Xanana presta omenazen ba Maria Tapo

TAPO (TOP) – Eis Komandante em Chefe das FALINTIL, Kay Rala Xanana Gusmäo presta omenazen ba eroina Maria Tapo iha suku Tapo.

Prezensa Kay Rala Xanana Gusmão iha suku Tapo iha loron Domingu oras tuku 6 kalan, no molok halo asaun karidade ba kbi’it la’ek sira iha suku ne’e, ba dala uluk lia-nain no autoridade lokal sira iha suku ne’e lori no dirije Xanana ba kari ai-funan no sunu lilin ba saudosa Maria Tapo nia rate iha semitériu Tapo ne’ebé besik loos sede suku Tapo.

Xanana rekoñese papel feto importante tebes durante tempu rezistensia kontra inimigu, no rekoñese saudosa Maria Tapo nu’udar mós eroina ida iha luta ba libertasaun nasionál.

“Ha’u hakruk no rekoñese Maria Tapo nu’udar eroina boot ida, maibé ita la duni inimigu ho kilta musan, maibé duni sai inimigu ho susar no terus ferik-katuas sira nian durante tinan 24, husi tinan 1975 to’o tinan 1999 sira ba tuu ho pregu mak ita duni sai inimigu husi ita nia rai,” deklara Xanana ba komunidade sira iha sede suku Tapo, Bobonaro Domingu 26 Jullu 2020.

Total abitante iha suku Tapo hamutuk 900 resin. Hafoin ida ne’e, emprezariu Bobonaro oan sira ne’ebé apoiu nesesidade báziku hanesan foos, super mie no seluk tan ba kbi’it la’ek sira lubuk ida. Asaun karidade ne’e kobre suku tolu hanesan suku Tapo, Leber no Oe-Leu. Fatin asaun karitativa ne’e konsentra iha sede suku Tapo, postu Bobonaro, Munisipiu Bobonaro.

Xefe Suku Tapo, Xavier Cardoso Barreto katak, komunidade sira iha suku Tapo no suku rua seluk sente saudades tebes atu hasoru Kay Rala Xanana Gusmão.

“Durante tinan barak ona, ami hare de’it Avo Nana iha media hanesan iha televizaun, maibé ohin kalan ami sente kontente tebes, tanba bele hare Avo Nana fizikamente,” hateten xhefe suku Xavier.

“Importante liuba ami mak prezensa Avo Nanan iha ami nia suku, ida ne’e previlejiu boot ida mai ami”.

Kay Rala Xanana Gusmão kari ai-funan no sunu lilin ba eroina Maria Tapo nia rate iha semitériu Tapo, postu Bobonaro, munisipiu Bobonaro, Domingo 26 Jullu 2020. Foto The Oe-Kusi Post/Raimundos Oki.  

Bazeia ba istoria balun ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu, saudoza Maria Tapo, feto ida mai husi suku Tapo, postu Bobonaro, munisipiu Bobonaro involve iha asaun kontra infiltrasuan militarizmu Indonézia iha liña fronteira molok Indonézia hala’o invasaun iha loron 7 Dezembru 1975. Nu’udar feto analfabeta ida, Maria Tapo la tauk sai funu nain/guerrilleira ida bainhira nia haree militarizmu Indonézia komesa tama ba liña fronteira Timor-Leste nian.

Iha loron 3 fulan Novembru 1975, Maria Tapo lori hahan ba ninia kaben Siga Mau ne’ebé halo vizilansia iha liña de fogo, iha abrigu. Bainhira nia kaben han hela iha abrigu laran, teki-teki inimigu sira avansa hodi tiru malu ho funu nain FALINTIL sira. Iha tiru malu ne’e rezulta Maria Tapo nia kaben Siga Mau mate fatin. Haree ida ne’e, Maria Tapo ho aten brani, ka’er duni nia kaben ninia kilat hodi tiru hasoru inimigu, nune’e mós inimigu tiru maka’as teb-tebes hodi kona nia no halo nia mate kedas iha liña de fogo.

Hafoin nia mate, nia feto maluk sira seluk ne’ebé la’o hamutuk haruka kedas lia menon ida ba Comite Central Fretilin (CCF) dehan hanesan ne’e “Ami feto Tapo sei la rende, ami sei funu to’o ami nia ran turuk ikus liu nian”.

Ikus mai iha tinan 1977, CCF promove loron tolu (3) fulan Novembru hanesan loron nasionál ba feto Timor-Leste. Hahú hosi tinan ida ne’e, Organizasaun Popular Mulher de Timor (OPMT) komemora kedas ona loron 3 Novembru ne’e iha tempu rezistensia no mós iha klandestinidade nia laran hanesan loron nasionál feto nian hodi fó onra no glória ba heroína hotu-hotu iha Timor Leste.

Raimundos Oki
Author: Raimundos OkiWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Xefe Redasaun & Editor

Online Counter