Semana Oin Partidu 5 "Kontra" Prezidente Lú Olo

Oekusipost.com Dili – Partidu politika hamutuk lima (5) sei hato’o karta petisaun ida ba Tribunal Rekursu hodi husu fiskalizasaun ba aktu no desijaun sira ne'ebé durante ne'e Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo halo.

Prezidente partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão esplika petisaun ne’ebé semana oin partidu lima ne’e hatama ba Tribunal Rekursu ho intensaun atu ba jerasaun futuru sira mai tenke aprende halo didi’ak hodi defende no ka’er metin nafatin Estadu Direitu Demokrátiku.





“Ita atu hatama asaun ida ba Tribunal,” hateten Xanana liu husi konferensia ba imprensa iha sede partidu CNRT iha bairo Grillos Dili, Kinta 30 Abril 2020.

“Ohin, ami ho advogadu sira, ita atu hatama asaun ida iha tribunál para ita-nia sosieadade maioria jovens hodi hatene. Ita ohin loron tama iha krize institusionál. Konteudu hosi karta petisaun sei haruka ba Tribunál hodi bele haree ninia legalidade sira tuir Konstituisaun RDTL,” Xanana esplika hodi liman karuk ka’er no hatudu hela petisaun ho mahar boot id aba jornalista sira.

Xanana argumenta, problema nia hun durante ne’e, la’ós tanba nia mak atu ba assume tan kargu primeiru-ministru ka tanba partidu KHUNTO sai tan husi koaligasaun AMP, maibé problema nia hun mak iha Ai-Tarak Laran no atu ukun nasaun ne’e labele hare de’it ba sapatu laran, maibé tenke hare mós ba esperiensia nasaun barak iha mundu ne’ebé hetan independensia kleur ona, maibé ohin loron konflitu la hotu hela de’it, tanba hadau malu ukun no poder ne’ebé la tuir konstituisaun haruka. La respeita ona konstituisaun.

Liga ba kestaun ne’e, Xanana dehan atu solusiona problema balun ne’ebé akontese iha rai-laran mak tenke kumpre Konstituisaun RDTL artigu 86 alínea f dezolve Parlamentu Nasionál no konvoka Eleisaun Antesipada tanba konsidera hanesan baze konstitusionál, laiha opsaun seluk.

Nia esplika, artigu 86 aliena f hateten, hakotu Parlamentu Nasionál, iha kazu krize boot institusionál nian ne’ebé labele iha formasaun Governu ka aprovasaun Orsamentu Jerál Estadu, iha tempu naruk liu loron neen-nulu (60), bainhira rona tiha ona partidu polítiku sira-ne’ebé hetan kadeira iha Parlementu Nasionál no rona Konsellu-Estadu, iha tempu ne’ebé laiha kdasar jurídiku atu hala’o disolusaun, tenke haree tuir regra iha Artigu 100.

Nune’e mós Konstituisaun RDTL artigu 100 (Disolusaun), alinea 1 esplika Parlamentu Nasionál labele hetan disolusaun iha fulan neen nia laran, liu tiha eleisaun ne’ebé hili nia ka iha semestre ba dala ikus mandatu Prezidente Repúblika nian ka durante vijénsia estadu serku ka estadu emerjénsia nian, tan laiha kdasar jurídiku atu halo disolusaun.

Alinea daruak hosi artigu ne’e mós kona-bá disolusaun Parlamentu Nasionál nian la hamate mandatu Deputadu sira-nian to’o Parlamentu nia reuniaun dala uluk, liu tiha eleisaun subsekuente sira.

“La’ós kestiona señor Lú Olo maibé tenke defende Konstituisaun RDTL nune’e ema hotu respeita lei,” Xanana afirma.

Xanana mós kestiona pozisaun PR Lú Olo nian kona-bá nia pozisaun ne’ebé simu lalais de’it proposta Primeiru-Ministru nian kona-bá lori lista membru governu foun sira ne’ebé sei involve iha estrutura governu atual.

“Ida ne’e prezidente haluhan tiha, maibé, tuir loloos PR mak tenke fó ijemplu ba ami katak Prezidente kumpre konstituisaun hodi ejize mai atu kumpre mós,” Xanana kestiona. 

Nia konsidera PR Lú Olo durante ne’e “selok tun-sa’e” orgaun soberanu sira nia kompeténsia hodi ikus mai to’o hamosu fali krize grave iha instituisaun demokrátiku sira kuaje laiha funsaun ona.

Faktu hatudu, desde inisiu tinan ida ne’e to’o ohin loron Estadu ida ne’e la’ó de’it ho osan duodesimu, laiha Orsamentu Jeral Estadu.

Xanana esplika konteudu husi petisaun ne’ebé sei hatama iha semana oin atu husu ba Tribunal Rekursu hodi halo fiskalizasaun ba aktu no desijaun PR Lú Olo nian durante ne’e.

Raimundos Oki
Author: Raimundos OkiWebsite: https://www.oekusipost.comEmail: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Xefe Redasaun & Editor

Online Counter