DILI (TOP) – Regra husi Organizasaun Mundial ba Saúde (OMS) esplika klaru katak, bainhira atu hakoi ema ruma mate tanba kauza husi Covid-19 tenke respeita ema nia dignidade hanesan respeita ema nia kultura no relijiaun, la’os hakoi hanesan vitima Covid-19 ho naran Francisca Gama (Baucau) ne’ebé hakoi iha Metinaro la liu husi respeita ema nia dignidade, tradisaun no relijiaun.
Timor-Leste mós nu’udar nasaun membru ba OMS nian, nune’e presija kumpri protokolu OMS nian kona-ba oinsa prevene no hakoi vitima Covid-19 sira.
“Iha ne’e dehan katak, iha asumsaun komun ida katak se maka mate tanba Covid-19, tenke sunu tiha, ne’e konforme ba kultura. Hanesan ita dehan ema Hindu sira bele sunu tiha, ne’e konforme kultura, labele obriga ema ida,” Xanana le’e sai protokolu OMS ne’ebé foin entrega ba nia iha sala izolamentu Vera Cruz, Dili, Kuarta 14 Abril 2021.
“Atu hakoi ema mate ho Covid-19 ne’e mós tenke respeita ema nia dignidade tuir tradisaun ida-idak ninian. Ne’e duni se maka mate ho Covid-19 bele halo tuir, maibé kumpri nafatin regra OMS nian hodi labele transmite Covid-19 ne’e ba ema seluk,” Xanana afirma.
Regra OMS ne’e mós esplika katak, bainhira ema ruma mate ho Covid-19 tenke dezinfekta mate-isin, falun metin mate isin ho plastiku, no halo mós dezinfekta ba kaixaun molok hatama ba laran. No labele ba hakoi iha fatin ketak, labele uja eskavator maka hakoi, maibé tenke entrega ba familia matebian sira hodi halo tuir sira nia lisan ida-idak, pelu-menus durante loron hodi sira halo tuir prosesu kultura molok ba hakoi iha semiteriu públiku, la’os ba hakoi ketak fali.
"Antes karta mai, ha'u hatene uluk ona. Ne'e la'os problema ida ha'u atu manan buat ruma ka hatun buat ruma, la'e. Problema ha'u ko'alia kona-ba boa prátika, tanba problema Covid-19 ita hotu nia preokupasaun," Xanana esplika.
Atu labele hamosu konfujaun ba públiku, governu tenke kria lei ruma, maibé lei ne’e mós labele kontra fali konvensaun internasional, tanba tuir artigu 9 husi Konstituisaun RDTL katak, labele halo lei ida kontraria ho konvensaun internasional.
Faktu hatudu katak, governu hakoi vitima dahuluk Covid-19, Francisca Gama kontra tebes ninia dignidade, la respeita kultura, tradisaun no relijiaun ne’ebé matebian Francisca partense ba.
Entretantu, liga ba matebian Armindo Borges nia mate ne’e, tuir familia sira katak, nia la’os mate, tanba Covid-19, maibé mate tanba moras stroke ne’ebé nia sofre kleur ona, maibé governu dehan nia mate ho Covid-19 tuir rezultadu teste swab ne’ebé gasta de’it minutu 15 detekta kedas Covid-19 iha nia isin-lolon. Ho kestaun ne’e maka mosu disputa entre familia matebian ne’ebé hetan suporta maka’as husi eis Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão ho governu. Husi disputa ne’e rezulta Xanana ho familia matebian tenke toba kalan rua ona iha estrada Vera Cruz hodi hein mate isin ne’e.
