DILI (TOP) – Primeiru-Ministru no mós Ministru Interior, Taur Matan Ruak lamenta tebes no kondena hahalok elementu Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) ne’ebé mak tiru mate sidadaun na’in rua no ida kanek todan iha Lahane Osidental, Sábadu madrugada ne’e, hato’o profunda sentidu kondolénsia ba familia vítima husi akontesimentu ne’e.
“Ha’u hakfodak no triste rona elementu PNTL ida ohin madrugada hodi arma Estadu nian tiru mate ita-nia sidadaun na’in rua no ida kanek todan iha Lahane Osidental, Ha’u la menta i kondena tebes aktu refere. Ita hotu la tolera ida ne'e, i hanesan Primeiru-Ministru no Ministru Interior, ha'u orienta ba Komandu PNTL para dezarma elementu ne’e, hatama ba sela hodi halo prosesu investigasaun,” katak PM Taur liu husi karta komunidade imprensa ne’ebé The Oe-Kusi Post (TOP) asesu, Sábadu 05 Juñu 2021.
Iha biban ida ne’e, hodi ha’u-nia naran rasik, no Governu tomak, hato’o mós ami-nia profundas sentidas kondolénsias ba familia matebian nian, no husu deskulpa boot ba familia vítima sira ba hahalok ne’ebé involve hosi elementu PNTL ne’e”, Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak.
Xefe Governu mós kompremitidu, Governu sei hola medidas ne'ebé forte hasoru elementu Polisia ne’e hodi bele responsabiliza ba aktu ne'ebé nia halo ona, no Governu sei kontinua akompanha prosesu hotu nomós sei apoiu familia matebian nian hodi hetan justisa ba akontesimetu ne’e.
Lider Karismátiku, Kay Rala Xanana Gusmão lamenta, no kondena tebes atitude oknum Polisia Nasionál Timor-Leste ne’ebé lori arma hodi tiru mate veteranu ida ho nia oan iha Lahane.
Notisia relevante: Oknum PNTL tiru mate tan ona veteranu ida ho nia oan iha Lahane
Xanana hato’o preokupasaun ne’e durante hala’o vizita ba haree familia matebian sira iha aldeia Ainitas-Hun, suku Lahane, Muninisipiu Dili iha loron Sábadu 05 Juñu 2021.
“Halo nusa maka nia hela iha karaik, nia sai fali mai uma ne’e tiru sira na’in rua, ne’e tenki halo investigasaun didi’ak atu evita buat sira ne’e labele akontese bebeik,” katak Xanana durante konversa ho familia matebian sira iha aldeia Ainitas-Hun, suku Lahane, Muninisipiu Dili iha loron Sábadu 05 Juñu 2021.
Xanana preokupa, tanba atitude oknum polisia ho inisiál M la profisionál no la merese atu uza arma hakanek povu iha nasaun ne’e.
Matebian veteranu rezistensia Mateus de Deus "Amino" hetan tiru ho pistola glock-19 bala musan kona borus ba hirus matan no matebian Camilio da Conceiçao de Deus hetan tiru kona kabun hodi rezulta nia mós mate, enkuandu joven ida sofre kanek todan.
Dadaun ne’e mate isin vitima na’in rua mediku lori ona ba fatin mortuariu hodi hein transporte ba nia rezidensia Lalane, no vitima na’in ida seluk kanek iha ain to’o oras ne’e sei simu hela tratamentu iha sala emerjensia HNGV.
Familia vitima Francisco Borges katak, saida maka akontese ne’e lamentavel tebes.
“Saida maka akontese ne’e ita lamentave tebes ho membru PNTL ne’ebé maka uja arma ne’ebé atu proteze nia povu maibé fila uja oho fali nia povu rasik,” katak Borges ba The Oe-Kusi Post iha sala mortuariu HNGV, Dili, Sábadu 05 Juñu 2021.
Nia konta kronolojia katak, kazu asasinatu ne’e akontese iha Lahane iha Sesta 04 Juñu 2021 oras tuku ida kalan boot, membru polisia ida uja farda kompletu ba tiru komunidade sira iha sira nia uma.
“Mateus de Deus ne’e mate fatin, tanba kilat musan kona iha hirus matan ho nia oan mane Camilo mai to’o hospital la konsege, nia mós mate tan ona,” esplika Borges.
Nia dehan, iha familia ida iha ema nain rua, aman ho oan maka mate dala ida. No vitima ida seluk maka hetan tiru iha ain ne’ebé oras ne’e sei hetan hela tratamentu intensivu iha HNGV.
“Ita lamenta tebes ho attitude ne’e, asaun premanizmu, brutalizmu husi oknum PNTL ne’ebė uja farda nasaun ninian, uja nasaun nia kilat lori oho fali povu”.
Borges mós ezije ba komandu jeral PNTL no nain ba asaun penal tenke fó pena todan ba oknum polisia ne’e, tanba tiru mate ona ema nain rua ho povu nia kilat rasik.
Felly de Deus nu’udar oan-feto husi saudozu Mateus de Deus ho tanis lian maka’as iha sala mortuariu HNGV katak, nia aman mate tanba tiru husi oknum PNTL iha Lahane, Dili iha Sesta kalan 03 Juñu 2021 oras tuku ida.
Tuir informasaun ne’ebé TOP asesu katak, membru polisia ne’ebé tiru mate ema nain rua ne’e deskonfia ho naran Mariano de Jesus ho deviza Ajente Xefe husi munisipiu Dili, postu administrativu Vera Cruz, hela iha Lahane Ocidental, moris iha loron 21 Marsu 1974 ho númeru ID Polisia maka 11862, númeru kilat FHX 093, modelu Glock 19, estadu sivil kaben nain.
Entretantu, Komandante Operasaun Nasionál, Superintendente Xefe Pedro Belo katak, to’o oras ne’e parte komandu hola ona asaun maka hanesan prosedimentu kriminal no disiplinar.
“Prosedimentu kriminal, komandu jeral orienta ona PNSIK hodi hala’o prosesu inisial, no ita hotu hein katak, iha tempu besik mai sir abele remata nia prosesu tomak hodi entrega ba Ministériu Públiku, no husi parte Ministériu Públiku entrega ba Tribunal depois juiz maka bele foti desijaun ba ida ne’e,” katak Pedro Belo liu husi konferensia ba imprensa iha kuartel jeral PNTL, Kaikoli, Dili Sábadu 05 Juñu 2021.
Desijaun seidauk klaru kona-ba ajente polisia ne’ebé tiru mate ona ema nain rua ne’e, tanba tuir Pedro Belo katak, sei hein rezultadu prosesu investigasaun maka foin iha desijaun final husi parte komandu PNTL.
