RAILAKU (TOP) – Eleisaun ba prezidensial sei akontese iha tinan oin, maibé hahu mosu ona figura balun iha públiku ne’ebé hakarak kandidata sira nia aan hodi ba okupa kadeira ida iha Ai-Tarak Laran ne’ebé oras ne’e sei okupa hela husi Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo.
Mandatu Prezidente Lú Olo nian sei remata iha loron 20 Maiu 2022, maibé to’o oras ne’e nia rasik seidauk deklara no dekreta data fixu ba eleisaun prezidensial ne’e. Maske nia mandatu seidauk remata, maibé Prezidente Partidu FRETILIN ne’e deklara ona ninia intensaun hodi avansa tan dala ida tan hodi kompete iha eleisaun prezidensial ne’e.
Figura sira seluk ne’ebé oras ne’e mosu ona iha públiku maka Vírgilio Guterres atual Prezidente Konsellu Imprensa Timor-Leste, inklui Vise-Primeira Ministra, Armanda Berta ho Leren Anan Timur.
Iha loron hirak liuba, Lere sarani ona ninia Komandante em Chefe das FALINTIL, Kay Rala Xanana Gusmão katak nia ‘moral laiha’ bainhira la apoia ba ninia kandidatura ne’e, maibé iha parte seluk José Ramos Horta katak, nia respeitu duni, no respeita loos ulun boot forsa armada Timor-Leste nian ne’e di’ak liu lalika kandidata aan ba eleisaun prezidensial tinan oin.
Públiku tomak oras ne’e dadauk sei dúvida hela kona-ba pozisaun figura sentral Kay Rala Xanana Gusmão ho nia partidu CNRT atu iha kandidatura rasik ka apoia figura ida hodi kompete ba iha eleisaun prezidensial ne’e. Xanana seidauk hasai lia-fuan ruma kona-ba assuntu politiku basa sei hein desijaun husi konferensia partidu nian.
Figura balun durante ne’e prefere de’it atu hetan apoiu husi Kay Rala Xanana Gusmão nu’udar pessoal ida, maibé Xanana maka CNRT, no CNRT maka Xanana. Labele haketak CNRT husi Xanana, no labele haketak Xanana husi CNRT.
Maske seidauk hetan apoiu husi parte ruma, maibé Horta deklara ona hodi kompete iha eleisaun prezidensial ne’e hodi sujere no fó konsellu ba Lere atu di’ak liu lalika halo kolen aan hodi kompete iha festa demokrásia ne’e.
Horta husu ba Xefe Estadu Maiór Jenerál FALINTIL Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL), Tenente Jenerál Lere Anan Timur atu bele fila de’it ba Iliomar hodi tau matan ba oan no bein-oan sira.
"Ha’u hanoin di’ak liu, di’ak liu dala ruma, avo Lere ba de’it Iliomar hare susu-ben ba bei-oan sira, ba sosa manu Timor, manu-tolun ba bei-oan, lalika ko’alia fali politika," katak Horta ho expresaun hamnasa hafoin partisipa komemorasaun loron 28 Novembru bad ala 46 iha Postu Administrativu Railaku, munisipiu Ermera, Domingu 28 Novembru 2021.
Nia hatutan, Lere hanesan ema ne'ebe di’ak tebes husi nia matan, tanba ne'e nia sujere atu konsentra lai hodi la ko’alia politika.
"Lere ema di’ak, ha’u ba vizita nia iha Ilimor, uma furak loos, uma lisan kapas, nia ema ida simples ke la hatudu a'an nia riku ka la’e, ha’u respeita nia, mas ha’u nia konsellu ba nia maka ne'e hare tau matan ba bei-oan sira, tanba nia bei-oan lubuk ida iha ne’eba," Horta afirma tan ho hamnasa itoan.
Kona-ba deklarasaun Lere ne’ebé hasai lia-fuan ‘laiha moral’ ba ninia Komandante em Chefe das FALINTIL ne’e la’os presaun ba Horta, tanba tuir Horta katak, nia koñese di’ak Lere nune'e buat saida maka nia (Lere) ko’alia ohin, dala ruma aban fali bele haluha ona.
Horta hatutan, nia atu hetan apoiu atu kompete iha eleisaun prezidensial ne’e la’os nu’udar prioridade ida basa tuir nia katak, ida prioridade boot liu maka oinsa Xanana bele sai fali pilotu ida hodi bele lori sai ró boot ida husi tasi-laran. Ró boot ne’e ameasadu atu mout ona iha tasi laran.
