METIAUT (TOP) – Nain ba kompañia Star King Unipesoal, Lda, Lay Siu Hing maske lakon ona osan hamutuk USD $ 885.000,00 ba Céu Brites ho nia la’en Filipe Franco Pereira (matebian) atu sosa sira nia-rai ho medida 3818m2 ne’ebé lokaliza iha Metiaut (iha restaurante Vitoria nia sorin), maibé durante tinan 6 ona Star King seidauk hetan direitu ba rai ne’e, tanba deskonfia mosu mafia justisa no falsifikasaun dokumentu kona-ba estatutu rai ne’e inklui acta compra e venda.
Lay Siu Hing hateten, nia iha faktu no dokumentu kompletu kona-ba prosesu pagamentu ba Céu Brites ho nia la’en matebian ho osan hamutuk USD $ 885.000,00 kona-ba fan sira nia rai iha Metiaut ne’e, maibé fofoun Céu Brites dehan nian nunka simu osan ida husi Lay Siu Hing, no ikus mai rekoñese nia simu duni osan hamutuk USD $ 225.000,00 ne’ebé troka tiha ba Dollar Australia maka manda hotu ba nia konta bankaria ANZ ba Australia iha tinan hirak liuba.
The Oe-Kusi Post (TOP) konsege asesu ba resivu tranzasaun ho froma cheque husi Lay Siu Hing ho montante USD $ 885.000,00 ne’e maioria asina no foti husi Céo Brites nia laen matebian Filipe Franco Pereira, no Céu Brites iha parte ida ne’e ladun honestu kona-ba montante osan hirak ne’e.
Nia dehan, nunka goja no simu osan hirak ne’e, maibé ikus mai nia dehan, nia mós konsege simu duni osan hamutuk USD $ 225.000,00 husi nia laen matebian ne’e.
Céu Brites konta katak, nia nu’udar nain ba rai Metiaut ne’ebé nia sosa husi Marcelino Gomes iha tinan 2001.
Céu dehan, iha tempu ne’eba duni, partes rua – rai-na’in no sosa-na’in, halo kedas deklarasaun kona-ba rai ne’ebé Timor-oan ne’e fa’an, no deklarasaun ne’e halo ka hakerek ho dalen Indonézia, no rai ne’e nia luan maka três mil metro kuadradu.
Hafoin sosa, Céu hahu harii uma tolu iha tinan 2003 iha rai ne’ebé nia sosa tiha ona husi Marcelino Gomes (MG). Rai ne’e lokaliza iha parte Metiaut, no uma 3 ne’ebé harii ne’e uja nia osan rasik. Iha tempu ne’eba, Céu sei mesak hela, no iha fali tinan 2004 maka foin koñese malu ho timoroan ida, maibé sidadaun Indonézia, naran Filipe Franco Pereira (FFP), no iha momentu ne’eba Céu harii tiha ona uma hamutuk 7. Bain-hira harii uma hirak ne’e hotu, nia fó ba ema aluga.
Iha tinan 2005, Filipe Franco Pereira muda ba hela hamutuk ho Céu, bele dehan nu’udar fen-la’en ona iha uma ne’ebé Céu harii ho nia osan rasik. Filipe Franco Pereira ba hela iha ne’ebá ho Céu, kleur itoan hodi mós tau matan ba uma sira ne’e, tanba Filipe la serbisu atu sustenta nia moris. Tanba ne’e, Filipe simu osan, fulan-fulan, husi arrendamentu uma sira ne’ebé ema aluga, tanba nia maka kontrola hela serbisu hotu iha ‘compound’ nia laran.
