BAUKAU (TOP) — Kandidatu Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo kontinua halo akuzasaun ba kandidatu númeru sorteiu 1 José Manuel Ramos Horta katak, bainhira nia manan eleisaun prezidensial ne’e sei dizolve Parlamentu Nasionál no hatun Governu daualu ne’ebé mak lidera husi Primeiru Ministru Taur Matan Ruak, maibé Horta responde katak, krize ne’e eziste kleur ona desde tinan 2017 to’o ohin loron.
“Ha’u dehan nune’e tanba kandidatu ne’ebé kompete ho ha’u konkore ba eleisaun segunda ronde deklrara públikamente katak bainhira nia manan nia sei dizolve parlamentu Nasionál no hatun mós Taur Matan Ruak nia Governu,” Lú Olo hateten liu-husi diálogu iha salaun sentru konvensaun Baukau, kota Barru, Postu Administrativu Baukau Vila, Munisípiu Baukau, Kinta 07 Abril 2022.
Kandidatu Prezidente Repúblika José Manuel Ramos-Horta durante ne’e sempre hateten katak, krize ne’e akontese nanis ona bainhira Prezidente Lú Olo foti desijaun hodi fó pose ba nia Sekretariu Jeral Partidu FRETILIN Mari Bim Amude Alkatiri hodi lidera governu minoritariu iha tinan 2017 no ikus mai konsege monu (tidin-kidun) iha Parlamentu Nasionál, tanba ninia programa governu hetan boikota.
Desijaun pose governu minoritariu ne’e viola ona konstituisaun RDTL, no regra demokrásia katak minoria tenke hakruk ba maioria.
Nune’e, Horta dehan, bainhira manan eleisaun ne’e sei hatur hikas Konstituisaun RDTL iha nia fatin ho loloos.
Kandidatu Prezidente partidu FRETILIN ne’e hatutan, nune’e presiza atu atensaun ba buat sira ne’e hotu atu bele fihir, atu bele sukat hanoin, atu bele hakat no atu bele vota.
“Prezidente repúblika ida ne’ebé bele garantia estabilidade la’os Prezidente Repúblika ida ne’ebé atu kria krize nafatin de’it. Krize mosu bainhira orgaun soberania sira sobu malu, lalika tan krizi ita hili tan prezidente ida ne’ebé atu garantia paz no estabilidade iha ita nia rain no normal ba funsionamentu estadu ninian,” nia hateten.
Nia esplika, Prezidente repúblika maka orgaun titular ba orgaun soberania ida ka orgaun soberania boot teb-tebes iha iha Timor Leste maibé tenke Prezidente Repúblika ida tenke iha lejitimidade direta ida liuhusi votu povu ninian para atu bele tuir mai, halo ezersisiu no poder politika estadu ninian em nome do povu reprezentasaun pais e do povu.
“Tanba ne’e eleisaun demokratiku tinan ida ne’e para atu sai sasukat ba prezidente ida ne’ebé maka bele no prezidente ida ne’ebé maka labele atu bele fihir loloos orgaun xefe estadu ida para atu bele sai prezidente repúblika ida hodi haknar aan ba ezersisiu ba poder politiku”.
Nia esplika, Prezidente Repúblika bainhira haknaar nia aan ka atu halo ezersisiu ba poder politika nia só iha relasaun ho orgaun ba soberania sira seluk liu-liu Parlamentu Nasionál, Governu hanesan orgaun ezekutiva ida, orgaun tribunais sira hodi nune’e ida-idak iha nia knaar fatin maibé hotu hotu kompleta deit estadu ninia servisu hodi servi povu.
Kandidatu Prezidente Repúblika (PR) Lú Olo hatutan, sente iha onra ne’ebé boot teb-tebes, tanba hamutuk ona ho partidu Kmanek Haburas Unidade Nasionál Timoroan (KHUNTO), Partidu Libertasaun Populár (PLP), Os Verdes de Timor, hamutuk tán mós ba povu Baucau, hakat dala-ida tán ba segundu ronde eleisaun prezidensiál.
Maske nune’e, eleisaun prezidensial iha ronde dahuluk povu maioria fiar liu figura Horta ho Xanana duke figura Lú Olo ho Alkatiri.
