AMBENO (TOP) – Prosesu konstrusaun ba edifisiu administrasaun Rejiaun Administrativu Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) ne’ebé tuir loloos tenke hotu iha fulan Agostu tinan 2018, maibé to’o ohin loron sai "abandonadu" tiha, tanba hetan konfiansa maka’as husi Prezidente Autoridade RAEOA, Arsenio Paixão Bano iha tinan 2020 maske kompañia halo projetu la tuir kontratu ne’ebé asina tiha ona katak tenke hotu iha Agustu 2018, maibé to’o ohin loron seidauk hotu hela de’it.
Kompañia SAMHEE hahu hatudu nia sintomas atu abandona projetu ne’e desde tinan 2020 bainhira The Oe-Kusi Post (TOP) hahu públika notisia Kuadru avizu administrasaun RAEOA nakles fahe rua iha loron 3 Abril 2020, no liu tempu balun de’it, Kuadru avisu edifisiu administrasaun RAEOA monta fali tiha.
Tuir kontratu dahuluk katak projetu ne’e tenke remata ona iha tinan 2018, infelizmente to’o oras ne’e seidauk hotu hela de’it. Projetu ne’e hahu iha loron 1 Fevereiru 2017 ho valor kontratu US$ 10,900,033, 37 ba durasaun fulan 18, maibé nia durasaun ne’e liu tiha ona, no autoridade RAEOA desidi hodi extende tan kontratu ba fulan tolu iha tinan 2020 liuba ho nia rezultadu tama ona ba tinan 2022 kontinua abandona tan durante fulan lima ona.
Ho situasaun ne’e, Tribunal Distrital Oe-Kusi Ambeno hamutuk ho Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) iha loron Tersa 11 Outubru 2022 oras tuku 8:05 dadersan hahu dada ona police line ba kompañia SAMHEE, tanba abandona projetu konstrusaun edifisiu administrasaun RAEOA durante fulan lima nia laran ona.
The Oe-Kusi Post (TOP) observa, ekipa sira ne’ebé dada police ba fatin ne’e lidera husi juiz Tribunal Distrital Oe-Kusi Ambeno, Yudit Pamukas hamutuk ho reprezentante Prokuradoria Distrital Oe-Kusi Ambeno inklui PNTL inklui mós Batallaun Orden Públiku (BOP).
Police line ne’e dada iha Gudang (Storage) kompañia SAMHEE ho nia eskritoriu mós ne’ebé lokaliza iha área Santa Rosa, suku Costa, Pante Makassar, Oe-Kusi Ambeno. Ekipa ne’e mós durante prosesu verifikasaun, hetan de’it kareta rua, Land Cruiser ho númeru matrikula 25.921 ho Hilux 4x4 ho númeru matrikula A13.868.
Durante ne’e kuaje ema barak fiar katak empreza sira husi Korea Sul sempre halo projetu fiziku ho lalais no kumpri durasaun kontratu, maibé persepsaun ida ne’e la akontese iha RAEOA. Faktu hatudu, hafoin empreza SAMHEE Construction, Co. Ltd husi Korea Sul manan projetu ne’e no halo akordu kontratu ho autoridade RAEOA iha Fevereiru 2017 katak projetu konstrusaun ne’e tenke hotu iha Agostu 2018, infelizmente realidade halai oin seluk tiha. Projetu ne'e seidauk hotu to’o ohin loron. Projetu ne’e nia lala’ok kuaje atu hanesan ho ro HAKSOLOK ninia pagamentu hotu ona iha tinan 2017, maibé to’o ohin loron seidauk mai hela de’it.
Hafoin FRETILIN susesu sai “ai-tonka” (viabiliza) governu atual, ikus mai governu sentral tenke ezonera José Luis Guterres husi kargu Prezidente Autoridade ba RAEOA hodi nomeia fali Arsenio Paixão Bano, no bainhira Bano assume kargu ne’e nia dala ida iha loron Tersa 23 Juñu 2020 hala’o vizita ba projetu konstrusaun edifisiu administrasaun RAEOA ne’e. Iha vizita ne’e Bano deskobre katak progresu fiziku ba konstrusaun projetu ne’e foin mak to’o 35% iha tempu ne’eba, maibé nia nafatin fó konfiansa liu husi extende SAMHEE nia kontratu hodi kontinua projetu ne’e to’o hotu ho nia rezultadu abandonadu tiha ona durante fulan lima iha tinan 2022.
Maske antes tama ba tinan 2020 mós, kompañia SAMHEE halo ona violasaun kontratu, tanba tuir kontratu katak, projetu ne’e tenke entrega ona ba autoridade RAEOA iha Agustu 2018, maibé Bano ho fiar aan deklara katak, kompañia ne’e la viola kontratu ida.
“Ita labele dehan kompañia viola ona kontratu, tanba bainhira laiha amenda kontratu ne’e oin seluk, maibé ita sempre amenda. Esplikasaun husi tékniku sira ita labele termina kontru nune’e de’it, maibé ita tenki estuda para nia sei bele halo i fó nafatin oportunidade tenki halo, maibé importante ita tenki fiskaliza,” Bano hateten ba jornalista sira iha fatin konstrusaun edifisiu administrasaun RAEOA iha loron Tersa 23 Juñu 2020.
Realidade hatudu, besik tinan lima husi 2018 to’o ohin loron konstrusaun ba projetu ne’e seidauk hotu hela de’it, aat liutan kompañia ne’e hahu abandona tan projetu ne’e durante fulan lima ona iha tinan ida ne’e.
KORESAUN:
Iha modifikasaun iha notisia nia laran kona-ba kompañia SAMHEE la'os husi China, maibé husi Korea Sul. Ba sala ne'e redasaun hadia tiha ona, no husu deskulpa ba le'e nain sira hotu.
