DILI (TOP) — Timoroan sira kuaje hamutuk nain 200 resin ne’ebé hetan bolsu estudu hodi ba estuda iha Repúblika Popular China (RPC) ohin loron abandonadu iha rai-laran, tanba governu laiha osan hodi finansia sira fila ba kontinua sira nia estudu iha China.
Ho difikuldade ne’e, bolseiru sira ne’e hahu buka dalan ona atu husu apoiu ruma. Dalan ida mak sira hakat ba Palásiu Prezidensial hodi hasoru ona Prezidente Repúblika José Manuel Ramos-Horta iha loron Tersa 31 Maiu 2022.
Prezidente Asosiasaun Estudante Timoroan iha Xina (Association of Timorense Students in China), hamutuk ho reprezentante estudante sira ne’ebé eskola iha nasaun Xina hala’o audiensia ho Prezidente Repúblika José Manuel Ramos-Horta hodi hato’o sira no sira nia maluk estudante sira nia problema ne’ebé iha hodi difikulta tebes ba sira ninia estudu.
Prezidente Asosiasaun Estudante Timoroan iha Xina Esmeraldito Ferreira hateten, ohin mai hasoru prezidente repúblika hodi oinsá bele tulun hodi ko’alia mós ho governu para rezolve problema ne’ebé mak iha, hanesan estudante sira seidauk fila hodi kontinua estudu para tinan ida ne’e ka tinan oin bele gradua lalais.
“Ami halo ona komunikasaun ho governu kona-ba problema refere, governu hatete buka nafatin dalan, sira dehan iha prosesu nia laran hotu ne’ebé haruka ami hein iha tempu badak sei iha solusaun pozitivu ba estudante sira nia problema,” Esmeraldito hateten ba jornalista sira.
Nia hatutan, iha razaun tolu mak difikulta bolseiru sira labele fila hikas hodi kontinua estudu, no aumenta mós ho razaun balun hanesan finanseiru tanba maioria estudante sira ne’e la’ós familia mak selu, maibé hetan bolsu estudu husi governu Xina. Karik familia mak selu dala-ruma oras ne’e estudante sira fila hikas fali ona hodi kontinua estudu para bele finaliza lalais tuir tempu ne’ebé determinadu ona.
“Estudante sira fila ne’e iha razaun tolu ne’ebé mak la hanesan. Primeiru, tanba halo renovasaun passaporte iha Xina labele entaun sei hetan deportasaun husi autoridade imigrasaun sira rai ne’ebá nian. Ho razaun ida ne’e mak estudante maioria fila hodi renova iha Timor,” nia esplika.
“Bainhira fila mai iha Timor halo renovasaun ba passaporte hotu atu fila hikas ba kontinua estudu pandemia global (Covid-19) mosu entaun labele fila. Segundu, estudante sira fila tanba iha tempu ne’ebá ne’e winter hollidays ka iha tempu ferias, wainhira atu fila fali ba Xina la di’ak tanba pandemia ne’e mosu no razaun ikus mak estudante sira ne’ebé iha Wuhan sira fila tanba pandemia ne’e duni, tanba universidade rasik mak dehan tanba moras ne’e ameasa tebes.”
“Entaun total estudante sira ne’ebé daudaun iha ne’e labele fila hamutuk 200 resin, agora barak mak patah semangat tanba problema ho internet liu-liu materia ne’ebé kona-ba medisina no enjenaria presiza pratika, fakuldae rua ne’e labele halo pratika online (presiza fila hodi kontinua estudu para bele halo mós pratika iha laboratoriu ne’ebé iha ne’ebá).”
“Izemplu medisina, ha’u labele salva ema kuandu aprende ka pratika via online de’it, ami presiza pratika entaun ho ida ne’e mak estudante barak mak deziste. Tanba estudante fakuldade rua ne’e la hanesan sira ne’ebé estuda kona-ba finansa, ekonomia no relasaun internasional, agora sira ne’e konsege pratika no gradua via online ona. Fakuldade rua ne’ebé ohin ha’u mensiona labele gradua online tanba ho razaun sira ne’ebé ohin ha’u ko’alia.”
“Sira presiza tebes ajuda, tanba sira ba eskola ne’e la’ós selu rasik maibé ho kualidade ne’ebé mak iha hetan bolsa estudu husi Xina, Total estudante ne’ebé mak atu fila hodi kontinua estudu hamutuk 130 itall, tinan ida ne’e kompara ho tinan kotuk finalista barak liu mak tinan ida ne’e nian.”
Entretantu, reprezentante estudante Dircio Francisco Xavier Fatima Ximenes hato’o lia hanesan, objetivu enkontru ho xefe estadu atu informa problema ne’ebé hasoru, atu nune’e bele buka solusaun hodi bele rezolve para problema ne’e labele kontinua eziste nafatin.
“Objetivu prinsipal ohin enkontru ho sua eselensia prezidente repúblika mak atu hato’o dezafiu no problema ne’ebé mak estudante bolseiru Xina hasoru, ami husu prezidente nia apoiu no atensaun hodi ajuda fasilita estudante sira fila ba Xina hodi bele kontinua finaliza sira nia estudu,” nia informa.
Xefe estadu promete katak sei esforsu hodi buka solusaun ba problema refere atraves komunika ho governu liuliu ho ministériu kompetente no embaixada Xina para bele fasilita lalais estudante sira hodi fila ba kontinua estudu para bele finaliza lalais sira ninia estudu tuir tempu ne’ebé mak deside ona.
“Prezidente dehan sei komunika ho governu no embaixada Xina buka solusaun para fasilita estudante sira hodi fila hikas ba kontinua estudu para bele finaliza sira nia estudu tuir tempu ne’ebé determinadu ona.”