“Filipe Franco Pereira, hanesan sidadaun Indonésio, no iha tinan 2014, Filipe hahú moras; tan ne’e nia lori ha’u ba hatudu ninia rai iha Pantai Kelapa, besik Pertamina, no mós rai iha Bebonuk, besik sede suku, no mós besik Kapela. Tanba ne’e, iha loron 20 Fevereiru tinan 2015, Filipe kontaktu mai ha’u hodi dehan, nia iha hela Notariadu atu assina kontratu hodi fa’an ninia rai iha Pantai Kelapa, no husu ha’u atu ba sai sasin ba kontratu fa’an rai ninian ne’e. Tanba ne’e, ho laran luak ha’u ba asina nu’udar sasin ba kontratu fa’an rai ne’ebé nia, Filipe, tanba kontratu sira halo hotu ona, no nia fa’an rai tanba atu bá halo tratamentu saúde iha rai-liur, tanba nia sofre moras kankru," katak Céu Brites liu husi konferensia ba imprensa iha Metiaut, Dili, Sábadu, 13 Novembru 2021.
Maibé, Lay Siu Hing responde katak, prosesu asina acta compra e venda iha rejistu notariadu ne’e kona-ba rai iha Metiaut, la’os rai iha Pantai Kelapa. No, tuir nia katak, Céu Brites ne’e iha koñesimentu, no konsiensia tomak maka asina acta compra e venda ne’e iha notariadu.
Céu Brites afirma fali, hafoin nia kaben Filipe Franco Pereira mate, iha tinan 2014 no iha tinan 2015, na’in ba loja Star King, Lay Siu Hing, haruka nia atu sai husi nia uma iha Metiaut (ne’ebé nia halo hahú iha tinan 2002 ne’e), tanba Lay Siu Hing, sosa tiha ona husi matebian Filipe Franco Pereira. Céu rekuza atu sai husi fatin ne’e, tanba rai ne’e ninian no seidauk fa’an ba ema ida, maibé José Joaquim Galhos nu’udar mata-dalan Lay Siu Hing nian hodi sosa rai Metiau ne’e klarifika, iha tempu ne’eba nia duni maka ba foti sertifikadu rai Metiaut ne’e iha dalen Indonézia, no Céu Brites rasik maka tama foti sertifikadu rai ne’e entrega ba nia laen matebian Filipe Franco Pereira maka entrega ba José Joaquim Galhos.
"Iha tinan 2016, na’in ba Loja Star King, hatama prosesu ba Ministériu Públiku no akuza ha’u ho ‘Burla agravada no Falsifikasaun’, tanba ne’e liu husi julgamentu iha Tribunal Distrital Dili, juiz koletivu hasai despaxu NUC 0165/17 datadu 5 Abril 2020", Céo esplika.
Nia konta, iha loron 28 Julu 2021, na’in ba loja ne’e haruka Polisia Investigasaun Kriminal ba Metiaut atu duni sai Céu husi nia uma, no iha momentu ne’eba sira aplika kedas Termu Identidade Rezidênsia (TIR) ba Céu, no tuir fali Prokurador Distrital Dili (PDD) halo kedas akuzasaun kona-ba Kustu Agravadu no Danu Simples, tanba ne’e halo Céu hakfodak tanba Prokurador Distrital hasai akuzasaun, sem halo uluk investigasaun. PDD ho PNTL rona de’it Lay Siu Hing, Lay Siu Hing rejeita katak, nia halo keixa ne’e tanba Céu Brites maka tama sobu rahun nia sasan sira iha área ne’e maka nia hato’o keixa ba autoridade seguran sira hodi prosesa ba oin.
Céu konta hikas Lay Siu Hing nia deklarasaun katak, nia laliu ona iha Tribunal Distrital Dili (TDD) iha kedas loron 27 fulan Maiu, maibé Lay Siu Hing lori Polisia Investigasaun Kriminal ba fali Metiaut atu duni sai Céu Brites husi nia uma, ida ne’e halo Céu tauk liutan, tanba ne’e nia rasik kontakta Defensor Públiku, Albino de Jesus Pereira, hodi ba iha ne’eba atu esplika loloos lei ne’ebé vigora, ba LSH no ba Polisia sira. Liu tiha minutu 10, Lay Siu Hing ho Polisia sira ses-an tiha husi Céu nia rezidênsia.
