DILI (TOP) — Bankada Fretilin iha Parlamentu Nasionál (PN) husu ba governu liu husi Ministériu Transporte Telekomunikasaun (MTK) presiza kompleta hikas nesesidade kondisaun ba ro Berlin Ramelau, atu nune’e bele atende nesesidade pasajeiru sira bainhira halo viajen ba Oe-Kusi Ambeno no Ataúro.
Deputada Bankada Fretilin, Noémia Sequeira husu governu kria kondisaun iha ró Berlin Ramelau. Nia hanoin katak ro ne’e mai ho situasaun ida ne’ebé maka Timor-Leste laiha transporte hodi fasilita pasajeiru Oe-Kusi Ambeno no Ataúro hakarak ka lakohi tenke halo duni operasaun.
“Ha’u la’ós rona hela ema ko’alia, maibé ha’u halo viazen duni ho ro ne’e bainhira husi Dili ba Oe-Kusi Ambeno, ha’u hare duni iha laran ne’e, tenke iha preparasaun ne’ebé maka di’ak,” nia hateten iha sesaun plenaria Parlamentu Nasionál, Tersa 11 Janeiru 2022.
Nia hateten, iha ro laran kafetaria la iha, kuandu halo viazen kalan tomak tur de’it to’o kalan boot ne’e, sempre hamlaha, maibé la iha buat ida atu bele sosa hodi bele aguenta netik to’o dader.
“Fatin hanesan lixu sira ne’e, sira tau fali iha leten, maibé iha fatin pasajeiru sira nian la tau, tanba ne’e maka pasajeiru hodi biskuit ruma sira kuandu han hotu ne’e lekar de’it hanesan ne’e tun ba ona,” nia hateten.
Nia haree ro nia kondisaun foun maka la kuidadu halo hanesan ne’e triste tebes, tanba ne’e maka husu Ministériu Transporte Telekomunikasaun tenke kria kondisaun ne’ebé di’ak iha laran.
“Atu nune’e ró ne’e bele fasilita ba ita nia populasaun tempu naruk ninian,” tenik nia.
Iha fatin hanesan, deputadu bankada CNRT, Domingos Carvalho de Araújo hateten, ro Berlin Ramelau ne’e foun no kondisaun kapas.
“Maibé fasilidade sira iha laran ne’e maka la sufisiente, sala boot ne’ebé maka ita nia pasajeiru sira tuur ba ne’e laran manas. Ne’ebé atu halo nusa mós pelumenus tenke tau netik AC iha laran,” nia hateten.
Nia dehan, horseik ho deputada Lucia Taeki la’o ba haree pasajeiru sira ne’ebé maka atu sa’e ro Berlin Ramelau.
“Tanba semana kotuk ro labele tula pasajeiru husi Dili ba Oe-Kusi Ambeno, tanba iha difikuldade sira,” nia hateten.
Entretantu Ministru ba asuntu Parlamentár no Komunikasaun Sosiál (MapKoms) Fransisco Martins da Costa Jeronimo hateten, relasaun ho ro Berlin Ramelau, nia sei informa ba Ministru Transporte no Komunikasaun no APORTIL tanba APORTIL maka tau matan ba ro sira ne’ebé operasaun iha Dili ne’e.
“Tanba ne’e maka ami sei informa sira kona-ba kondisaun ro Berlin Ramelau tanba iha kondisaun balun ladun di’ak iha ro Berlin Ramelau nia laran,” nia esplika.
Nia dehan de’it katak ba ro Belin Ramelau nia kapitaun ema Timor oan la’os ona kontratu ona ema rai liur maibé kontratu ema Timor oan rekursu ne’ebé ke iha APORTIL iha.
“Funsionariu sira ne’ebé maka serbisu iha ro Berlin Ramelau hotu-hotu Timor-oan no uniku ida de’it maka estranjeiru,” Ministru ne’e akresenta.
“Ita nia ro Berlin Ramelau ita nia Timor oan sira ne’ebé maka hahu ona ka’er rasik ami sei informa ba sira atu hadia tan maibé hatete katak iha laran iha kafe taria iha. Soke presiza atu halo manutensaun ro no aumenta funsionariu atu atende ba pasajeiru sira ne’ebé maka halo viajen,” nia hateten.
Hatan ba kestaun ne’e, Prezidente Konsellu Administrasaun Autoridade Portuariu Timor-Leste (APORTIL) Flávio Cardoso Neves hateten, kompañia fó garansia ba ro Berlin Ramelau durante tinan ida.
“Kompañia fó garantia ro Berlin Ramelau durante tinan ida, karik iha buat ruma ne’ebé maka falla ba ro ne’e, ha’u hanoin kompañia sei responsabiliza. Ita nia responsabilidade maka buka kompañia ne’ebé maka atu hadia karik kompañia ne’e tenke espesialista duni iha duni sertifikadu atu halo serbisu refere,” nia hateten ba jornalista sira iha nia knar fatin, Tersa 11 Janeiru 2022.
Nia hatutan, tanba ne’e maka kompañia komunika ho APORTIL atu hare kona-ba asuntu ida ne’e.
Nia konta, durante loron tolu nia laran husi Sesta 07 to’o 09 Janeiru 2022, ro Berlin Ramelau la konsege hala’o operasaun hodi tula pasajeiru sira ba mai Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-Kusi Ambeno (RAEOA), tanba falla husi eletrisidade iha ró laran.
Nia hatutan, ro Berlin Ramelau ne’e rasik, halo operasaun husi tripulante timoroan na’in-ida, no hetan akompañamentu mós husi tripulante estranjeiru na’in-ida ne’ebé mak durante tinan 14 ona, serbisu iha Timor Leste.
Nia dehan, iha Segunda, 10 Janeiru 2022 ró Berlin Ramelau, hahú hikas operasaun tula pasajeiru sira ba RAEOA, no tuir planu, iha Kuarta 12 Janeiru, oras dadersan, fila husi Oe-Kusi Ambeno, loraik to’o Dili no iha Kinta 13 Janeiru fila-fali ba Oe-Kusi Ambeno.
“Ro Berlin Ramelu ohin loron to’o iha Oe-Kusi Ambeno, ró tenke ho nia operasaun fila-fali, no tula fasilita tula fali populasaun sira mai Dili. Tanba ne’e maka durante iha inisiu Janeiru ne’e, sira tenta ho másimu atu ro ne’e, halo nia operasaun iha semana ida dala-tolu”.
Nia esplika, iha prosesu sira ba ro nian, iha buat tolu mak presiza fó atensaun, primeiru maka, halo jestaun ba tripulante sira, segundu operasaun no ikus liu maka halo manutensaun.
“Ro Berlin Ramelau, maka dadaun ne’e APORTIL rasik kria ona kondisaun liuhosi halo ona rekrutamentu ba timoroan sira hamutuk na’in-30, nu’udár tripulante hodi kontrola no halo operasaun ba ro sira,” nia hakotu.
