Lú Olo mós hatutan, bainhira hetan vitoria iha eleisaun prezidensial ne’e, nia sei halo tuir de’it mandatu konstituisaun RDTL no respeita tebes ba separasaun poder, maibé faktu hatudu iha tinan 2018 katak Lú Olo hafoin sai Prezidente Repúblika hadau falu autori judisiariu sira nia serbisu hodi lakohi fó pose ba membru governu balun husi partidu CNRT no partidu KHUNTO to’o ohin loron.
Iha fatin hanesan, Sekretariu Jeral partidu FRETILIN, Mari Bim Amude Alkatiri hateten, Lú Olo nu’udar prezidente ida matenek tebes, tanba tuir Alkatiri katak mandatu Lú Olo nian durante tinan lima halo nasaun Timor-Leste la hasoru krize ekonomia no finanseiru, maibé rezultadu OJE tinan hirak nia laran lakonsege rezolve problema sosial sira iha rai-laran inklui problema vitima dezastre natural ne’ebé akontese iha loron 4 Abril 2021.
“Iha festa demokrásia ne’e importante tebes ba ita atu hare bainhira Lú Olo assume nia kna’ar nu’udar Prezidente Repúblika laiha krize ekonómia no finanseiru iha Timor-Leste,” hateten Alkatiri.
Alkatiri mós dehan, CCF desidi apoiu kandidatu Lú Olo tanba tuir nia katak, kandidatu Lú Olo ne’e hatene lei, no estuda lei, maibé realidade hatudu dokumentu barak ne’ebé aprezenta husi Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão desde tinan 2019 to’o oras ne’e Lú Olo sei kontinua estuda hela de’it, seidauk iha desijaun final to’o ohin loron.
Alkatiri durante ne’e hetan elojia maka’as husi nia militante partidu FRETILIN nian nu’udar “jestor di’ak” ida, tanba nia susesu durante tinan lima (5) nia laran mak konsege harii infraestrutura báziku sira iha suku ha’at (4) nia laran de’it, la’os bas uku 18 iha Oe-Kusi Ambeno.
“Jestor di’ak” ne’e sukat husi lori tinan 5 hodi dezenvolve suku 4 de’it iha rai-ketan Ambeno mós la hotu hela de’it. Estrada ki’ik balun iha Oe-Kusi villa de’it mós to’o oras ne’e seidauk iha alkatraun, a’at liutan bee moos de’it sai problema boot ba rezidente sira iha villa laran, no inklui mós relatóriu Tribunal Kamara Kontas fó sai mosu iregularidade barak durante ezekusaun osan ba projetu pilotu Zona Espesial ba Ekonomia Sosial no Merkadu (ZEESM), maibé nia nafatin hetan titulu “jestor di’ak” husi ninia militante sira de’it durante ne’e.
Titulu “jestor di’ak” ida fali mak hatudu liu husi ninia kapasidade negosiasaun ba sosa ro HAKSOLOK ne’ebé lori povu nia osan lubuk ida selu hotu ona iha tinan 2017, maibé to’o oras ne’e tama ona ba tinan 2022 mós ro HAKSOLOK ne’e seidauk to’o mai hela de’it.
Maske nune’e, iha loron hirak liu-ba Alkatiri haksolok tebes hakat ba tan rai-ketan Ambeno hodi kontinua halo propaganda politika ba ninia militante FRETILIN sira durante atividade konferensia partidu nian ne’ebé hala’o iha salaun parokia Numbei, Oe-Kusi Ambeno iha loron Domingu, 6 Fevereiru 2022.
Durante nia diskursu iha atividade konferensia partidu ne’e, Alkatiri ho fiar aan, no fiar metin katak, ninia Prezidente partidu FRETILIN atual Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo sei manan maioria absoluta iha eleisaun prezidensial iha teritóriu nasionál, liliu iha Rejiaun Administrativu Espesial Oe-Kusi Ambeno (RAEOA).
“Ha’u fila husi Portugal ha’u halo buat rua importante ba ita nia partidu. Ida mak reuni komisaun politiku nasionál atu re-afirma apoiu ba kandidatu Lú Olo, no mai Oe-Kusi Ambeno atu hala’o konferénsi rejionál. Ha’u Sekretáriu Jeral partidu FRETILIN lori partidu FRETILIN tomak apoia kandidatu Lú Olo no ha’u fiar katak Lú Olo sei manan absoluta iha eleisaun prezidensial tinan ne’e,” hateten Alkatiri bainhira hato’o nia diskursu iha konferénsia rejional partidu FRETILIN nian iha salaun parokial Numbei, Oe-Kusi Ambeno iha loron Domingu, 6 Fevereiru 2022.
Alkatiri ne’ebé obriga aan sai Primeiru-Ministru ba governu minoritaria iha tinan 2017 ne’e hateten katak, partidu FRETILIN hatudu ona dezenvolvimentu ba suku 4 de’it iha Oe-Kusi Ambeno durante tinan lima (5) nia laran. Suku 4 ne’ebé Alkatiri lori tinan lima dezenvolve la hotu ne’e mak suku Costa, Cunha, Lalisuk no Nipane sorin de’it, maibé suku 14 seluk ninia kondisaun desde tempu okupasaun to’o ohin loron laiha mudansa.
Projetu ZEESM no kriasaun RAEOA ne’e mai husi governu konstitusional dalima.
Nune’e iha loron 4 Fevereiru 2013, Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão aprezenta programa V Governu Konstitusional, hodi haktuir Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu, estabelese no promove Zona Ekonómika Espesial.
Konstituisaun RDTL konfere, ba Oe-Kusi no Atauru, rejime espesial. Atu teritóriu rua ne’e bele hetan sira-nia estatutu espesial, tenke halo estudus ne’ebé di’ak no kle’an.
PM Xanana iha tempu ne’eba esplika ba deputadu no deputada sira katak, ninia governu deside ona katak Oe-Kusi Ambeno sei sai alvu ba projetu-pilotu ida kona-ba Zona Ekonómika Espesial, no paradigma foun ne’e sei hanaran ‘Zona Espesial ba Ekonomia Sosial de Merkadu’.
Nia dehan, ho konkordânsia husi Prezidente Repúblika, ninia governu deside hili Mari Bin Amude Alkatiri, hanesan reprezentante Estadu iha inisiativa ida ne’e.
Ho sasukat dezenvolve de’it suku 4 ne’e, Alkatiri fiar metin katak, kandidatu Lú Olo sei manan maioria absoluta iha munisipiu tolu, Lautem, Baukau, Vikeke, no Oe-Kusi Ambeno.
Author: João CaunanWebsite:https://www.oekusipost.comEmail:Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Jornalista
Jornalista The Oekusi Post iha Ambeno, Oekusi, RAEOA.
Bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.