Hafoin Lay Siu Hing ho Polisia fila, Defensor Públiku sei konversa hela ho Céu, derepente de’it Defensor Públiku, Albino de Jesus, simu telefone husi Juiz ida husi Tribunal Rekursu, ne’ebé husu ba Defensor Públiku atu labele ‘tau kanuru tohar’ iha kazu disputa rai iha Metiaut ne’e, maibé Defensor Públiku hatán, ho kalma, katak hanesan Defensor Públiku nia iha dever tomak atu defende povu.
Maibé Juiz ne’e hatán dehan, ‘o labele interven iha kazu ne’e, tanba Lay Siu Hing ne’e ita-nia kolega’.
Ida ne’e halo Defensor Públiku lakon kedas vontade tomak atu fó asistênsia ba kazu disputa rai ne’e, tanba de’it nia simu telefone husi Juiz Tribunal Rekursu nian - ida ne’e halo demolisaun ba sistema judisiáriu tomak.
Defensor Públiku ne’e sente dezanimadu, laran taridu no todan liutan, bain-hira husi Tribunal Rekursu hatama tan keixa ba Ministériu Justisa no Adjuntu Prokurador Públiku atu fó sala no tau todan ba nia, Albino de Jesus Pereira, ninia leten. Iha loron 10 Novembru 2021, hahú prosesu ba Kazu Sivil ne’ebé Lay Siu Hing hatama.
Kona-ba kestaun ne’e, Lay Siu Hing klarifika nia nunka ba duni Céu Brites husi nia rezidensia, no kona-ba autoridade judisial balun ne’ebé dehan halo kontaktu ba Defensor Públiku ne’e, Defensor ne’e bele hato’o keixa ba Konsellu Majistratura Judisiariu hodi bele prosesa autoridade judisial ne’ebé halo kontaktu ne’e.
Defensor Públiku, Albino de Jesus Pereira esplika knaar Defensor Públiku katak, Defensoria Públika nia knar, maka atu fó assistênsia jurídika ba se-se de’it ne’ebé presiza tulun, tanba, bain-hira kazu ne’e akontese iha advogadu privadu ida, maibé la prienxe ba akordaun, tanba ne’e nia maka bá prienxe, hodi rona akordaun husi Tribunal koletivu, kona-ba krime ne’ebé akuza ba Céu Brites. Maibé, Prosesu Krime ne’e nia vantajen ba Céu maka rai, ne’ebé sai hanesan objetu ba problema, sei iha posse husi Céu. Tanba ne’e, iha fulan kotuk ba, Polisia sira mai iha Céu nia uma ka rezidênsia hodi obriga Céu Brites atu sai, nune’e maka Céu kontakta ba nia (Defensor Albino) hodi bá fó esplikasaun ba Polisia sira, kona-ba Akórdaun husi Tribunal.
"Ha’u fó esplikasaun ba Polisia sira katak, rai ne’e mana Céu nian, tanba nia iha pose, no nia nunka abandona rai ne’e, karik desizaun Tribunal ba kazu sivil ne’e iha, maka Polisia sira bele mai obriga hasai nia husi ninia rezidênsia, maibé realidade kazu sivil ne’e seidauk iha desizaun. Ida ne’e maka ha’u esplika ba Polisia sira no Lay Siu Hing, no nia hatan mai ha’u dehan ‘rai ne’e kala ha’u lakon ona’, maibé ha’u hatan ba nia katak, ita-boot la lakon, tanba desizaun sivil seidauk iha", deklara Defensor Públiku ne’e.
Tuir Defensor ne’e, kazu krime ne’e ho ninia akuzasaun ba Céu Brites katak, nia halo falsifikasaun Dokumentu, no Burla, katak, lori bosok, maibé tuir Céu Brites katak, nia rasik nunka fa’an rai ka ninia rezidênsia ba ema ida, no nia mós deklara katak, nia nunka halo falsifikasaun ba dokumentu rai ne’e nian.
