DILI (TOP) — Desijaun kona-ba medida Serka Sanitária ne'ebé dezorganizadu la’os bandu de’it ema nia movimentu husi Dili sai ba munisipiu sira seluk, maibé bandu mós movimentu mate-isin (kadavél) ba fatin seluk liu-liu ba Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA).
Isidoro Neno husi Oe-Kusi Ambeno fila ona ba mundu seluk iha Hospital Nasionál Guido Valadres (HNGV) iha loron hirak liu-ba, no oras ne’e sei tau hela iha sala mortuariu HNGV nian. Médiku sira no familia sira durante ne’e halo esforsu maka’as hodi tahan nia iis labele kotu, maibé esforsu hirak ne’e folin la’ek, basa la konsege salva nia.
Familia matebian tantu iha Dili no iha Oe-Kusi Ambeno oras ne’e laran susar tebes. Sira nia-laran susar ida todan liu maka lakon ona sira nia membru familia ida iha mundu rai-klaran ne’e, no laran susar ida seluk maka to’o oras ne’e seidauk hetan solusaun ida atu oinsa bele transporta mate-isin ne’e husi Dili ba rai-ketan Oe-Kusi Ambeno hodi halo seremonia funeral tuir lisan rai ne’e nian.
Marcos Caunan nu’udar familia matebian Isidoro Neno katak matebian nu’udar estudante Fakuldade Edukasaun (Departamentu Portugues) semester 7 ona iha Universidade Nasionál Timor-Lorosa’e (UNTL).
Caunan haktuir, hafoin rona lia-rekadu ne’e, familia sira iha Ambeno sente laran triste tebes, no halo ona esforsu oioin atu oinsa bele transporta mate-isin ne’e husi Dili ba Ambeno. Esforsu hirak ne’e to’o ohin loron seidauk hetan, tanba situasaun Serka Sanitária ne’e maka difikulta tebes, maibé Padre SVD ne’ebé mate iha Oe-Kusi Ambeno lalais de’it lori ona mai Dili.
“Ami esforsu husu ona ro SUCCESS no ro Unidade Polisia Maritima (UPM) nian, maibé folin karun tebes. Ami familia kbi’it la to’o atu selu,” hateten Caunan via Messenger ba The Oe-Kusi Post (TOP) Kuarta 31 Marsu 2021.
Preokupasaun hanesan mós hato’o husi deputadu FRETILIN, Favião de Oliveira ne’ebé husu ba governu atu fasilita netik hodi bele lori mate isin ne’e ba Ambeno.
“Ita nia Kadavél ida husi UNTL husi RAEOA ho naran Isdoro Neno agora dadauk ne’e, iha mortoariu HNGVnian. Familia husu para lori fali kadavél ne’e, fila-fali ba RAEOA. Familia mate isin ne’e hetan difikuldade tanba serka sanitariu ró la halo viajén sei posibel Governu fasilita Ro-ahi UPM ninian, atu nune’e familia sira ne’e karik agora hein hela iha RAEOA,” deputadu Favião foti asuntu ne’e iha plenaria Parlamentu Nasionál, Dilli, Segunda 29 Marsu 2021.
Deputada CNRT, Lucia Taeki mós preokupa maka’as kona-ba situasaun.
Eis Serektária Rejional ba assuntu Saúde RAEOA ne’e sujere ba governu atu buka solusaun di’ak ruma hodi bele lori mate-isin ne’e ba Ambeno.
“Loos duni ita hatene katak kazu pandemia Covid-19 ne’e la di’ak duni ba ita, maibé ita mós tenke hanoin sei ita hotu extende bebeik serka sanitária. Ita la buka solusaun para povu Oe-Kusi Ambeno liu-liu tula mate isin tanba alin ida horkalan mate ona atu tula oinsa tanba laiha familia ida maka hela iha kapital Dili hodi hakoi iha Dili laran,” Taeki esplika.
Nia hatutan, la’os deit ba mate isin maibé inan-aman sira balun mós mai iha Dili antes implementa serka sanitaria, oras ne’e sira seidauk fila ba Ambeno.
Hatan ba preokupasaun ne’e, Sekretariu Estadu Komunikasaun Sosial, Mericio Akara katak regra serka sanitáriu seidauk iha mudansa ne’ebé iha fallansu iha terenu.
"Karik sei iha mudansa hahu ohin ba oin konsellu ministru sei iha desizaun foun. Prekupasaun sira seluk ami rejista. Sei responde ba ministeriu sira,” Akara responde.
