ita boot hadau poder keta bosok,” hakilar deputada Veneranda, maibé deputadu Aniceto nafatin firme iha nia pozisaun hodi la fó tempu ba deputadu CNRT sira atu halo auto-defeza ba saida maka nia akuza ba sira.
Maske la fó tempu, maibé hafoin deklarasaun bankada politika bankada CNRT nian kona-ba debate Orsamentu Retifikativu ne’e, deputadu Aniceto hatete tan dala ida katak, saida maka nia hatete ne’e maka lia-loos.
“Kona-ba defeza de onra atu hatete katak ha’u ko’alia lia-loos. Dala barak lia-loos ne’e ema la prontu atu simu lia-loos ne’e depois hatete fali Parlamentu ne’e maka lakon dignidade. Mas pelo-kontrariu parese ho lia-loos ne’e maka ha’u dignifika Parlamentu ne’e. Mas se laloos, ita boot sira iha direitu tomak, se ida ne’e defamasaun karik lori ba Tribunal para ha’u mós bele aprezenta ha’u nia ha’u nia faktus,” esplika deputadu Aniceto.
Matebian Armindo husi munisipiu Ermera, maibé durante ne’e hela iha Komoro, no nia sofre nanis ona moras stroke.
Familia sira haktuir katak, matebian foin maka hetan atakasaun iha loron Domingu lorokraik, nune’e sira ba bolu ambulansia iha Sentru Saúde Komoro hodi lori ba Hospital Nasionál Guido Valadares (HNGV) atu konsulta. To’o sala emerjensia iha horas tuku 7 kalan, no médiku sira mós imediata halo Swab Test ho nia durasaun minute 15 fó sai ona rezultadu katak, matebian mós sofre moras Covid-19, maibé familia la simu rezultadu ne’e basa matebian ne’e hetan atakasaun stroke hemoragic maka lori ba HNGV atu konsulta, la’os sofre moras Covid-19.
Notisia relevante: Pasiente stroke hemoragic ida mate iha dalan klaran molok to’o Vera Cruz
Lourdes de Jesus nu’udar oan-feto husi matebian Armindo Borges katak, sira familia tomak diskorda ho rezultadu teste Swab ne’e, tanba durante ne’e matebian sofre moras stroke, la’os sofre Covid-19.
Xanana hamutuk ho familia matebian sira hakatak ba sala izolamentu Vera Cruz iha loron Segunda 12 Abril 2021 oras tuku 8 dadersan, no to’o oras 11 kalan, Xanana toba de’it iha estrada klaran Vera Cruz.
Regra husi Organizasaun Mundial ba Saúde (OMS) esplika klaru katak, bainhira atu hakoi ema ruma mate tanba kauza husi Covid-19 tenke respeita ema nia dignidade hanesan respeita ema nia kultura no relijiaun, la’os hakoi hanesan vitima Covid-19 ho naran Francisca Gama (Baucau) ne’ebé hakoi iha Metinaro la liu husi respeita ema nia dignidade, tradisaun no relijiaun.
Notisia relevante: Regra OMS katak tenke respeita kultura vitima Covid-19 bainhira hakoi
Timor-Leste mós nu’udar nasaun membru ba OMS nian, nune’e presija kumpri protokolu OMS nian kona-ba oinsa prevene no hakoi vitima Covid-19 sira.
Atu labele hamosu konfujaun ba públiku, governu tenke kria lei ruma, maibé lei ne’e mós labele kontra fali konvensaun internasional, tanba tuir artigu 9 husi Konstituisaun RDTL katak, labele halo lei ida kontraria ho konvensaun internasional.
Faktu hatudu katak, governu hakoi vitima dahuluk Covid-19, Francisca Gama kontra tebes ninia dignidade, la respeita kultura, tradisaun no relijiaun ne’ebé matebian Francisca partense ba.
Entretantu, liga ba matebian Armindo Borges nia mate ne’e, tuir familia sira katak, nia la’os mate, tanba Covid-19, maibé mate tanba moras stroke ne’ebé nia sofre kleur ona, maibé governu dehan nia mate ho Covid-19 tuir rezultadu teste swab ne’ebé gasta de’it minutu 15 detekta kedas Covid-19 iha nia isin-lolon. Ho kestaun ne’e maka mosu disputa entre familia matebian ne’ebé hetan suporta maka’as husi eis Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão ho governu. Husi disputa ne’e rezulta Xanana ho familia matebian tenke toba kalan rua ona iha estrada Vera Cruz hodi hein mate isin ne’e.