Karik la fiar, maka bele husu diretamente ba ema ne’ebé fa’an rai ba Céu, no ema ne’e sei moris, maibé afinal iha ema seluk maka halo falsifikasaun ba dokumentu, ne’ebé uluk halo ho dalen Indonézia. Ikus mai ona, maka Filipe Franco Pereira (matebian) halo falsifikasaun ba dokumentu, tanba halo tiha tradusaun ba lian Português, Filipe Franco Pereira troka tiha Céu Brites nia naran hodi tau fali ninia naran – Filipe Franco Pereira. Pormenor importante ida maka: data, kona-ba loron, fulan, tinan… la muda! Troka de’it mak naran, atu ‘hatudu’ katak se maka sosa rai ne’e, maka Filipe Franco Pereira.
Ikus mai, depois de tradusaun halo tiha, FFP buka obriga ema rai-na’in uluk, Marcelino Gomes, atu asina dokumentu foun, ho lian Português, maibé Marcelino Gomes la konkorda.
Lay Siu Hing esplika fali katak, prosesu asina acta compra e venda iha rejistu notariadu ne’e kona-ba rai iha Metiaut, la’os rai iha Pantai Kelapa. No, tuir nia katak, Céu Brites ne’e iha koñesimentu, no konsiensia tomak maka asina acta compra e venda ne’e iha notariadu.
Tuir Céu Brites katak, nudar refujiadu iha Australia, nia mai Timor-Leste halo serbisu ho ONGs internacionais balun, iha tinan 1999, no depois de tuir votasaun hodi determina futuru Timor-Leste nian iha Sydney, Céu hakarak fila ona mai Timor-Leste no mai duni, iha tinan 2001. Iha momentu ne’ebá Céu buka kedas rai hodi sosa, tanba ne’e nia sosa duni rai iha Metiaut, iha ne’ebé nia komesa harii uma no ninia rezidênsia.
Iha tempu ne’ebá, rai sei mamuk hela, no Céu uza nia osan rasik hodi hahú harii uma tolu, rua iha ninin no ida iha klaran, hafoin uma sira ne’e hotu, maka Céu fó ba ema aluga no, liu husi osan aluga ne’e, Céu tau tan ninia saláriu, hodi harii uma hamutuk 7, no uma sira ne’e fó ba ema aluga hotu no, iha tempu ne’ebá, ONU nia ema balun maka aluga.
Tanba ikus mai, Lay Siu Hing, husi Star King, mai dehan fali uma ne’e nia sosa ona, osan entrega ona ba matebian Filipe Franco Pereira, será-ke, uluk, Filipe dehan duni ba Star King katak nia fa’an ninia rai iha Pante Kelapa, la-ós iha Metiaut (ka, Céu -nia rain), tanba uluk, sosa rai ne’e, Céu sei mesak no lori ninia osan rasik maka sosa rai ne’e no halo uma iha ne’eba.
Bainhira Filipe fa’an nia rai iha Pante Kelapa, nia kontaktu ba Céu husu nia atu ba sai sasin (ka, testemuña) ba rai iha Pantai Kelapa, tanba ne’e Céo ba duni iha Notariadu hodi asina dokumentu kompra-venda ba rai ne’ebé Filipe fa’an, no iha tempu ne’ebá mós Céu lakohi atu sai sasin, tanba nia hanoin katak, rai Pantai Kelapa ne’e Filipe nian, tanba sa maka bolu fali atu ba sai sasin, maibé ema ida, naran Agostinho, husi Notariadu kontaktu diretu hodi husu Céu nia prezensa atu ba asina nu’udar sasin ba aktu kompra-venda ba rai ne’ebé FFP, hanesan na’in, fa’an ba Lay Siu Hing.
Lay Siu Hing konsidera deklarasaun Céu Brites nian kona-ba kestaun ne’e nakonu ho lia-bosok, basa Céu Brites hatene di’ak katak, hakarak faan duni rai Metiaut ne’e, la’os faan fali rai Pantai Kelapa.
