Oekusipost.com Dili – Durasaun ba petisaun kontra Prezidente Repúblika (PR), Francisco Guterres Lú Olo ne’ebé Tersa ohin rejist ona iha Tribunal Rekursu sei presija loron 30 mak foin halo apresiasaun ka fó sai nia desijaun.
Durasaun petisaun ne’e sura hahu Tersa ohin 5 Maio to’o iha loron Segunda 15 Juñu 2020 kompleta ona loron 30, ida ne’e la inklui loron Sabádu no Domingu.
Petisaun kontra aktu PR Lú Olo sura husi Juñu 2018 to’o ohin loron asina husi deputadu nain 18 iha Parlamentu Nasionál.
Notisia relevante: Deputadu Nain 18 Keixa Ona PR Lú Olo ba TR
Advogadu Manuel Tilman ho advogadu Miguel Faria mak hetan konfiansa husi deputadu nain 18 hodi rejista petisaun ne’e ba Tribunal Rekursu.
Tilman hatutan, molok rezijsta petisaun ne’e ba Tribunal Rekursu, ba dala uluk nia ba kumprementa Prezidente Parlamentu Nasionál, Arão Noe de Jesus Amaral no hetan konsiderasaun ba petisaun ne’e.
“Deputadu 18 mak asina no nomeia ha’u hanesan advogadu. Tribunal Rekursu iha durasaun loron 30 hodi halo apresiasaun ba petisaun ne’e,” hatete advogadu Tilman ba jornalista sira iha edifisiu Tribunal Rekursu iha Kaikoli-Dili, Tersa 5 Maio 2020.
Advogadu Tilman hatutan, sira nia prezensa iha Tribunal Rekursu tuir saida mak Konstituisaun hatete. Prezidente Repúblika tuir ninia tomada posse nia iha juramentu. Kumpre Konstituisaun. Iha demokrásia hotu-hotu tenke kumpre lei, hahu uluk husi Prezidente Repúblika.
“Ami mai iha ne’e tanba Prezidente Repúblika promete kumpre konstituisaun. Ami intende katak aktus barak ne’ebé ohin loron Prezidente halo ne’e mak por omissão, seidauk responde ba Konstituisaun,” afirma advogadu Tilman.
Nia sita Konstituisaun iha alinea F artigu 86 katak kuandu la aprova Orsamentu Jeral Estadu (OJE) liu loron 60, Prezidente tenke dizolve Parlamentu Nasionál.
“Ida ne’e Prezidente la halo. Nia nunka kumpre. Ida seluk mak tuir artigu 106 katak indizitasaun ba Primeiru-Ministru tuir eleisaun se mak manan, nia mak indizita, la’ós Prezidente mak indizita fali,” hateten advogadu Tilman.
Nia hatutan, hafoin OJE 2020 la liu iha Parlamentu Nasionál iha loron 17 Janeiru liuba, Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak konsiente katak nia laiha ona poder, tanba lakon ona konfiansa husi governu ne’ebé nia lidera rasik. Nune’e, nia hatama nia pedidu demisun ba Prezidente Repúblika, maibé depois liu tiha loron 60 resin ona, no ikus mai Primeiru-Ministru mós dada hikas nia pedidu demisaun ne’e hodi kontinua lidera governasaun atual maske la estavél, nakdoko hela, tanba desde Janeiru to’o ohin loron governu atual sustena a’an de’it ona osan duodesimu.
Liga ba situasaun ne’e, tuir Tilman katak, tuir loloos Prezidente tenke dizolve ona Parlamentu Nasionál bainhira OJE la pasa ona iha Janeiru liuba.
“Liu loron 60 mak la konsege aprova OJE tenke dizolve Parlamentu Nasionál, hetan fali governu foun ida hodi aprezenta fali OJE foun ida atu nune’e bele rezolve povu ida ne’e ninia problema,” esplika Tilman.
Tilman hatutan, molok rezijsta petisaun ne’e ba Tribunal Rekursu, ba dala uluk nia ba kumprementa Prezidente Parlamentu Nasionál, Arão Noe de Jesus Amaral no hetan konsiderasaun ba petisaun ne’e.
Entretantu, Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (K-RDTL) iha artigu 86 alinea F esplika; “hakotu Parlamentu Nasionál, iha kazu krize boot institusionál nian ne’ebé labele iha formasaun governu ka aprovasaun Orsamentu Jerál Estadu nian, iha tempu naruk liu loron neen-nulu, wainhira rona tiha ona partidu polítiku sira-ne’ebé hetan kadeira iha Parlementu Nasionál, no rona Konsellu-Estadu, iha tempu ne’ebé laiha kdasar jurídiku atu hala’o disolusaun , tenke haree tuir regra iha Artigu 100”.
Entretantu, iha artigu 106 kona-bá (Nomeasaun) iha númeru 2 katak membru Governu sira seluk, Prezidente-Repúblika mak sei hili liu husi Xefe-Ministru nia proposta.
Maibé, Prezidente Lú Olo rejeita hodi la posse ba kandidatu membru governu nain 7 husi partidu CNRT no nain-rua husi partidu KHUNTO ho rajaun kandidatura sira ne’e iha kazu krime ne’ebé rejista iha Tribunal sira iha rai-laran, maibé Tribunal sira mós deklara ona katak, ema sira ne’e laiha kazu krime ida.
