Hetan $70.611,960.00, deskonfia selu de’it “millaun $1.4” ba Estadu

DILI (TOP) – Relatóriu anual Autoridade Nasionál ba Komunikasaun Timor-Leste (ANK-TL) tinan 2018 ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu husi ANC TL annual reports katak númeru total reseita (bruta) ne’ebé maka operador telekomunikasaun sira konsege kobre husi fornesimentu serbisu telekomunikasaun iha teritóriu Timor-Leste maka USD 70.611,960.00. 

ANK TL hetan alokasaun orsamentu husi Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 2019 hamutuk USD 1,336,207.00 ne’ebé fahe ba kategoria rua (2) hanesan Bens e Serviços, ho montante USD 975,058.00, no Capital Menor, ho montante USD 361,149.00, maibé relatóriu annual iha tinan 2019 no 2020 to’o oras ne’e seidauk públika iha nia website www.anc.tl. Relatóriu annual ne’ebé oras ne’e públika iha website ne’e tinan 2018 nian de’it maske instituisaun ne’e hamrik no eziste ona iha tinan 2012.

Tuir informasaun balun ne’ebé TOP asesu, husi total reseita USD 70.611,960.00 iha tinan 2018, deskonfia operador telekomunikasaun sira selu de’it 2% ka millaun $1.4 ba Estadu Timor-Leste. Montante millaun $1.4 tuir fontes TOP nian katak, ne’e la inklui selu frekeunsia ne’ebé operador telekomunikasaun sira uja durante ne’e.

“Montante ne’e ki’ik liu, no agora ami nia xefe sira lorloron print-out de’it resivu pagamentu sira. Espera katak ita nia autoridade sira bele buka tuir tan operador telekomunikasaun sira seluk,” hateten fontes TOP nian ne’ebé mós nu’udar enjeneiru ba operador telekomunikasaun ida iha rai-laran.

Kona-ba serbisu movél, oras ne’e dadaun iha operador telekomunikasaun tolu (3) maka hanesan Timor Telecom, S.A., TELIN Timor-Leste, S.A. (Telkomcel) no Viettel Timor Leste Unipessoal, Lda (Telemor). Operadores hirak ne’e oferese serbisu móvel ho teknolójia 2G no 3G ne’ebé maka kobre ona kuaze 96% populasaun Timor-Leste, haktuir relatóriu anual ANK-TL iha pájina 9.

Utilizasaun teknolójia 4G ba serbisu móvel mos hahu disponivel ona iha sidade boot sira munisípiu nian hanesan Díli, Baukau, Manatuto, Likisa, Ermera no seluk tan.

Númeru total asinante serbisu telekomunikasaun móvel ba tinan 2019 ne’ebé rejistradu ho operador telekomunikasaun tolu (3) mak 1,453,731 ho detallu hanesan tuir mai:

  1. Total asinante servisu telekomunikasaun móvel: 1,453,731
  2. Total asinante servisu móvel utiliza servisu pre-pagu: 1,446,150

Entretantu, volume tráfegu utilizasaun serbisu móvel ba tinan 2019 husi kada operador telekomunikasaun mak hanesan tuir mai: 

  1. Timor Telecom
  • On-net (iha minutu): 303,001,000
  • Off-net (iha minutu): 5,692,000
  • Móvel ba fiksu (iha minutu): 366,000
  1. Telkomcel
  • On-net (iha minutu): 49,425,299
  • Off-net (iha minutu): 1,920,087
  • Móvel ba fiksu (iha minutu): 0
  1. Telemor
  • On-net (iha minutu): 1,304,554,895
  • Off-net (iha minutu): 3,154,549
  • Móvel ba fiksu (iha minutu): 14,688.

Serbisu Internet

Operador telekomunikasaun sira oferese mos servisu Internet. Serbisu ne'e utiliza “teknolójia 9 banda-larga ho fiu” (wired technology) no “teknolójia banda-larga la ho fiu” (wireless technology) ho detallu sira hanesan tuir mai:

  1. Dial-up Internet: 107
  2. Fibre-to-the-premise broadband Internet: 605
  3. DSL broadband Internet: 41
  4. Cable TV broadband Internet: 0
  5. 3G mobile broadband Internet (data use only): 8,46
  6. Fixed wireless broadband Internet: 6
  7. Satellite broadband Internet: 0 

Durante semana hirak nia laran, públiku liliu konsumedor internet sira iha rai-laran sente hakfodak ho prosesu kapturasaun ba ulun boot kompañia operador telekomunikasaun, TELEMOR, Elite Computer no Prezidente Konsellu Administrasaun ba Autoridade Nasionál Komunikasaun (ANK) ne’ebé deskonfia involve no partisipa iha instalasaun no fornesimentu liña internet durante ne’e iha rai-laran.

Polisia Serbisu Investigasaun Kriminal ka’er tiha ona CEO ka Diretór Jerál Kompañia Telekomunikasaun Telemor ho inisiál (TVB) no Diretór Kompañia Eleite Computer ho inisiál (DP) iha loron 23 Novembru 2020. Ema nain-rua ne’e sira nia kazu rejistadu ho Númeru Unidade Krime (NUK) 0166/20/PNSIK hodi halo mós primeiru julgamentu iha Tribunál Dili. No kontinua ka’er tan Prezidente Konsellu Administrasaun ANK, João Olívio Freitas iha loron Kinta 26 Novembru 2020 oras tuku 11:00 dadersan. 

SIK ka’er Prezidente Konsellu Administrasaun ANK, João Olívio Freitas iha loron Kinta 26 Novembru 2020 oras tuku 11:00 dadersan. Foto TOP/Raimundos Oki.

Notisia relevante: Internet-ilegal: SIK ka’er tan ona Prezidente ANK

SIK deteta konspirasaun fornesimentu liña internet ilegál ne’e hahú kedas iha tinan 2012 mai to’o 2018 ne’ebé fó prezuiju maka’as ba Estadu Timor-Leste.

Nune’e, iha loron Sábadu 28 Novembru 2020, Tribunál Distritál Díli (TDD) liu husi desizaun julgamentu primeira interrogatóriu aplika ona medida koasaun prizaun preventiva ba jestór prinsipál operadór Telekomunikasaun Telemor ho inisiál TVB no jestór prinsipál kompañia Elite Computer ho inisiál DP hodi hein prosesu julgamentu tuir mai.

Ministériu Públiku akuza arguidu João Oliveira Freitas ho krime 5 (lima) hanesan:

  1. Administrasaun danoza previstu iha artigu 274,
  2. Korupsaun pasiva iha artigu 292
  3. Brankamentu kapitais previstu iha artigu 313
  4. Burla informátika agravadu previstu no punidu iha artigu 296, no krime fraúde fiskál iha artigu 314

Akuzasaun hirak ne’e mai husi Kódigu Prosesu Penál Timor-Leste nian.

Raimundos Oki
Author: Raimundos OkiWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Xefe Redasaun & Editor

Online Counter