José Joaquim Galhos nu’udar mata-dalan Lay Siu Hing nian hodi sosa rai Metiaut ne’e mós haforsa tan, iha tempu ne’eba nia duni maka ba foti sertifikadu rai Metiaut ne’e iha dalen Indonézia, no Céu Brites rasik maka tama foti sertifikadu rai ne’e entrega ba nia laen matebian Filipe Franco Pereira maka entrega ba José Joaquim Galhos.
Dokumentu ne’ebé Céu asina iha Notariadu, tuir Céu katak, nia la konsegue le’e, tanba nia konsidera atu sai de’it nu’udar sasin ba FFP ninia rai iha Pantai Kelapa, no asina duni hanesan sasin. No nia la hatene rai ne’e fa’an ho osan hira, tanba ne’e Céu deskoñese montante osan ba venda rai ne’e, maibé Lay Siu Hing deklara, nia iha dokumentu komprovativu kompletu kona-ba osan ne’ebé nia selu on aba Filipe Franco Pereira ne’ebé Céu Brites mós ikus mai rekoñese nia simu no goja duni osan balun husi prosesu faan rai ne’e.
Maske nune’e, Céu Brites konta katak, durante tinan barak nia laran, Filipe Franco Pereira ho nia iha konta bankária ida de’it, konta bankária ne’e iha Banku ANZ, maibé desde loron Filipe fa’an rai Pantai Kelapa, osan la tama iha konta bankária ne’ebe sira na’in rua hamutuk ba ne’e. Tanba ne’e, bain-hira Tribunal halo akuzasaun ho Krime ‘Burla Agravada no Falsifikasaun’, Tribunal konsege ba husu tranzasaun iha Banku hodi hare osan ne’ebé Lay Siu Hing, husi Star King, sosa rai husi Filipe Franco Pereira ne’e, tama duni iha konta bankária ne’ebé Céu ho FFP ka’er hamutuk, ka la’e, maibé realidade hatudu, osan la tama iha konta bankária, no Céu mós la simu osan husi ema ida. Lay Siu Hing konsidera deklarasaun ida ne’e nakonu ho lia-bosok, tanba nia halo ona pagamentu kompletu, no Céu Brites mós goja duni ona osan balun husi pagamentu ne’e hodi transfere tiha ba nia konta bankaria ANZ iha Australia.
Tuir Defensor Públiku Albino de Jesus Pereira katak, depois kazu ne’e tama tiha ona iha Tribunal, maka Céu Brites foin hatene katak rai ne’e fa’an ho montante osan USD $ 885.000,00, maibé osan ne’e la tama iha konta bankária ne’ebé temi iha leten. No, lolós, Tribunal labele akuza Krime ‘Burla Agravada no Falsifikasaun’ ba Céu Brites, tanba ‘Burla’ signifika ema ne’ebé autor prinsipal maka halo krime ‘Burla’ maibé, iha kazu Céu Brites nian ne’e, nia laen maka halo kontratu kompra-Venda ho ema seluk, ba rai ne’ebé la’os Céu Brites nian, no Filipe Franco Pereira, hanesan Céu Brites nia kaben, maka halo falsifikasaun ba dokumentu sosa rai ne’ebé Céu Brites halo ho Marcelino Gomes, iha kedas tinan 2001. Filipe Franco Pereira halo falsifikasaun dokumentu, liu husi tradusaun lian Indonézia ba Português, ho konteúdu hanesan ho Bahasa ne’ebé Céu Brites halo iha 2001 no assina ho rai-nain, Marcelino Gomes, maibé iha dokumentu ho lian Português muda tiha naran Céu Brites ba naran Filipe Franco Pereira.
Nia esplika, liu husi falsifikasaun dokumentu ne’ebé Filipe Franco Pereira halo no nia maka asina, aat liutan maka, nia tenta obriga ema ne’ebé uluk fa’an rai ba Céu Brites, Marcelino Gomes, atu asina fali dokumentu ne’ebé Filipe falsifika hodi troka tiha Céu nia naran ba nia Filipe Franco Pereira nia naran, ho intensaun hakarak halo Burla atu hatudu katak nia Filipe Franco Pereira maka sosa rai ne’e, maibé haré ba kronolojia faktu, bain-hira Céu Brites sosa rai ne’e husi Marcelino Gomes, Céu seidauk koñese tan se maka FFP.
