DILI (TOP) – Primeiru – Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão hateten, mandatu atuál Autoridade Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) ne’ebé lidera hosi Prezidente Autoridade Rogério Tiago Lobato to’o de’it iha loron 30 fulan Setembru 2025 no Governu liu-hosi Reuniaun Konsellu Ministru (KM) sei nomeia hikas estrutura foun ne’ebé lidera hosi Atoni-oan.
PM Xanana atualiza ona assuntu ne’e bá Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta liu-hosi enkontru semanál iha Palásiu Prezidente Nicolau Lobato Bairru-Pité, kinta (12/06/2025).
Xefe Governu relata ida-ne’e bazeia bá buat ne’ebé Governu deside iha Reuniaun Konsellu Ministru (KM) Kuarta, 11 Juñu 2025 atu hahú desentralizasaun no implementasaun podér lokál iha munisípiu hotu-hotu.
PM Xanana sita katak, iha munisípiu hotu-hotu Prezidente Autoridade Munisipál mesak munisípiu ninia ema feto no mane. Tanba ne’e Governu foku bá rekursu umanu hodi prepara-an bá Governu lokál ne’e iha administrasaun, finansas, planeamentu no iha área sira seluk tán.
“Ho ida-ne’e maka Atoni oan sira sempre lamenta bainhira ha’u bá vizita iha ne’ebá dala-rua, katak tanba saida mak iha Timor-tomak munisípiu nia oan sira mak ka’er mesak no ami-nian seidauk, ami laiha fali direitu bá ida-ne’e. Tanba ne’e mak iha Konsellu Ministru deside katak, mandatu estrutura Autoridade atuál to’o de’it 30 setembru,” Xefe Governu atualiza.
Xanana Gusmão dehan, antes 30 setembru Konsellu Ministru sei prodús lejislasaun ida atu unifika tiha, tanba antes ne’e separa RAEOA ho ZEEDOA maibé servisu ladún efetivu.
“Ho hanoin sira ne’e maka iha fulan outubru bá oin iha ona estrutura foun ida iha RAEOA, ne’ebé Oecusse ninia oan mak sei lidera rasik tantu bá administrasaun hanesan Governu lokál, no mós haree planu ida atu dezenvolve Oecusse nu’udár Zona Ekonomia Espesiál,” PM Xanana afirma.
Reuniaun Konsellu Ministru sira iha Kuarta liu-ba aprova tiha ona projetu Rezolusaun Governu bá alterasaun da-haat bá Rezolusaun Governu n. 7/2024, loron 24 fulan-janeiru, kona-bá Kriasaun Komisaun Ezekutiva ho objetivu atu estabelese Zona Ekonómika Espesiál Dezenvolvimentu iha Oe-Kusi Ambeno (ZEEDOA).
Ho alterasaun ida-ne’e, mandatu Komisaun Ezekutiva nian hanaruk bá períodu fulan haat. Durante períodu ida-ne’e, bandu kontratasaun hotu-hotu bá funsionáriu públiku, tékniku no asesór foun, tantu bá órgaun administrativu Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-Kusi Ambeno (RAEOA) no bá Komité Ezekutivu ZEEDOA nian.
Prezidénsia Konsellu Ministru nian tenke prepara dokumentu tékniku no jurídiku sira ne’ebé presiza bá kriasaun estrutura funsionál foun ida iha RAEOA, ne’ebé besik hanesan ho rejime munisipál ne’ebé adota iha divizaun administrativa sira seluk país nian, iha ne’ebé Atoni (Oe-Kusi-oan) sira bele assume responsabilidade bá jestaun administrativa no ekonómika Rejiaun nian.
Iha enkontru ho Prezidente Repúblika ohin, Primeiru-Ministru mós aprezenta kona-bá atividade semana tomak liu-liu selebrasaun Semana Mundiál Oseanu 2025 la’o ho suesesu, desizaun sira ne’ebé foti iha Reuniaun Konsellu Ministru iha Kuarta, 11 Juñu 2025, preparasaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2026 iha semana oin no kona-bá Governu TL sai uma-na’in bá Reuniaun PALOP-UE ne’ebé la’o ho susesu maski iha fallansu balun.
Ikus-liu ko’alia mós ho jornalista sira kona-bá situasaun atuál rai laran nian.