DILI (TOP) — Maske partidu FRETILIN hasoru derota maka’as iha teritóriu nasionál inklui iha Rejiaun Administrativu Espesiál Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) durante eleisaun prezidensial no eleisaun parlamentar, maibé funsionariu públiku sira ne’ebé radikál ba FRETILIN kontinua hatudu hahalok partidariza no Marxizmu hodi deskonfia manipula tiha aplikante sira ne’ebé mai husi partidu seluk labele liu iha prosesu rekrutamentu ba vaga mentor apoiu eskola lokal iha rai-ketan Ambeno.
Funsionariu Públiku sira iha RAEOA ne’ebé radikál matan-delek ba FRETILIN repete hikas prátika Marxizmu hanesan iha tinan 1974-1980 iha ai-laran ba povu Oe-Kusi Ambeno hodi fó terus ba povu sira ne’ebé ninia konviksaun politika diferente ho partidu FRETILIN nian.
Ambeno oan se de’it mak hakarak hetan netik benefisiu ruma husi orsamentu millaun $800 resin ne’ebé estadu aloka ba iha Oe-Kusi Ambeno mak iha obrigasaun tenke tama iha partidu FRETILIN alias kumu liman. Ba sira ne’ebé lakohi kumu liman mak sei la hetan oportunidade atu hetan serbisu ruma, tanba atu hetan serbisu tenke iha kartaun militante FRETILIN.
Prátika ida ne’e hanesan loos ho dutrina Marximu ne’ebé aplika iha ai-laran durante tempu rezistensia. Komandante FALINTIL barak ne’ebé iha esperiensia maka’as kona-ba komanda funu, maibé bainhira lakohi kumu liman tenke hetan kastigu no elimina tiha hanesan esperiensia Proklamador Francisco Xavier do Amaral nian.
Ba mestre sira ne’ebé la kumu liman ka la iha kartaun militante FRETILIN mak sei transfer hotu ba área rural nu’udar “kastigu” ida, tanba la kohi kumu liman! Nune’e mós ba funsionariu sira iha obrigasaun atu kumu liman se hakarak atu kontinua serbisu ka la hetan “mutasi” ba fatin do’ok ka sai husi Oe-Kusi Ambeno.
Ijemplu foun ida mak Diresaun Edukasaun iha RAEOA deskonfia halo manipulasaun ba prosesu rektrutamentu vaga mentor apoiu eskola lokál.
Aplikante João Eco sente la satisfas ho rezultadu ba selesaun dokumentu ba vaga edukasaun RAEOA nian iha pozisaun mentór apoiu eskola lokál ne’ebé loke iha loron 06 to’o 20 fulan Novenbru tinan 2023.
“Ha’u hetan kontaktu iha Kinta 23 Novembru 2023 iha oras tuku 09:36 Otl, husi señora Pascoela da Cunha nu’udar funsionariu ida iha edukasaun RAEOA nian ho nia númeru telemovel 76008022. Maibé, iha lista ne’e ema ida naran João Colo, númeru kotaktu iha lista ne’e tau fali ha’u nia númeiru telemovel, ida ne’e ha’u rasik konsidera edukasaun RAEOA mak halo manipulasaun tanba interese partidu iha laran, maske sira nia mandatu atu hotu ona,” hateten aplikante João Eco The Oe-Kusi Post (TOP) iha Bairo-Pité, Dili Kuarta 13 Dezembru 2023.
Aplikante Eco konta katak, kontaktu ne’ebé nia simu husi ekipa selesaun, Pascolea da Cunha rasik mak kontaku nia, temi momoos João Eco nia naran iha loron 23 Novembru 2023 iha tuku 09:36 OTL.
“Señora Pascoela da Cunha kontaktu ha’u no temi loloos ha’u nia naran dehan nune’e, ne’e ha’u ko’alia ho señor João Eco? Ha’u dehan sim, ne’e ha’u rasik, depois dehan mai ha’u katak, ita liu-ona iha selesaun dokumentu vaga edukasaun RAEOA nian, aban iha tempu bele mai haree naran,” João Eco konta.
Hafoin hetan novidade ne’e iha loron 23 Novembru, aplikante Eco desidi hodi ba sosa kedas billete ro Berlin Nakroma nian hodi hakat ba rai-ketan Ambeno atu hare nia naran ne’ebé liu ona iha selesaun vaga ne’e. Eco ba Oe-Kusi Ambeno iha loron Kinta 23 Novembru lorokraik, no iha loron Sesta 24 Novembru dadersan, ro Berlin Nakroma atraka ona iha portu Iwao Kitara Hara Mahata, nia to’o tuku 08:40 dadersan mak ba haree duni naran sira ne’ebé taka iha kuadru avizu edukasaun RAEOA ninian, maibé haree nia naran iha lista rezultadu laiha. Nune’e, nia husu tuir ba ekipa juri sira, maibé ekipa sira dehan ne’e desizaun husi nasionál.