"Lolós atu sai hanesan Krime Burla, ne’e la-ós Céu Brites, maibé Filipe Franco Pereira, Céu Brites nia kaben (matebian) maka halo falsifikasaun ba dokumentu ne’e, tan né Tribunal deklara katak prosesu ne’e la prienxe rekizitu, hodi absolve tiha Céu Brites”, afirma Defensor Públiku, Albino.
Defensor ne’e esklarese katak, tuir lei ne’ebé vigora, ema sidadaun estranjeiru labele mai fa’an rai iha Timor, maibé iha kazu Céu Brites nian ne’e, ema estranjeiru maka mai fa’an fali rai iha Timor, loloos Notariadu maka hatene liu kona-ba ema estranjeiru labele fa’an rai.
"Hanesan Defensor Públiku, atu dehan de’it katak, Burla ne’e la’os Céu Brites, maibé matebian Filipe Franco Pereira (FFP), tanba nia halo falsifikasaun dokumentu, no Lay Siu Hing mós bele Burla, tanba osan la tama iha sira na’in rua (Céu ho FFP) nia konta bankária, no kazu ne’e FFP mate tiha ona maka Lay Siu Hing foin levanta kazu ne’e. Karik osan ne’e tama duni iha sira na’in rua nia konta bankária maka ita bele konsidera", Defensor Abilio afirma tan.
Maibé, José Joaquim Galhos fó sasin katak, iha tempu ne’eba nia duni maka ba foti sertifikadu rai Metiaut ne’e iha dalen Indonézia, no Céu Brites rasik maka tama foti sertifikadu rai ne’e entrega ba nia laen matebian Filipe Franco Pereira maka entrega ba José Joaquim Galhos.
“Ha’u rasik maka ba foti. To’o ne’eba ha’u sei tuur ho nia la’en, Céu Brites maka tama foti sertifikadu ne’e entre ba nia la’en maka entrega ba ha’u. Sertifikadu ne’e kona-ba rai Metiaut nian, la’os kona-ba rai Pantai Kelapa,” José Joaquim afirma hodi husu ba Céu Brites tenke ko’alia buat ne’ebé loloos ho momoos.
Situasaun ne’e hatudu katak, Céu Brites hatene duni kona-ba prosesu fa’an rai Metiaut ne’e ba Star King, maibé hafoin Filipe Franco Pereira mate iha fulan Maiu 2015, Céu Brites hahu loke ibun hodi kondena nia la’en matebian ne’e maka halo falsifikasaun dokumentu, no deklara tan nunka simu osan husi Star King maske ikus mai rekoñese katak, nia mós simu no goja duni osan hamutuk USD $ 225.000,00 ne’ebé transfere hotu ba nia konta ANZ iha Australia.
Lay Siu Hing rejeita akuzasaun Céu Brites
Hatan kona-ba kestaun ne’e, nain ba kompañia Star King, Lay Siu Hing katak faktu sira ne’ebé Céu Brites ho nia advogadu ko’alia sai ne’e laloos hotu.
“Ne’e inventa maka barak liu, tanba iha ne’e compra e venda maka ha’u Lay Siu Hing halo ho Filipe Franco Pereira por escrita públika iha notariadu iha loron 20 Fevereiru 2015,” katak Lay Siu Hing liu husi konferénsia ba imprensa sira iha Lecidere, Dili, Kuarta, 24 Novembru 2021.
Lay Siu Hing hatutan, nia iha dokumentu komprovativu kona-ba asaun fa’an-sosa rai ne’ebé asina husi Filipe Franco Pereira (matebian) ho Céu Brites.
