DILI (TOP) – Komisaun ba Anti-Korupsaun (KAK) hahu bolu ona eis Prezidente Autoridade ba Rejiaun Administrativa Oe-Kusi Ambeno, José Luis Guterres "Lugu" hodi ba fó informasaun klaru no klean liu tan kona-ba ro HAKSOLOK ne'ebé eis Primeiru-Ministru atual Sekretariu Jeral Partidu FRETILIN, Mari Bim Amude Alkatiri halo ona pagamentu 100% iha tinan 2017, maibé faktu hatudu to'o ohin loron ro HAKSOLOK ne'e seidauk to'o mai Timor-Leste.
Bainhira governu sentral iha mandatu governasaun Kay Rala Xanana Gusmão iha periodu 2014-2015, desidi Alkatiri mak tenke ba jere projetu pilotu ne’e iha rai-ketan Ambeno hodi kumpri mandatu husi konstituisaun RDTL iha artigu 5 nian, no sidadaun barak liliu Ambeno-oan sira iha tempu ne’eba sente haksolok tebes, tanba ho prezensa no implementasaun mega projetu pilotu ne’e sei lori benefisiu barak ba sira no ba teritoriu nasional.
Mehi no esperansa hirak ne’e laiha rezultadu basa rezultadu auditoria ne’ebé hala’o husi Tribunal Câmara de Consta hatudu implementasaun mega projetu pilotu ne’e nakonu ho iregularidade barak, nakonu ho korupsaun no laiha transparansia.
Notisia relevante: Alkatiri ho kompañia Árabe asina kontratu 3 dala ida de’it tmaibé, Clínica do Coração Ambeno “la funsiona”
“KAK bolu ha’u mai ne’e atu sai testamuña ba projetu sira ne’ebé hala’o iha Oe-Kusi Ambeno, tanba uluk ha’u hanesan Prezidente Autoridade iha ne’eba. Ne’ebé hanesan sidadaun, ema ida ne’ebé mak hakarak koopera ho justisa mak ohin ha’u mai,” hateten eis Prezidente Autoridade RAEOA, José Luis Guterres “Lugu” ba jornalista sira iha edifisiu KAK, Farol-Dili, Sesta 11 Novembru 2022.
“Ohin loron ha’u mai dala-rua ona atu koopera ho KAK atu bele hetan justisa ne’e la’os ba ema ki’ik de’it, maibé justisa ne’e tenke ba ema tomak,” Lugu afirma.
Hafoin hatan lista pergunta sira husi investigador KAK, Lugu mós iha oportunidade ida hasoru diretamente ho Komisariu KAK, Sergio Hornai iha nia serbisu fatin. No husu ba instituisaun KAK no instituisaun sira seluk tenke firme hodi hala’o serbisu kombate no prevene moras korupsaun iha rai-laran.
“Ha’u husu ba sira atu hala’o serbisu ba rai ida ne’e ho laran moos, resepeita lei, respeita konstituisaun, no respeita ema hotu,” Lugu esplika.
Antes ne’e iha loron 13 Novembru 2019, Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak fó tomada pose ba José Luis Guterres hodi sai nu’udar Prezidente Autoridade ba RAEOA, tanba Alkatiri nia mandatu mak remata ona durante tinan lima assume kargu ne’e iha Oe-Kusi Ambeno. Maibé, hafoin mosu impase politika, no FRETILIN desidi sai ai-tonka ba governasaun atual mak PM Taur desidi hodi ezonera tiha Lugu husi nia kargu ne’e iha loron 10 Juñu 2020 hodi nomeia hikas Arsenio Paixão Bano to’o ohin loron.
Durante fulan balun, Lugu assume kargu ne’e iha RAEOA, nia konsege detekta iregularidade lubuk ida relasiona ho prosesu implementasaun mega projetu pilotu ZEESM ne’ebé hala’o husi Alkatiri ho nia aliadu sira iha Ambeno nakonu ho iregularidade barak. Nune’e, Lugu nia prezensa iha edifisiu KAK ba dala rua ona hodi fó informasaun klaru no klean liutan kona-ba iregularidade sira ne’ebé akontese iha impelemtasaun mega projetu pilotu ZEESM iha Ambeno.
Lugu hatutan, kona-ba assuntu ne’e la’os ona nu’udar segredu, maibé parte Tribunal Câmara de Contas mòs hala’o tiha ona ninia serbisu auditoria ne’ebé sidadaun hotu iha rai-laran bele ba asesu rezultadu serbisu ne’e hodi hatene no komprende klean liutan kona-ba saida mak akontese ho loloos durante implementasaun projetu pilotu ZEESM iha rai-ketan Ambeno.
Husi parte KAK nian katak, prezensa Lugu nian ne’e fó informasaun balun kona-ba besi-tua ro HAKSOLOK ne’ebé Estadu lakon osan lubuk ida desde tinan 2017, maibé to’o ohin loron ro ne’e seidauk to’o mai Timor-Leste.
