DILI (TOP) – Prezidente Konsellu Imprensa Timor-Leste Virgílio "Lamukan" da Silva Guterres ativamente ba halo kampaña ho tipu dialogu hodi suporta kandidatu Prezidente Repúblika husi partidu FRETILIN Francisco Guterres Lú Olo iha Venilale, Baukau iha loron 14 Abril 2022. No iha loron Segunda 25 Abril 2022, nia tama fali ona ba Konsellu Imprensa hodi asume hikas nia kargu nu'udar prezidente ba instituisaun profisional ne'e.
Bainhira mosu fotografia Virgílio “Lamukan” iha plata forma media sosial, mosu preokupasaun balun tantu mai husi komunidade jornalista Timor-Leste no públiku kona-ba pozisaun Prezidente Konsellu Imprensa nian sei mantein nia imparsialidade no independensia bainhira lidera instituisaun profisional ne’e ka la’e?
Maibé Virgílio “Lamukan” konsidera situasaun ne’e hanesan baibain de’it basa nia rasik to’o oras ne’e seidauk simu no hetan prova ruma ne’ebé hatudu ba nia katak, jornalista sira no públiku kestiona nia involvimentu ativa iha kampaña kandidatura Prezidente Repúblika husi partidu FRETILIN nian iha rai-laran iha eleisaun ba ronda daruak nian.
“Ha’u hanoin seidauk iha prova ruma ou survei ruma ne’ebé hatudu mai dehan katak Jornalista sira iha Timor Laran la fiar ona Virgílio da Silva Guterres nia integridade tanba iha partisipasaun kampaña kandidatu Lú Olo iha Munisipiu Baukau Postu Administrativu Venilale foin lalais ne’e. Ha’u hakarak hateten katak, pelu-menus Konsellu Imprensa legalmente sei fiar ha’u hanesan prezidente Konsellu Imprensa ho mandatu tinan lima tuir mai ne’ebé fiar ne’e la’os matematika 5+5=10,” Prezidente Konsellu Imprensa (KI) Virgílio da Silva Guterres hateten ba The Oe-Kusi Post (TOP) iha salaun Plenaria Konsellu Imprensa iha Kintal Boot, Dili segunda 25 Abril 2022.
Virgílio da Silva Guterres argumenta, se tanba involvimentu iha kampaña Lú Olo foin dadauk ne’e ema balun lakon fiar ka kestiona nia integridade ne’e liberdade ema nian.
“Maibé atu kestiona agora iha prosesu ba oin nia ko’alia ne’e mak atu prova katak defende nia partidu kuandu la hala’o funsaun ka defende interese politiku. Purtantu relativu se iha ema ka jornalista ruma hateten dehan lalika de’it ba halo kampaña sai de’it kandidatu independente ne’e mós defende ona pesoal la’os koletivu,” Virgílio “Lamukan” esplika.
“Ha’u la hetan dadus ruma ka survei ruma ne’ebé hateten katak jornalista Timor laran hotu hotu lafiar ona ha’u. Sei iha rua, tolu mak kestiona ne’e normal ne’e la’os deit ha’u maibé ema hotu-hotu hanesan ita kestiona, partidu politiku sira kestiona, boot sira kestiona amu lulik sira ida ne’e normal no ida ne’e mak ha’u hakarak klarifika,” Virgílio afirma.
Antes ne’e Virgílio “Lamukan” da Silva Guterres desidi kandidata aan nu’udar kandidatura Prezidente Repúblika independente ho númeru sorteriu 12 konsege hetan votu validu hamutuk 1.720 (0,3%) iha eleisaun ronda dahuluk. Rezultadu eleisaun ne’e nia la elijibel hodi hakat ba eleisaun prezidensial ronda daruak nian.
Mosu komentariu balun katak, tuir loloos hafoin eleisaun prezidensial ronde dahuluk remata ne’e nia la presiza ona hatudu nia pozisaun malorek hodi apoiu kandidatura ida hodi bele mantein nia prestijiu no integridade bainhira fila ba assume kargu nu’udar Prezidente Konsellu Imprensa Timor-Leste nian, maibé saida mak akontese, Virgílio “Lamukan” hatudu momoos ninia pozisaun hodi halo kampaña ativamente ba kandidatu prezidente husi partidu FRETILIN nian iha eleisaun ronda daruak ne’ebé ikus mai tenke simu derrota, tanba povu maioria vota ba kandidatu prezidente ne’ebé suporta husi partidu CNRT mak José Manuel Ramos-Horta ne’ebé povu maioria konsege hili nia nu’udar Prezidente Repúblika ba periodu tinan lima hahu husi 20 Maio 2022 to’o 20 Maiu 2027.
