HAFOIN partidu FRETILIN ne’ebé lidera husi Prezidente partidu Francisco Guterres Lú Olo hamutuk ho nia camarada sekretariu jeral Mari Bim Amude Alkatiri desidi hodi tama han etu-sin partidu CNRT nian ne’ebé husik hela iha governasaun daualu, ikus mai mosu deklarasaun ida husi Alkatiri katak, nia sei halo esforsu tomak atu hasai Xanana nia manias, atu desmistifika Xanana iha parte hotu, maibé rezultadu eleisaun prezidensial 19 Marsu 2022, prova katak Alkatiri nia planu no projetu desmistifikasaun hasoru Komandante em Xefe das FALINTIL Kay Rala Xanana Gusmão ne’e ferujen ona hanesan ho ro ferry HAKSOLOK iha tasi Portugal ne’eba.
Durant ne’e Alkatiri kanta maka’as tebes atu tenke desmistifika duni Xanana ne’ebé nu’udar sobrevivente membru CCF 1975 to’o loron ohin, maibé ho rezultadu eleisaun prezidensial ne’e povu maioria hakarak fó mensajen no resposta ba Alkatiri nia planu desmistifikasaun ne’e katak, povu maioria sei rona nafatin Xanana no sei tane-Xanana hanesan bee ida la fakar husi kopu laran.
Alkatiri durante ne’e kanta no tebe retek iha fatin barak atu desmistifika Xanana, maibé laiha ema ida iha Timor-Leste mak kbi’it hodi desmistifika Xanana. Maske Alkatiri kanta iha fatin barak iha rai-laran, Xanana hili dalan nonok de’it hodi ajuda kbi’it la’ek sira iha rai-laran, no ikus mai povu kbi’it la’ek sira mak fó resposta loloos ba Alkatiri Cs nia ajenda desmistifikasaun ne’e liu husi rezultadu eleisaun prezidensial nian.
Faktu politika hatudu, so Xanana de’it mak bele halo ema ida sai Prezidente Repúblika iha RDTL, no Xanana de’it mak bele halo prezidente ida baku-fila, tanba iha tinan 2012 Xanana mak lori Taur Matan Ruak sai Prezidente Repúblika hodi dudu ses tiha José Ramos-Horta. Mai fali iha tinan 2017, Xanana lori tan Lú Olo ba tur iha Ai-Tarak Laran, no oras ne’e tama on aba tinan 2022 Xanana kontinua lori Horta ba Prezidente Repúblika maske sei avansa tan ba segunda volta.
Dala ida tan, povu maioria sei rona nafatin Xanana no sei tane-Xanana hanesan bee ida la fakar husi kopu laran. Atu kontra Xanana hanesan kontra ita aan rasik basa Xanana uluk ho Xanana ohin loron hanesan de’it sa, laiha diferensa ida.
Ramos-Horta hetan votu 301,303
Dadus apuramentu nasionál STAE nian hatudu kandidatu Prezidente Repúblika husi partidu CNRT José Manuel Ramos-Horta mak hetan votu barak liu kompara ho kandidatu sira seluk.
Rezultadu ne’e fó mensajen klaru katak ajenda desmitifikasaun husi Mari Alkatiri ho nia camarada “radikal” sira hasoru Kay Rala Xanana Gusmão,“HELA NARAN” no “LA FOLIN”. Rezultadu eleisaun prezidensial ne’e mós bele sai nu’udar lisaun no reflesaun boot ba autór ajenda dezmitifikador sira. Katak povu nonok no pasiva iha situasaun oioin durante tinan-lima ne’e tanba la’os lakohi kontribui no hola parte, maibé povu “tau” iha laran no “tau” iha fuan hodi to’o momentu eleisaun mak foin julga ukun na’in-sira no julga autór dizmistifikadór sira.
Xanana ho povu maioria simu realidade polítika sira ne’ebé kebra husi FRETILIN no Alkatiri ho pasiénsia no hala’o karidade ba povu.
Povu hetan inundasaun, Xanana ba tane, povu hetan intimidasaun psikolójika ho polítika Covid-19, Xanana ba salva no toba iha Vera-Cruz, Xanana ba baze hamutuk ho povu luta kontra Covid-19 ho meius persuazivu. Ho nune’e, povu tau fali Xanana iha fatin ne’ebé merese hanesan lider no hanesan aman ida. Rezultadu hatudu ona iha eleisaun prezidensiál ne’e.
Radikál sira mós gosta soe lia ho síniku dehan, “uluk karik, agora arraska”. Realidade lia-fuan ne’e fila ba sira hanesan malisan ida. “Baku fila sayang”.
Alkatiri silu aan no haksoit iha palku leten hodi dehan Xanana baku fila ona, Mean Manan Metin. Xanana nonook no povu mak revolta hasoru iha kabina de votu hodi halo Alkatiri ho FRETILIN “baku-fila sayang”.
Foufoun haklalak no dahur dehan, “manan metin”. Tebe -rai iha Sentru votasaun Eskola Faról, Dili dehan, Manan metin tiha ona. Eleisaun ne’e mai para konfirma de’it povu nia vontade. Radikal oan sira mos “lanu” hodi baku-fila ho lia-fuan bobar ne’e. Maibé, bainhira haree rezultadu, Horta so’e dook ona, sira-mai dehan, ita ba segundu volta. La iha ida maka manan, maske realidade Horta manan ho votu dook loos, kompara karik lalehan ho rai. Maibé “tebe-rai” hodi halo kontente an no soe rai-rahun ba nia camarada radikál sira matan-laran, dehan, ronde ke-dua, ita mak manan. Haluha tiha ona kompromisu no doko-rai dehan, “mean manan metin”.
Alkatiri Cs nia ajenda desmistifikasaun ne’e atu lori kandidatu Lú Olo ba hasoru derota iha eleisaun prezidensial ne’e, tanba rezultadu eleisaun ne’e hatudu manan barak iha munisipiu rua de’it, Baukau ho Vikeke. Sura husi Manatuto ba to’o rai-ketan Oe-Kusi Ambeno, kandidatu CNRT nian mak manan barak liu.
Agora tenke prepara tan hodi simu rezultadu eleisaun prezidensial ba segunda volta nian karik iha segunda volta.