“Dokumentu ne’ebé nia asina ne’e la’os nu’udar sasin, maibé nain hotu,” Lay Siu Hing afirma hodi rejeita deklarasaun Céu Brites nian katak, iha tempu ne’eba nia asina nu’udar sasin de’it, la’os nu’udar rai nia nain.
No, iha fali loron 17 Fevereiru 2015, Céu Brites ho Marcelino Gomes halo tan deklarasaun ida nu’udar testamuña katak, rai ne’e Filipe Franco Pereira maka nu’udar nain.
Nia hatutan, iha tempu atu asina acta compra e venda parte rua iha notariadu nia oin, antes asina parte rua ne’e ho vontade maka foin asina. Fatin ne’e ho nia luan 3818m2, Filipe Franco Pereira sosa husi ema nain ha’at (4).
“Depois maka fa’an fali mai ha’u Lay Siu Hing. Filipe Franco Pereira maka halo kontratu compra e venda, no Marcelino Gomes maka sai testamuña ba rai pedasuk-pedasuk sira hodi halo rai ne’e sai boot ne’e,” Lay Siu Hing esplika.
Husi parte Céu Brites katak, antes ne’e parte husi notariadu ho nia kaben Filipe Franco Pereira maka habosok no obriga nia hodi ba asina acta compra e venda rai ne’e iha notariadu, maibé Lay Siu Hing dehan fali se hanesan ne’e iha tempu ne’eba nia labele sai sasin ba rai rohan sira ne’e.
Céu Brites mós konfesa katak, durante ne’e osan ho montante $885,000.00 la tama ba nia konta bankaria iha ANZ, maibé Lay Siu Hing dehan nia halo ona tranzasaun pagamentu ikus nian ho montante $450,000.00 ba konta bankaria ne’e iha loron 20 Fevereiru 2015.
“Maibé antes ne’e ha’u fò ona osan hamutuk $350,000, ne’e Filipe Franco Pereira maka simu rasik maka hanesan tuir mai ida nia simu $100.000, ida fali nia simu $70.000, ida fali simu $5000.00, tuir tan $25000, ida fali $50.000 no seluk tan, no osan sira ne’e soma hamutuk maka sai $885,000.00. Depois osan ne’e sai husi $250,000.00 sai mai ne’e sai husi Filipe Franco Pereira nia konta bai ha Céu Brites nia konta iha ANZ, nia nega, nia lahatene nia konta iha ANZ ne’e nia bosok. Ne’e iha ne’eba ne’e nia deklara katak, nia hasai duni osan tau iha nia konta iha ANZ depois nia troka tiha ba Dolar Australia maka transfere ba Australia,” esplika Lay Siu Hing.
Lay Siu Hing lamenta tebes ho akuzasaun husi Céu Brites nian. Nia dehan, nu’udar emprezariu nasionál ida ne’ebé hetan akuzasaun falsu husi Céu Brites katak, nia maka halo mafia ba justisa ka selu hotu kedas autoridade judisiariu sira hodi manan kazu ne’e, nia dehan ne’e laloos.
“Ha’u mós iha ha’u nia étika, ha’u emprezariu nasionál, ha’u halo investimentu barak, maibé atu halo buat ida hanesa ne’e, ne’e estraga ha’u nia naran, ne’e maka ohin loron obriga aan hodi halo press conference ida ne’e. Tuir loloos, ha’u la presija tanba buat ne’e julga hela iha Tribunal,” nia esplika.
“Depois ha’u atu konfirma, se kuandu ha’u hola tiha ona Tribunal tomak nusa maka prosesu ba kazu ida ne’e la’o durante tinan 6 ona seidauk iha desijaun final, ida sira selok tiha odamatan depois ha’u ba keixa la fó ha’u manan, ha’u lakon tan. Ha’u lakon tan, nusa maka temi tan dehan ha’u maka sosa kotu judisiariu sira hotu? Ne’e laloos, buat ne’e sei julga hela iha Tribunal”.