Nune’e, tuir joven foinsa’e ida husi Partidu Demokrátiku (PD) Hermenegildo Sipa konsidera desijaun Virgílio Lamukan nian ne’ebé suporta kandidatu prezidente husi partidu FRETILIN nian ne’e halo nia laiha ona moral hodi ba assume hikas nia kargu nu’udar Prezidente Konsellu Imprensa Timor-Leste.
“Lakon duni ona hahalok professional nu’udar Prezidente Konsellu Imprensa. Hahalok ne'e la hatudu maturidade nu’udar Prezidente Konsellu Imprensa Timor Leste,” hateten Hermenegildo.
Nia husu ba Virgílio “Lamukan” tenke hatene nia aan katak, kuandu hakarak tama ona ba partidu politika ruma, entaun tenke iha obrigasaun moral hodi rezigna aan husi kargu Prezidente Konsellu Imprensa Timor-Leste.
Nia mós kestiona no dúvida ho desijaun “Virgílio Lamukan” nia independensia iha instituisaun profisional ne’e.
“Presidente Konsellu Imprensa Timor-Leste laiha ona independênsia ba nia kna’ar profisional no la fó garantia no la asegura ona independensia instiuisaun. Povu hotu-hotu iha orbrigasaun moral politika atu hamrik hamutuk ho jornalista sira hotu atu avalia no julga hahalok hanesan ne'e. Nune’e mós, husi parte relevante nian atu toma sériu ba kestaun ne'e”.
Virgílio “Lamukan” da Silva Guterres sei iha moral ka la iha ona hodi ba assume hikas nia kargu nu’udar Prezidente Konsellu Imprensa? Jornalista husi Mambae Multimedia Miguel José Afonso hatan katak, laiha ona moral hodi ba assume hikas nia kargu ne’e.
“Nia la iha ona moral tanba la Independente, maibé halis ba partidu politiku. Mete liu ba politika duke nia knar ne’ebé nia lori”.
Entretantu, jornalista fotografu ba European Pressphoto Agency (EPA) António Daciparu hateten, tuir loloos nain ba media, jornalista, no membru konseleiru Konsellu Imprensa sira tenke hare kestaun ne’e ho seriu hodi halo avaliasaun ba situasaun ne’e atu labele da’et no akontese tan iha tempu oin mai bele garantia integridade no independensia Konsellu Imprensa nian iha Timor-Leste.
Jornalista Daciparu mós konkorda no fiar katak, Virgílio “Lamukan” lakon ona nia integridade hodi asegura reputasaun di’ak Konsellu Imprensa Timor-Leste.
“Tanba nia hatudu aan ba públiku nu’udar ema politiku murni ona iha públiku,” hateten Daciparu.
Ho situasaun ne’e nia mós no konkorda katak, tuir loloos Virgílio “Lamukan” mak tenke iha konsiensia di’ak no hatene aan de’it ona hodi husik kargu Prezidente Konsellu Imprensa ne’e.
“Klaru no loos tenke halo duni hanesan ne’e, nune’e la iha konflitu interese iha Konsellu Imprensa.”
Daciparu mós kestiona Virgílio “Lamukan” nia moral ne’ebé maske ativamente tama ona ba partidu politika ida, maibé sei brani nafatin hodi ba assume hikas kargu Prezidente Konsellu Imprensa.
Nia dehan, nu’udar jerasaun foun ne’ebé di’ak, tuir loloos tenke hatudu ona dalan di’ak ba futuru jerasaun sira tuir mai atu nune’e labele repete hela de’it saida mak jerasaun tuan sira halo durante ne’e.
“Se nia cuti hotu hafoin partisipa nu’udar kandidatu prezidente depois la liu bele fila ba Konsellu Imprensa maibé, agora nia hatudu aan iha públiku hanesan ema politiku iha partidu balun ona mak nia la iha moral atu fila-fali ba asumi kargu iha Konsellu Imprensa.
Virgílio “Lamukan” esplika, molok tun ba halo kampaña ba nia kandidatu rasik iha eleisaun prezidensial ronda dahuluk no halo mós kampaña ba kandidatu Lú Olo iha eleisaun prezidensial ronda daruak, nia hato’o karta dispensasaun tanba lei haruka katak se mak hakarak elijibel kandidata aan ba Prezidente Repúblika tenke dispensa aan husi kargu ka pozisaun ne’ebé iha privadu ka públiku.
“Tanba ha’u kandidatu iha dia 24 de Fevereiru públikamente ha’u deklara dispensadu iha plenaria Konsellu Imprensa ida ne’e, dispensa ha’u durante fulan tolu atu hala’o preprasaun no mós partisipa iha kampaña no prosesu eleitoral ne’e remata,” nia esplika.
“Dia 25 Abril halo fali knaar hanesan Prezidente Konsellu Imprensa ha’u sei entrega fila-fali, la’o fali hanesan baibain.”
