CNRT akuza Aniceto Guterres halo “iregularidade”

DILI (TOP) – Bankada CNRT iha Parlamentu Nasionál (PN) akuza Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Aniceto Guterres halo iregularidade todan hasoru Estadu, tanba manipula ajenda plenária extraordinariu, no rejimentu PN nian ba votasaun Estadu emerjénsia ba dala ha’at sem prezensa governu, maibé bankada FRETILIN hatan katak la presija partisipasaun membru governu ka Primeiru-Ministru mós di’ak hela.

Vise xefe bankada CNRT, deputadu Patrocino Fernandes katak PPN Aniceto Guteres komete iregularidade grave hasoru estadu.

"Bankada CNRT ohin hakarak hateten ba públiku tomak katak, horiseik iha loron kuarta 05 agustu 2020. Presidente Parlamentu Nasional ilegal no inkonstitusional komete tán iregularidade klara no grave hasoru Estadu de Direitu, tanba konsientemente halo manipulasaun ba ajenda plenária extraordináriu, no viola rejimentu Parlamentu Nasionál," nia hateten liu husi konferénsia ba imprensa iha salaun bankada CNRT Parlamentu Nasionál, Dili, Kinta 6 Agostu 2020.

Deputadu husi munisipiu Manufahi ne’e esplika, iha debate extensaun Estadu emerjénsia, bankada CNRT husu atu halo ajenda ba plenária iha loron Kinta, 06 Agustu 2020, tarde liu Sesta, 07 Agustu 2020, atu marka mós prezensa hosi Primeiru-Ministru hodi esplika motivu no medida adekuadu sira ne’ebé mak governu tenke halo hodi hasoru Covid-19 iha prosesu implementasaun Estadu emerjénsia nian.

"Mosu pro-kontra tanba prezidente meja no bankada governu nian “obriga” atu halo votasaun sem prezensa no esplikasaun husi Primeiru-Ministru".

Ho kestaun ne’e, nia dehan, bankada CNRT foti pozisaun sai husi plenária “walk-out”, tanba mej PPN ilegalmente admite no hakat liu ona prosedimentu normal no rejimental bainhira halo prosesu lejislativu espesial (deklarasaun Estadu de sitiu ka Estadu emerjénsia).

Nia justifika rajaun bankada CNRT Walk out iha votasaun Estadu emerjénsia dahaat nian, tanba plenária la tuir ona deliberasaun reuniaun lider bankada parlamentar sira ne’ebé deside atu debate Planu ba Konvokasaun Parlamentu Nasionál hodi halo apresiasaun ba pedidu autorizasaun Presidente Repúblika atu deklara Estadu emerjénsia. Maibé reuniaun konvokatóriu transforma tiha ba iha votasaun autorizasaun Estadu emerjénsia sem prezensa Primeiru-Ministru ka Governu nian. Ne’e hatudu momoos violasaun ba rejimentu Parlamentu Nasionál.

Rejimentu Parlamentu Nasionál hateten momoos katak, atu debate no halo deliberasaun no hodi fó autorizasaun Estadu Emerjénsia tenke iha prezensa Primeiru-Ministru nian.

Tuir artigu 119.2 Rejimentu PN hateten, “O debate não pode exceder um dia e nele tem direito a intervir prioritariamente o Primeiro-Ministro, por 60 minutos, e um Deputado por cada bancada parlamentar por 30 minutos cada um”.

Intervensaun Primeiru-Ministru atu esplika rajaun aplikasaun Estadu emerjénsia, medidas ne’ebé governu tenke foti atu prevene no kombate propagasaun pandemia Covid-19.

Datoluk, bainhira governu la marka prezensa iha debate no votasaun ba Estadu emerjénsia, deputadu sira sei la hetan esplikasaun klara ba medidas de implementasaun ne’ebé mak governu atu foti, oinsá manutensaun ba fasilidades kuarentena no isolamentu, kustu ne’ebé tenke hasai, oinsá atu asegura movimentu tama-sai iha fronteira, aeroportu no portu, no seluk tan.

Artigu 71, forma votasaun ba kazu Estadu Emerjénsia, nia dalan mak halo ho “votasaun nominal”, signifika kada deputados deklara nia-votu verbalmente. Maibé votasaun ba autorizasaun Estadu Emerjénsia ida horseik ne’e ho “votasaun ordinária” (tuir artigu 70), iha diferensia ho experiensia ba normas sira tuir Lei iha tempu hirak liubá. Klaru no momoos hatudu katak, desizaun sira ne’ebé akontese iha plenária viola prosedimentu legais no rejimentais. Ne’e hatudu momoos PPN Ilegal no Inskonstitusional, laiha liu memoria instituisional no mukit koñesimentu ba Rejimentu Parlamentu núdar dalan úniku atu guia prosesu tomak iha Parlamentu Nasionál.

Bankada CNRT komprende didiak situasaun ida-ne’e, sei halo esforsu hotu-hotu atu kontribui ba iha prosesu salva ita-nia rai doben Timor-Leste hosi pandemia Covid-19. Tanba-ne’e maka ami enkoraja governu de facto atu uza Lei do Sistema de Saúde hodi halo vigilância epidemiológica no sanitária, inklui atu halo vigilância ba mobilidade das pessoas entrangeiros bele uza deit Lei de Migração e Asilo, ita la presiza aplika beibeik Estadu Emerjénsia hodi fó risku ba ita-nia Povu nia moris no estraga liután ita-nia ekonomia rai laran.

Deputada FRETILIN Josefa Soares hatan ba akuzasaun ne’e katak, se karik Parlamentu lakohi bolu membru governo ne’e, laiha problema ida, tanba rejimentu parlamentu nasionál iha ne'ebe artigu 102 aliña G fó fatin ba komisaaun permanente atu aprova rezolusaun ruma.

"Horsehik estadu emerjiensia fó fatin ba komisaaun permanente liu husi vota afavor 20, abstensaun 0, kontra 0, nune’e autorizasaun ba Estadu emerjénsia aprovadu, la presija partisipa husi membru governu tanba mensajen husi Prezidente Repúblika klaru tiha ona,” esplika deputada Josefa.

Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo deklara ona Estadu emerjénsia ba dahaat ne’ebé hahu ona iha loron 6 Agostu no sei remata iha loron Sesta, 4 Setembru 2020.

Marcelino Bata
Author: Marcelino BataWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Jornalista
Jornalista TOP. Bandu atu simu envelope ka sasan ruma husi fonte informasaun sira.

Online Counter