PR Horta dehan  Xanana “la aseita disolve PN”

DILI (TOP) — Prezidente Repúblika, José Ramos Horta hatete, líder karismátiku Kay Rala Xanana Gusmão rasik la aseita ho hanoin sira ne’ebé mak hakarak halo disolusaun ba Parlamentu Nasionál, tanba aktu ne’e sei la kontribui estabilidade nasionál, maibé sei kontinua lori Timor-Lorosa’e ba iha kríze ne’ebé boot liután hodi haterus de’it povu liu-liu labarik ki’ik sira.

“Maun boot Xanana rasik hatete tanba situasaun atuál, situasaun ekonómia sosiál perigozu no difísil teb-tebes, ita hotu haree no sente. Maun boot Xanana rasik hatete ita labele kontribui para situasaun sai pior liu. Ha’u konkorda 100 porsentu ho maun boot Xanana hatete ita buka halo díalogu para haree oinsá apoia governu tanba oitavu governu ne’e ita nian sei nafatin. (Buka halo díalogu) razaun ka objetivu ida de’it para povu labele mate hamalaha liu-liu kosok oan sira labele terus liu-tan,” PR Horta ba jornalista sira iha kampus engenaria UNTL Hera, Kuarta 08 Juñu 2022.

Maibé nia dehan, teorikamente xefe estadu iha interpretasaun rasik bele halo disolusaun ba parlamentu nasionál no halo demisaun ba governu, más ida ne’e la’ós solusaun maibé sei fó terus liu-tan ba povu rai ida ne’e.

“Tuir interpretasaun konstituisaun ha’u bele disolve parlamentu, ha’u bele demite governu, más ne’e la’ós solusaun di’ak ba povu no rai ida ne’e. Portantu, buat ida debate akadémiku ne’e kona-ba bele ka labele iha direitu ka la iha direitu, atu halo ida ne’e ha’u nia intensaun bele más la signifika ha’u bele i ha’u atu halo, ne’e la’e,” nia esplika.

Tuir PR Horta katak, iha vida polítika ne’ebé di’ak no loloos mak hodi fó benefísiu ba povu rai ida ne’e mak xefe estadu tenki kontribui hodi garante nafatin estabilidade nasionál para labele kontinua haterus, hatodan no hanaruk tan sofrimentu povu.

“Situasaun politika loloos no di’ak mak ida ne’e, ha’u buka mak serbisu ho governu ho parlamentu no komunidade internasionál ha’u husu apoiu maks liután para governu bele governa (ukun). Tanba ne’e mak ha’u mós buka díalogu para situasaun bele la’o hakamatek,” argumenta xefe estadu.

Nia dehan, responsabilidade prezidente nian mak ne’e, halo situasaun hakamatek no dame hodi tensaun menus para governu bele governa avontade.

“Ne’e mak ha’u nia responsabilidade, ha’u kria kondisaun para governu bele governa avontade. Ha’u rona nia (maun boot Xanana), la’ós tanba kompromisu apoia ha’u, más tanba nia líder nasionál ida matenek, ha’u respeito no ko’alia de’it ho maun boot Xanana, ha’u bele tu’un to’o ba nia uma, nia la presiza mai iha pallasu. Ha’u sikat (Rai) tiha titulu nu’udar prezidente repúblika ha’u respeita nafatin nu’udar maun boot. Ho Mari Alkatiri mós ha’u ba ona hasoru iha nia kantor.”

Nia hatutan, tipu díalogu ne’ebé atu halo no halo ona, faze primeiru iha vida polítika mak nu’udar xefe estadu tenki kria mekanizmu ida di’ak hodi kontaktu parte hotu-hotu hodi buka solusaun para hakotu tiha problema polítika ne’ebé iha, no faze ida fali mak nasaun ida atu sai forte governante sira tenki halakon pensamentu ida katak, menus apoiu husi opozisaun sira sei forte nafatin.

“Segunda faze díalogu mak foin tama ba substánsia. Substánsia husi díalogu ne’e mak governu tenki buka ko’alia ho opozisaun, kuandu atu halo orsamentu ratifikativu no atu halo orsamentu foun 2023 hahú kedas ko’alia ho opozisaun. Labele buat hotu-hotu liu tanba iha maioria, di’ak liu adopta despeza ka programa liuhusi konsulta ho opozisaun,” PR Horta fó hanoin.

Ikus antes termina dada lia ho kru mídia sira, xefe estadu promete sei garante governu lideradu jenerál reformadu ho fitun rua, Taur Matan Ruak to’o mandatu ramata, no prontu apoiu hodi la prejudika governu nia serbisu. Maibé mós, nia dehan iha inisiu tinan 2023 fulan primeiru sei anunsiu kalendáriu ba eleisaun parlamentár tanba ne’e husik ba governu ne’e kontinua serbisu, tanba la kle’ur de’it governu ne’e sei tu’un rasik.

“Sim bele, falta de’it la to’o tan tinan ida, tanba iha Janeiru mai ne’e ha’u tenki haree ona prepara para marka data eleisaun. Portantu, situasuan difísil loos lalika difikulta tan fali governu nia serbisu, primeiru ministru no membru governu presiza buat ruma ha’u bele halo nu’udar prezidente ou nu’udar pesoál. Ha’u iha relasaun di’ak ho rai balun, karik governu aprezenta pedidu ruma ha’u husi kotuk ou paralelo ko’alia ho nasaun sira iha mundu para lalais fó apoia ba governu,” xefe estadu hakotu.

Raimundos Oki
Author: Raimundos OkiWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Xefe Redasaun & Editor

Online Counter