DILI (TOP) – Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak hateten, sei presija tempu naruk buka ema atu tama fali ba eis Xefe Negósiador fronteira maritima, Kay Rala Xanana Gusmão nia fatin.
Nia rekoñese no hatutan, xefe negósiador prinsipal fronteira matitima hatama ona karta rezignasaun, maibé to'o agora ema seidauk iha atu priense fali Kay Rala Xanana Gusma nia fatin.
“Ne’e rezigna aan tiha ona no asuntu ne’e taka tiha ona, pur enkuantu seidauk iha ema atu troka nia fatin, maibé responsabilidade agora iha governu,” hateten PM Taur ba jornalista sira iha Pálasiu Prezidensial iha Ai-Tarak Laran, Dili, Kinta 16 Jullu 2020.
Nia dehan, atu troka Kay Rala Xanana Gusmão nia fatin ne’e sei prosesu naruk, tanba situasaun daudauk ne’e iha rai laran sei enfrenta hela problema kona-ba Covid-19 nian, nune’e mós agora folin mina mundial ne’e tun.
Alende ne’e, PM Taur hatete nia parte hasoru Prezidente Republika Francisco Guterres Lu Olo hodi relata asuntu rua ne’ebé mak importante hanesan subsidiu $100 no mós situasaun iha rai-laran nian.
“Ha’u ohin hasoru prezidente hodi aprezenta asuntu rua, ida kona-ba situasaun rai-laran, no estabelesimentu transferênsia orsamentu ne'ebé ba ita nia komunidade sira, no liuliu ba reklamasaun ne'ebé husi baze, atu nune'e governu bele aprezenta tan ida, tanba pagamentu subsidiu ne’e hotu ona iha Oe-Kusi Ambeno,” nia esplika.
Nia mós ba PNTL sira katak, regulamento PNTL rasik PNTL tenke kumpre, atu nune'e bele assegura situasaun rai-laran nian.
"PNTL sira tenke kumpre regulamentu PNTL rasik, sei ka’er toman pessoal balun ne'ebé mak tuir juramanentu iha organizasaun, mak ita foin ko’alia, tanba ita ko’alia mós tenke iha faktus, no ha'u fiar katak problema kona-ba partidu KHUNTO nian ne'e, sei iha solusaun”.
Iha parte seluk, Ministru Petróliu no Minerais (MPM), Víctor da Conceição Soares katak, nia la iha kompeténsia atu troka Xanana Gusmão nia fatin, maibé nia dehan serbisu tékniku sira la presija ona Xanana.
“Ba ha’u pesoál ne’e laiha kompeténsia, ne’e kompeténsia mak ko’alia ida ne’e, purtantu partidu tolu mak halo koligasaun ba ida ne’e, ne’ebé ha’u hanoin di’ak liu imi ba husu nivél koligasaun,” hateten Ministru Víctor ba jornalista sira iha edifísiu Ministériu Finansas Ai-Tarak Laran Dili, Tersa 14 Jullu 2020.
Nia esplika, polítika ne’e koligasaun nian, maibé tekníka la presiza Xanana Gusmão.
“Buat ida polítika ne’e koligasaun ninian, maibé teknikamente ne’e MPM mak deside, ne’ebé MPM ne’e iha nia estrutura hanesan Timor Gap ne’ebé atu halo negósiu iha tasi kona-ba minarai nian, Autoriedade Nasionál Petróliu no Minerais (ANPM) ne’ebé atu regula invetidór sira inklui Institutu Petróleu no Jeolózia (IPJ) ne’ebé halo peskiza ba ita-nia rekursus naturais sira, ne’ebé buat hotu agora la’o di’ak hela, ne’ebé buat ida kona-ba tékniku ne’e la depende ba maun boot, ne’ebé depende ba maun boot ne’e buat polítika,” nia esplika.
Governante ne’e mós dehan, atu lori kadoras mai Timor Leste ne’e, objetivu ema hotu nian.
“Buat ida atu lori kadoras mai TL ne’e, uluk povu hotu-hotu ita hamriik, halo protesta iha fatin-fatin, la’ós iha rai laran de’it, maibé iha estranjéiru mós ne’ebé hetan apoiu husi estudante no sosiedade sivíl ne’ebé ikus mai ita hetan duni objetivu, maibé atu lori kadoras mai TL ne’e mak presija estrutura,” nia dehan.