Faktu balun ne’ebé iha indikasaun forte mak tuir loloos aplikante João Eco mak pasa duni iha vaga ne’e, maibé bainhira rezultadu ne’e to’o iha Oe-Kusi Ambeno, deskonfia edukasaun RAEOA manipula tiha rezultadu ne’e hodi tau fali João Colo mak liu fali hodi elimina tiha João Eco.
Aplikante João Colo nia mós diskualifikadu ka la pasa iha vaga ne’e, maibé ekipa sira halo manipulasaun hodi hadia, tanba iha lista ne’e hakerek pasa ho la pasa uza lapizeira, nune’e ekipa selesaun RAEOA riska ho marka X iha lia-fuan La ho lapizeira fó sai pasa.
“Ha’u husu klarifikasaun, katak ida ne’e nia kauza mai husi ne’ebé, mak ha’u hetan kontaktu, maibé ikus ha’u nia naran la mosu iha lista rezultadu nian,” Eco duvida.
Husi aktu ne’e, aplikante João Eco hatudu evidensia ba sekreáriu Edukasaun RAEOA, Daniel Mauno nia hakfodak ho situasaun ne’e, no kompretidu katak sei buka tuir no halo kontaktu ba ekipa nasionál hodi rezolve maske riska ne’e ka manipulasaun ne’e deskonfia komete husi ekipa juri iha RAEOA.
Eco Esplika, nia halo konfirmasaun ba edukasaun RAEOA katak, tanba saida mak nia hetan kontaktu temi momoos nia naran mak liu iha vaga ne’e, maibé bainhira ba to’o hare iha kuadru avizu RAEOA nian mosu fali naran seluk, no hetan fali esplikasaun husi funsionariu edukasaun RAEOA katak katak, sira atu telefone ba João Colo, maibé tau sala númeru telemovel.
“Iha momentu ne’e kedas ha’u haruka funsionariu ne’e foti sai rezultadu dokumentu João Colo nian, no ha’u haree kedas aplikante ne’e nia rezultadu hatudu DISKUALIFIKADU, signifika nia liu ida, maibé aplikante ne’e nia naran sai fali iha kuadru avizu dehan liu fali,” Eco kestiona aktu manipulasaun malorek ne’e.
Tanba sente la satisfeitu, no deskonfia mosu duni manipulasaun maka’as, iha loron ne’e kedas 24 Novembru 2023 oras tuku 14:46 lorokraik, João Eco kontinua konfrima tan ho Diretor Edukasaun RAEOA, Daniel Mauno, no diretor ne’e hateten ba João Eco hodi rezolve privadu problema ne’e iha loron Segunda 27 Novembru 2023, maibé la konsege rezolve tanba iha misa agradesimentu ba loron 28 Novembru nian.
Iha fali loron Tersa 29 Novembru 2023, iha oras tuku 09:02 dader, aplikante João Eco ba hasoru tan Diretór Daniel Mauno ho nia funsionariu sira naran Mario Landes, Lucia Pascoela da Cunha nu’udar teknika adminstrasaun, maibé la konsege hetan solusaun. Nune’e, Eco la satisfas no hato’o ona keixa ba iha Provedoria ba Direitu Humanu no Justsia (PDHJ) iha RAEOA hodi ezije justisa ba situasaun ne’e.
Ho kronolojia kazu ne’e, The Oe-Kusi Post (TOP) halo esforsu hodi konfirma kazu ne’e via kontaktu telemovel ba diretor edukasaun RAEOA, Daniel Mauno no bainhira atende kontaktu telemovel ne’e diretor Daniel Mauno informa jornalista TOP katak, oras ne’e nia labele fó komentariu, tanba okupadu hela ho atividade seluk, no promete katak, hafoin remata halo atividade ne’e sei kontaktu hikas ba jornalista TOP hodi fó esplikasaun klean kona-ba kazu ne’e.
“Ha’u sibuk (okupadu) hela depois mak kontaktu ba tanba agora ha’u iha bemo laran, depois mak ha’u kontaktu fila-fali ba,” hatan Daniel Mauno ba TOP.
Hafoin jornalista TOP hein kuaje oras ida resin la hetan kontaktu husi diretor ne’e, TOP kontinua halo tan esforsu hodi kontaktu tan diretor Daniel Mauno ba nia númeru telemovel, infelizmente bainhira kontaktu ne’e tama hatudu sinal busy hela de’it ka nia blokeia tiha númeru telemovel jornalista TOP nian hodi labele kontaktu nia to’o ohin loron.