Kronolojia lori malu ba Tribunal
Nain ba kompañia Star King ne’e konta, hun no abut husi kazu ne’e to’o dada malu ba Tribunal tanba iha Fevereiru 2015 bainhira nia sosa tiha rai ne’e husi Céu Brites ho nia kaben Filipe Franco Pereira (matebian), no antes sosa rai ne’e, nia maka selu hotu taxa arendamentu rai ne’e hotu kedas.
“Ha’u iha faktu iha hotu komesa fulan Marsu 2015 ate agora. Se nia lahatene, nia la’en fa’an rai ida ne’e, nusa tempu ne’eba nia la ko’alia. Nia la’en mate tiha maka nia foin ko’alia. Nia impresta uma ida sira hela ba ne’e, ha’u kesar ba Tribunal ne’e tanba hanesan ne’e, sira nia uma ida Dolok-oan ne’e sira mai foti osan 350.000, seidauk taka kaleng, bainhira ami halo kontratu compra e venda nia hatete dehan ha’u nia la’en moras hela, Filipe Franco Pereira mós dehan nia moras hela, fó ami tempu atu taka kaleng fulan ida ne’e remata maka ami muda sai. Entaun, ha’u mós dehan nu’udar umanu ida, ha’u dehan la buat ida uja, maibé fulan Juñu tenke sai ona. Maibé, sorte la di’ak molok to’o fulan Juñu Filipe Franco Pereira iis kotu (mate) ona iha fulan Maiu 2015. La konsege ba halo tratamentu saúde iha rai-liur”.
Nia hatutan, hafoin nia la’en mate, Céu Brites sei kontinua husu tan Lay Siu Hing atu aluga tan fatin ida sa’e ba andar leten ne’e hodi nia bin sira mai atu halo seremónia ai-funan midar no murak ba nia kaben matebian ne’e. Céu Brites husu atu aluga hodi realiza seremónia ne’e, maibé Lay Siu Hing lakohi atu selu.
“Buat ita umanu ne’e mana atu uja de’it ba fulan ida mana uja ba depois maka ita entrega fali mai ha’u, no sabi ita entrega ba ha’u nia manager. Depois ida ne’e, manager ba husu sabi, nia lakohi fali ona, nia ko’alia barak tan dehan nia la’en ne’e uja ai-moruk halo nia bilang tiha maka nia ba asina kontratu iha notariadu, buat ne’e sai naruk ona maka ha’u keixa nia,” nia esplika.
Céu Brites mós akuza nia la’en matebian maka halo falsifikasaun ba dokumentu sira hodi traduz sertifikadu rai nian husi lian Indonézia ba Portugues, maibé Lay Siu Hing klarifika iha momentu atu asina ona acta compra e venda ne’e maka Céu Brites rasik maka husu hodi traduz tiha ba Português, tanba nia hatene Português.
Céu Brites mós konta prosesu fa’an rai ne’e iha Pantai Kelapa nian, la’os atu fa’an rai Metiaut ne’ebé oras ne’e nia hela ba, maibé Lay Siu Hing dehan, dokumentu komprovativu sira ne’ebé momentu asina iha notariadu ne’e kona-ba rai Metiaut nian, la’os ba rai iha Pantai Kelapa.
José Joaquim Galhos nu’udar mata-dalan Lay Siu Hing nian hodi sosa rai Metiau ne’e haforsa tan katak, nia rasik maka ba foti sertifikadu rai ne’e iha lian Indonézia.
“Ha’u rasik maka ba foti. To’o ne’eba ha’u sei tuur ho nia la’en, Céu Brites maka tama foti sertifikadu ne’e entre ba nia la’en maka entrega ba ha’u. Sertifikadu ne’e kona-ba rai Metiaut nian, la’os kona-ba rai Pantai Kelapa,” José Joaquim afirma hodi husu ba Céu Brites tenke ko’alia buat ne’ebé loloos ho momoos.
José Joaquim dehan ona nia sei prontu hodi sai sasin ba kazu ne’e iha Tribunal bainhira presija nia atu fó nia deklarasaun kona-ba kazu ne’e.
